Στα χαμένα μνήματα της Καρπάθου

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Μανώλης Δημελλάς στο karpathianrevolution.gr

Η ολοκληρωτική καταστροφή των δύο στρατιωτικών νεκροταφείων της Καρπάθου, του ιταλικού στο Πλατύολο, όπως και του ινδικού λίγο έξω από τα Πηγάδια στην περιοχή Σάνταλος, δεν είναι τιμή για τον τόπο.

Οι συνέπειες είναι ανυπολόγιστες, όσο για το διαρκές συναίσθημα, που χαρακτηρίζει την αδιαφορία κι αυτές τις τόσο μάταια θλιβερές ανθρώπινες διαγραφές μάλλον είναι η ντροπή.

Όμως οι δύο νεκροπόλεις εξακολουθούν να αποτελούν ενεργό τμήμα από το παρελθόν, για τους λιγοστούς ενδιαφερόμενους ευτυχώς υπάρχουν ορισμένα ιστορικά στοιχεία, τέτοια που φωτίζουν τις ψυχές που κάποτε θάφτηκαν σ’αυτές τις γωνιές του νησιού.

Αντίθετα για κάποιους άλλους νεκρούς, γνωστούς ή άγνωστους, που παραμένουν θαμμένοι στη γη της Καρπάθου, ειδικότερα τους Εγγλέζους στρατιώτες από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η υπόθεση παραμένει όπως μια ολόλευκη ακατέργαστη σελίδα της πρόσφατης ιστορίας!

Τη διετία 1915 – 1917 τουλάχιστον επτά Βρετανικά πολεμικά πλοία βυθίζονται στο Αιγαίο, με τις ανθρώπινες απώλειες ακόμη και σήμερα να παραμένουν ανυπολόγιστες.

Σε δύο τουλάχιστον περιπτώσεις, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, Εγγλέζοι στρατιώτες, που επιβαίνουν στα χτυπημένα πλοία με κάποιο τρόπο καταλήγουν σε διάφορα ελληνικά νησιά, έτσι βρίσκονται και στην Κάρπαθο.

Κάποιοι από αυτούς καταφέρνουν να επιβιώσουν, αρκετοί πεθαίνουν, θάβονται βιαστικά σε κάποια παραλία, ένας ξύλινος σταυρός ήταν αρκετός! Δίχως μνήμα και σήμερα κανείς δε γνωρίζεις τι απέγιναν οι ανώνυμες ψυχές που έδωσαν τη ζωή τους για εκείνο τον πόλεμο.

Οι A.B.J. Thirtle και ο E. G. Mc Crossen είναι οι δύο στρατιώτες από τουλάχιστον μια ντουζίνα Εγγλέζων που θάφτηκαν στην Κάρπαθο κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο!

Η ιστορία μας οδηγεί στα πλοία με την πιο τραγική μοίρα και στους ανώνυμους ναυαγούς που σκαρφαλώνουν στην άκρη μιας φιλόξενης στεριάς.
Ένα από αυτά το “ROYAL EDWARD”, πρόκειται για ένα επιβατηγό πλοίο κατασκευασμένο στη Σκωτία, από τη Fairfield Shipbuilding and Engineering Company. Ξεκίνησε το 1907 και αρχικά εξυπηρέτησε την υπηρεσία των βρετανικών ταχυδρομείων στην Αίγυπτο.

Γρήγορο πλοίο και μεγάλο πλοίο, ήταν 160,3 μέτρα μήκος και 18,4 μέτρα πλάτος, χρησιμοποιούσε τρεις ατμοστρόβιλους και μπορούσε να αναπτύξει ταχύτητα 19 κόμβων. Απέκτησε δημοσιότητα και έγινε γνωστό στις 8.2.1912, όταν από τον ασύρματο του “ROYAL EDWARD” αναφέρθηκε η ύπαρξη ενός παγόβουνου κοντά στο υπερωκεάνιο “ΤΙΤΑΝΙΚΟΣ”! Λίγες ημέρες αργότερα συνέβη ένα από τα τραγικότερα ναυάγια όλων των εποχών.

Στο ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η βρετανική κυβέρνηση και οι Ηνωμένες Πολιτείες το χρησιμοποίησαν ως φυλακή, το πλοίο ήταν δεμένο στην προβλήτα του λιμανιού Southend και μάλιστα χτυπήθηκε από μια επίθεση του θρυλικού zeppelin LZ 38.

Στις 28 Ιουλίου 1915 στο πλοίο “ROYAL EDWARD επιβιβάστηκαν 1.367 αξιωματικοί και στρατιώτες από το λιμάνι Avonmouth, με προορισμό την Αίγυπτο. Είχαν εντολή την ενίσχυση του 29ου Συντάγματος Πεζικού και του Ιατρικού Σώματος του Βασιλικού Στρατού.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 10 Αυγούστου 1915, το πλοίο έφτασε στην Αλεξάνδρεια, ξεφόρτωσε και φόρτωσε στρατιώτες.

Στο ταξίδι της επιστροφής, στις 14 Αυγούστου, ανεβαίνοντας για τα Δαρδανέλια, πέρασε δίπλα από το βρετανικό νοσοκομειακό πλοίο “SUDAN”, το οποίο κατευθυνόταν προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Στην ίδια περιοχή, κάτω από τη θάλασσα και απαρατήρητο από τα δύο βρετανικά πλοία, ήταν το γερμανικό υποβρύχιο UB-14, με κυβερνήτη τον αξιωματικό, τότε ανθυποπλοίαρχο, Heino von Heimburg.

Το “SUDAN” ήταν πλοίο-νοσοκομείο και είχε όλα τα φώτα του αναμμένα, έτσι το υποβρύχιο το άφησε να περάσει και εστίασε την προσοχή του στο μη συνοδευόμενο “ROYAL EDWARD”. Το γερμανικό υποβρύχιο σημάδεψε και εκτόξευσε μια τορπίλη που έπληξε την πρύμνη.

Το “ROYAL EDWARD” βρισκόταν στη θέση 36 ° 13’Δ 25 ° 51’Ε, 6 μίλια δυτικά από το νησάκι Κανδέλιουσσα της Νισύρου.

Το σήμα κινδύνου ήταν άμεσο, πρώτο το νοσοκομειακό πλοίο “SUDAN” έκανε στροφή και σχεδόν αμέσως βρέθηκε στην περιοχή όπου είχε βυθιστεί το “ROYAL EDWARD”, σε διάστημα έξι ωρών κατάφερε να διασώσει 440 ναυαγούς.

Επίσης στο ίδιο σημείο βρέθηκαν δύο γαλλικά αντιτορπιλικά και αρκετά καΐκια, που ανέσυραν συνολικά 221 ανθρώπους από τη θάλασσα.

Χρειάστηκαν μόλις έξι λεπτά για τη βύθιση του πλοίου, μαζί του τράβηξε 132 μέλη του πληρώματός και πιθανολογείται ότι χάθηκαν περίπου 1000 στρατιώτες.

Σύμφωνα με τα επίσημα στρατιωτικά αρχεία, οι στρατιώτες A.B.J. Thirtle και ο E. G. McCrossen θάφτηκαν στη Βρουκούντα της Καρπάθου. Βγήκαν με σωσίβιες λέμβους ή ένα από πολεμικά ή τα άλλα σκάφη, διάλεξαν το νησί για να θάψουν τους νεκρούς στρατιώτες;

Δεν θα μάθουμε την τραγική τους ιστορία, όμως ακόμη χειρότερο είναι το παιχνίδι που έπαιξε η μοίρα με τα δύστυχα κορμιά τους.

Ο στρατιώτης A.B.J. Thirtle (20719 Essex Regiment) γεννήθηκε στο Norwich, ήταν 41 ετών, γιος του John και της Maria Thirtle, σύζυγος Rebecca Thirtle, έμενε στο Dalston του Λονδίνου. Θάφτηκε στην περιοχή της Βρουκούντας, στη Β. Κάρπαθο.

Για τον E. G. McCrossen το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι ήταν μέλος στο 2nd Bn. Hampshire Regiment και θάφτηκε στην θέση Cafealo (?) της Καρπάθου.

Μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί οι τάφοι των δύο στρατιωτών, ένα κενοτάφιο, στο συμμαχικό νεκροταφείο της Σύρου, αναφέρει τα ονόματά τους και υπενθυμίζει τη σκληρότητα, τη χυδαιότητα του πολέμου.

Κι όμως, όταν αυτοί οι άγνωστοι νεκροί αποκτούν πρόσωπο και ταυτότητα τότε μοιάζει να μειώνεται η απόσταση που μας χωρίζει από τα γεγονότα, αρκεί να σταθούμε, να επενδύσουμε χρόνο και να διδαχτούμε την ιστορία τους.

Το “SSARCADIAN” βυθίζεται στο Αιγαίο
Το “SSArcadian” ήταν ένα ατμοκίνητο επιβατηγό πλοίο που κατασκευάστηκε το 1885 από τους Vickers, Sons και Maxim Limited της εταιρείας Steam Navigation Company Pacific. Το πρώτο όνομα του ήταν “SS ORTONA” και από το 1885 μέχρι το 1910 εκτελούσε το δρομολόγιο από το Λίβερπουλ στην Αυστραλία.

Το 1910 αγοράστηκε από τη Royal Mail Steam Packet Company Limited με έδρα το Λονδίνο και το όνομά της άλλαξε στο “SS ARCADIAN”.

Kατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου στο πλοίο έγιναν μετατροπές και χρησιμοποιήθηκε ως πολεμικό.

Είχε αποπλεύσει από τη Θεσσαλονίκη με προορισμό την Αλεξάνδρεια, μετέφερε 1.335 στρατιώτες. Στις 15 Απριλίου 2017 βρισκόταν 26 μίλια βορειοανατολικά της Μήλου, όταν τορπιλίστηκε από το γερμανικό υποβρύχιο SM UC-74.

Έξι λεπτά ήταν αρκετά για να γείρει λαβωμένο στη θάλασσα και να βυθιστεί, μαζί του τράβηξε 279 ανθρώπινες ζωές. Χάθηκαν 236 επιβάτες και 35 μέλη του πληρώματος, ενώ είναι εκπληκτικό ότι 1.058 από τους επιβαίνοντες κατάφεραν να σωθούν.

Ανάμεσα στους χαμένους και ο 32χρονος επιστήμονας, πρωτοπόρος της Παλαιοπαθολογίας (διερευνά τις ασθένειες των προϊστορικών ανθρώπων), ο Sir Marc Armand Ruffer.

Ανάμεσα στους χαμένους του “SS ARCADIAN” αναφέρονται εννιά στρατιώτες που θάφτηκαν στην Κάρπαθο, με τα μνήματά τους μέχρι σήμερα να μην έχουν βρεθεί!

Τον Ιούνιο του 1921 δημιουργήθηκε το βρετανικό νεκροταφείο της Σύρου στην Ερμούπολη, με στόχο να περισυλλέξει τους διασκορπισμένους σορούς των Εγγλέζων στρατιωτών που θάφτηκαν στα νησιά των Κυκλάδων και της Δωδεκανήσου.

Σε αυτή τη νεκρόπολη έχουν ταφεί ή μνημονεύονται συνολικά 111 στρατιώτες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, οι περισσότεροι από αυτούς είναι θύματα από το πλοίο “ARCADIAN”. Οι 45 από αυτές τις ταφές δεν έχουν αναγνωριστεί, ενώ υπάρχουν και 11 ειδικά μνημεία, επίσης τρία μνημεία έχουν τα ονόματα των θυμάτων που θάφτηκαν στην Αντίπαρο και την Κάρπαθο, των οποίων οι τάφοι δεν έχουν βρεθεί.

Οι σοροί των στρατιωτών ήρθαν από την Αμοργό (7), Αντίπαρο (5), Σχοινούσα (9), Ηρακλειά (26); Κάσο (1), Άνω Κουφονήσι (1), Γαλλικό προξενικό νεκροταφείο της Μήλου (20), Νάξο (2), Πάρο (1), Σαντορίνη (1), Αστυπάλαια (3) και τέλος 9 νεκροί αναφέρονται στην Κάρπαθο.