Βιότοποι και τουρισμός

Rodiaki NewsRoom

Ανέκαθεν η σύνδεση τουρισμού και περιβάλλοντος είναι αλληλένδετη σχέση

Του Δημήτρη Προκοπίου

Ο τουρισμός ευαισθητοποιεί τους επισκέπτες σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος . Όσο αυξάνεται ο αριθμός ανθρώπων που έχουν βιώσει εμπειρίες στη φύση, τόσο ευαισθητοποιείται το ευρύ κοινό και φυσικά οι μόνιμοι κάτοικοι των προορισμών. Αυτό αφορά και όσους δεν έχουν άμεση εμπειρία και αλλά βλέπουν εικόνες τουριστών, π.χ., να παρατηρούν φάλαινες.

Ο τουρισμός είναι αντίμετρο στην κατάχρηση ειδών και οικοσυστημάτων. Τα έσοδα από επισκέπτες που πληρώνουν για να δουν άγρια ζώα ή μοναδικά τοπία είναι ίσως το πιο πειστικό επιχείρημα ενάντια στην εμπορική ή άλλη εκμετάλλευση τους από κυνηγούς, ψαράδες, κατασκευαστές δηλαδη αυξάνεται το εισόδημα των μόνιμων κατοίκων. Επίσης, η βόλτα σε περιοχές ομορφίας της φύσης αποίσης ενισχύει τις τοπικές κοινωνίας.

Δημιουργούνται έεσοδα για προστασία και διαχείριση. Αυτά είναι είτε άμεσα (π.χ. εισιτήρια σε πάρκα) ή έμμεσα, μέσω των επαγγελματικών δραστηριοτήτων που αφορούν τουρισμό στη φύση. Αυτά να είναι σε τοπικό επίπεδο υψηλά. Για παράδειγμα, όταν εκείνοι που ωφελούνται από τον οικοτουρισμό (καταλύματα, θέσεις εργασίας κ.λπ.) είναι διαφορετικοί από εκείνους που υφίστανται τυχόν περιορισμούς μιας Προστατευόμενης Περιοχής (π.χ. κτηνοτρόφοι, ψαράδες, ντόπιοι κυνηγοί κ.λπ.), ακυρώνονται πολλά θετικά, ακόμη και αν ο οικοτουρισμός ανθεί.

Η διατήρηση του φυσικού χαρακτήρα μιας περιοχής και ειδικότερα ενός βιοτόπου οδηγεί στην αναβαθμιση μιας περιοχής προσφέροντας ευκαιριες αναψυχής για πεζοπορία και ποδήλατο. Ασχολίες που αφορούν και επισκέπτες αλλά και μόνιμους κατοικους.Στα πλαίσια του σχεδιασμου πόλης οι βιότοποι αλλά και τα περιαστικά πάρκα προσφέρουν κινητρα για βελτίωση της ιδιοσυγκρασίας και της ποίτητας ζωής των κατοίκων. Ο τουρισμός μπορεί να δημιουργεί προβλήματα στο περιβάλλον, αν δεν υπάρχουν αναλόγες ρυθμίσεις.

Υποβάθμιση βιοτόπων. Η ύπαρξη τουριστικών υποδομών, ακόμη κι αν καταλαμβάνει μικρό χώρο ή βρίσκεται εκτός ευαίσθητων ενδιαιτημάτων, μειώνει την αξία της ευρύτερης περιοχής για την άγρια φύση (π.χ. χιονοδρομικά κέντρα και κατασκευές σε παρθένες φυσικές περιοχές). Χρειάζεται ειδικο πολτική για να συνυπάρξουν βίοτοποι και υποδομές. Η επέκταση τουριστικών εγκαταστάσεων αποτελεί τη βασική αιτία απώλειας παράκτιων και νησιωτικών οικοσυστημάτων στην Ελλάδα. Τα πράγματα είναι χειρότερα αν συνυπολογίσουμε έμμεσες τουριστικές υποδομές, όπως αεροδρόμια και λιμάνια.

• Όχληση από παρουσία τουριστών. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτή είναι η σημαντικότερη επίπτωση του τουρισμού, αφού η ανθρώπινη παρουσία αχρηστεύει εκτεταμένα κατάλληλα ενδιαιτήματα για άγρια ζώα (ιδίως πουλιά και μεγάλα θηλαστικά). Στην ουσία, ισοδυναμεί με απώλεια βιοτόπου. Προυπόθεση για το γεγονός αυτό είναι οι βιότοποι να έχουν πλουσια πανίδα.
• Όχληση και καταστροφή ενδιαιτημάτων από τον εξοπλισμό (ραδιόφωνα, φώτα, οχήματα, σκάφη κ.λπ.) ή τη συμπεριφορά τουριστών (φωνές, σκουπίδια, κοπή λουλουδιών, ομπρέλες κ.λπ.). Αποτελεί μεγάλο πρόβλημα, καθώς επίσης αχρηστεύει περιοχές, όπου θα μπορούσαν να ζήσουν άγρια ζώα. Ωστόσο, σε αντίθεση με την προηγούμενη απειλή (που απαιτεί αποκλεισμό ζωνών), μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με εκπαίδευση και αστυνόμευση. Στην περίπτωση αυτή αναφερομαστε σε περιοχές αναπαραγωγής,

• Εξάντληση τοπικών φυσικών πόρων. Τα αντικείμενα από φυσικά υλικά (π.χ. όστρακα, ξύλο) και η διατροφή με άγρια είδη (π.χ. βότανα, ψάρια, μανιτάρια) αποτελούν βιώσιμη πρακτική στις τοπικές κοινωνίες. Όταν όμως απευθύνονται σε μεγάλο αριθμό τουριστών, γρήγορα οδηγούν σε μαζική συλλογή και εξαφάνιση άγριων ειδών. Τα παραπάνω αφορούν και τον εναλλακτικό τουρισμό.

Αυτός είναι μεν μικρότερης κλίμακας από τον συμβατικό, διεισδύει όμως σε ευαίσθητες περιοχές και μπορεί να προκαλεί χτυπήματα «χειρουργικής» ακρίβειας εκεί ακριβώς που η φύση πονάει (π.χ. μονοπάτια σε «απάτητα» μέρη - ακριβώς εκεί που τα φυτά δεν είναι συνηθισμένα σε ποδοπάτημα, επισκέψεις στα πιο δυσπρόσιτα σημεία - ακριβώς στους χώρους αναπαραγωγής, αναζήτηση των πιο ήσυχων ακτών - αυτές ακριβώς που αναζητά και η φώκια κ.ο.κ.).

Τουριστική προβολή εναλακτικούυ τουρισμού
• Η προώθηση εναλλακτικού τουρισμού απαιτεί κεντρικό σχεδιασμό για κάθε προορισμό (όχι μόνο ατομικές πρωτοβουλίες επενδυτών).

• Κάθε προστατευόμενη περιοχή οφείλει να έχει α) σοβαρό σχέδιο διαχείρισης επισκεπτών, β) επίλεκτο προσωπικό ξενάγησης και γ) σχολαστικά σχεδιασμένο υλικό προβολής που αναδεικνύει όσα μπορεί να βιώσει ο επισκέπτης.

• Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση έχει κεντρικό ρόλο στη δημιουργία του «καλού τουρίστα» που συμπεριφέρεται σωστά στη φύση και συμμορφώνεται με περιορισμούς (βασικός στόχος του εκπαιδευτικού προγράμματος στο Πάρκο Αντώνης Τρίτσης).

• Τα καλύτερα παραδείγματα ανάπτυξης μέσω «τουρισμού φύσης» (Δαδιά, Πρέσπα, Κερκίνη, Λέσβος, Αλόννησος κ.ο.κ.) αφορούν περιοχές όπου, υπάρχουν άγρια ζώα, κυρίως πουλιά. Ως θέαμα αλλά και ως βασικό συστατικό του μύθου της φυσικής περιοχής (ακόμη και αν δεν τα δούμε), τα άγρια ζώα είναι αναντικατάστατα. Αυτό δεν το καταλαβαίνουν όσοι νομίζουν ότι βάση του εναλλακτικού τουρισμού είναι, γενικά, οι «ομορφιές της πατρίδας μας». Η φύση, χωρίς άγρια ζώα, είναι άδεια και όποιος αναζητά αυθεντικές εμπειρίες το «νιώθει».

(Ποιος θα βουτούσε σε κοραλλιογενή ύφαλο χωρίς ψάρια ή θα επισκεπτόταν αφρικανικό πάρκο χωρίς ζώα;). Αν θέλουμε πραγματικό εναλλακτικό τουρισμό, πρέπει να διαφυλάξουμε τον μύθο της ελληνικής φύσης επενδύοντας πρώτα στη διατήρηση και την αύξηση των πληθυσμών άγριων ειδών και μετά σε «υποδομές», μονοπάτια και βρύσες.