Το υπόμνημα για την ανακήρυξη της Λίνδου ως «Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς»

Rodiaki NewsRoom

Από το Πολιτιστικό Ίδρυμα Δωδεκανήσου «Κλεόβουλος ο Λίνδιος»

Γράφει ο Κυριάκος Ι. Φίνας

(Β’ μέρος - τελευταίο)

«Όπως έχει γράψει επιγραμματικά ο αρχαιολόγος Χρήστος Καρούζος, «Η Λίνδος είναι ο βράχος της». «Ο βράχος αυτός ύψους 116 μ. αποτελεί το τελείωμα του τοπίου της Λίνδου, ξερού και επιβλητικού μέσα στη γύμνια του, που περιβάλλεται ολόγυρα καμαρωτή από τη θάλασσα, ώστε η Λίνδος να χαίρεται καμαρωτή το πέλαγος», «Λίνδος πόντου αγαλλομένη», όπως πολύ ωραία λέει το επίγραμμα, που σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο, ήταν χαραγμένο στον τάφο του Κλεόβουλου.

Ο τάφος αυτός έχει ταυτιστεί από την παράδοση, όχι, όμως, σωστά, με ένα κυκλικό ταφικό Μνημείο, που βρίσκεται στην άκρη του Ακρωτηρίου, που κλείνει το μεγάλο λιμάνι της Λίνδου από τα βόρεια. Ένα δεύτερο μικρό λιμάνι, που έχει το όνομα του Απόστολου Παύλου, επειδή, σύμφωνα με την τοπική παράδοση εδώ αποβιβάστηκε ο Απόστολος Παύλος στο πέρασμά του από τη Ρόδο, βρίσκεται στα νότια, την αντίθετη προς το μεγάλο λιμάνι πλευρά του βράχου της Ακρόπολης.

Η φτώχεια του εδάφους σημάδεψε τη μοίρα των κατοίκων της Λίνδου, που ήταν υποχρεωμένοι να είναι στραμμένοι προς τη θάλασσα. Γι’ αυτό και οι μεγάλες εποχές της Λίνδου, τόσο κατά την αρχαιότητα όσο και στα ιπποτικά και πρώιμα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας είναι εποχές μεγάλης ναυτικής και εμπορικής ακμής.

Σύμφωνα με τη μυθική παράδοση, η καταγωγή της Λίνδου είναι εξίσου πανάρχαια, όπως και των δύο άλλων παλαιών πόλεων του νησιού (Ιαλυσός και Κάμιρος). Επώνυμος ήρωάς της ήταν ο Λίνδος, ένας από τους τρεις γιους του Κερκάφου, εγγονός του Ηλίου και της νύμφης Ρόδου και το περίφημο Ιερό της Λυνδίας Αθηνάς ήταν, σύμφωνα με την αρχαία μυθική παράδοση, πολύ παλιό, αφού το είχε ιδρύσει ο Διαγόρας, όταν επέστρεψε μαζί με τις θυγατέρες του από την Αίγυπτο.

Η προϊστορία της Ρόδου είναι γενικά ακόμη λίγο γνωστή. Από τη μινωική εποχή, την εποχή της μεγάλης αυτής ακμής της Κρήτης και της μινωικής θαλασσοκρατίας (γύρω στα 1600-1500 π.Χ.) έχουμε τον σημαντικό οικισμό στα Τριάντα, πρόδρομο της Ιαλυσού των ιστορικών χρόνων, που διαπιστώθηκε λίγο πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και έχει αρχίσει πάλι να ερευνάται τα τελευταία χρόνια.

Η μυκηναϊκή εποχή, η εποχή δηλ. κατά την οποία φθάνουν στη Ρόδο και γενικότερα στο Αιγαίο από την Ηπειρωτική Ελλάδα οι πρώτοι Έλληνες, οι Αρχαίοι-Μυκηναίοι, εκτοπίζοντας τους μινωικούς Κρήτες, είναι γνωστή στη Ρόδο κυρίως από πολυάριθμες νεκροπόλεις με πλούσια ευρήματα, που βρέθηκαν εγκατατεστημένες σε όλο το νησί. Αντίθετα με την περιοχή της, τη Λινδία, που καταλαμβάνει το νοτιοανατολικό, πιο εκτεταμένο τμήμα του νησιού, η Λίνδος δεν έχει δώσει αξιόλογα προϊστορικά ή μυκηναϊκά ευρήματα, που να μας επιτρέπουν να παρακολουθήσουμε την εξέλιξή της στις εποχές αυτές.

Η ιστορία της Λίνδου, αρχίζει ουσιαστικά, σύμφωνα με τα ως τώρα αρχαιολογικά δεδομένα, μετά το 1000 π.Χ., όταν πάνω στη Ρόδο είναι εγκατεστημένοι Δωριείς και το νησί είναι μοιρασμένο ανάμεσα σε τρεις πόλεις. Στα πρώιμα αυτά χρόνια και κυρίως μετά το 800 π.Χ. η Λίνδος κατέχει την πρώτη θέση ανάμεσα στις τρεις αδελφές πόλεις, που μαζί με την Κω, την Κνίδο και την Αλικαρνασσό, αποτελούν στα αρχαϊκά χρόνια μια πολιτική ένωση, τη δωρική εξάπολη.

Η Λίνδος παίζει τον πρώτο ρόλο στην αποικιακή κίνηση και εξάπλωση, με κυριότερο γεγονός τη συμμετοχή της στην ίδρυση της Γέλας της Σικελίας στη Σικελία, που τοποθετείται στα 688 π.Χ. Στον 6ο αιώνα π.Χ., εποχή της μεγαλύτερης ακμής της ανεξάρτητης Λίνδου, την πόλη κυβερνά ένας μετριοπαθής «τύραννος», ο Κλεόβουλος, ένας από τους σοφότερους της άνδρες εποχής του, που συνδύαζε τη θεωρητική ενασχόληση με την πρακτική της πολιτικής.

Από τους πρώτους αιώνες της 1ης χιλιετίας παρακολουθείται από τα αρχαιολογικά ευρήματα και η εξέλιξη του περίφημου στα μεταγενέστερα χρόνια του πρώτου πάνω σε όλη τη Ρόδο Ιερού της Λινδίας Αθηνάς. Ο Κλεόβουλος έκτισε στην Ακρόπολη έναν Ναό στη θέση ενός παλαιότερους, και στη θέση που βρίσκεται σήμερα ο μεταγενέστερος Ναός, και έδωσε στο ιερό μια πρώτη μνημειακή διαμόρφωση.

Στην εποχή αυτή, στον 6ο αιώνα, το Ιερό ήταν κιόλας φημισμένο, ώστε να κάνουν σ’ αυτό αφιερώματα Ηγεμόνες από μέρη, όπως ο Φαραώ της Αιγύπτου Άμασις. Με την περσική εξάπλωση, η πολιτική και ναυτική σημασία της Λίνδου μειώνεται. Μετά τους περσικούς πολέμους, συμμετέχει όμως και σε άλλες πόλεις, στην Α’ Αθηναϊκή Συμμαχία.

Η απόφαση των πόλεων της Ρόδου στα 411 π.Χ. κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, να αποτελέσουν μια ενιαία πολιτεία και να ιδρύσουν τη νέα πόλη Ρόδου, κέντρου του νησιού. Χάρη στη ναυτική και εμπορική της παράδοση, και κυρίως χάρη στη φήμη του Ιερού της Λινδίας Αθηνάς, που αποκτά στα χρόνια μετά το συνοικισμό, την οριστική μνημειακή του φυσιογνωμία, η Λίνδος εξακολουθεί να ακμάζει.

Στο έτος 392 π.Χ. ο Ναός του Κλεόβουλου πάνω στην Ακρόπολη καταστράφηκε από πυρκαγιά και στα κατοπινά χρόνια χτίστηκε ο νέος ναός. Μπροστά στον ναό χτίστηκαν μεγαλοπρεπή Προπύλαια και μια μνημειακή σκάλα, που οδηγεί στο επίπεδο του Ναού.

***

Κάστρο ήταν η Ακρόπολη της Λίνδου και επί Οθωμανικής. Γι’αυτό, όταν στο 1843 ήρθε για πρώτη φορά, από την Ελλάδα ο Γερμανός Αρχαιολόγος Ludwig Ross, δεν κατάφερε να ανέβει στην Ακρόπολη. Ένα χρόνο αργότερα μπήκε, έως ότου στις αρχές του αιώνα μας, κάτω ακόμη από οθωμανική κατοχή, δανική αρχαιολογική αποστολή με επικεφαλής τους Kinilo και Blinkenberg, έφερε στο φως με συστηματική ανασκαφή όλα τα λείψανα του αρχαίου Ιερού.

Τα κινητά μοιράστηκαν ανάμεσα στο Εθνικό Μουσείο της Κοπεγχάγης και το Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης, όπου και βρίσκονται έως σήμερα. Μερικές δεκαετίες αργότερα ακολούθησαν οι αναστηλώσεις των Μνημείων από την Ιταλική αρχαιολογική υπηρεσία, που έδωσαν στην Ακρόπολη της Λίνδου τη σημερινή της μορφή. Οι ιταλικές αναστηλώσεις βελτιώνονται σήμερα και συντηρούνται από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Εκτός από την Ακρόπολη και η κάτω πόλη, που κατοικήθηκε συνεχώς σε όλους τους αιώνες διασώζει συνεχώς σε όλους τους αιώνες, διασώζει σημαντικά αρχαία και μεταγενέστερα ευρήματα και έναν παραδοσιακό οικισμό-δημιούργημα των 4 τελευταίων κυρίως αιώνων - που συγκαταλέγεται ανάμεσα στους σημαντικότερους του αιγαιακού χώρου.

Μεγάλη υπήρξε η συμβολή της Λίνδου στην πνευματική και καλλιτεχνική ζωή της Ρόδου και της Ελλάδας γενικότερα. Από τη μυθική εποχή, εκτός από το Δαναό αναφέρεται και ο Κάδμος ότι είχε περάσει από τη Λίνδο κατά το ταξίδι του προς αναζήτηση της Ευρώπης. Ο Κάδμος υπήρξε ο μυθικός εισηγητής της γραφής στην Ελλάδα και η Ρόδος συγκαταλέγεται ανάμεσα στις θέσεις τις πιθανές για τη διαμόρφωση ελληνικού αλφαβήτου.

Στον 6ο αιώνα ο Κλεόβουλος, όπως προανέφερεα ήδη παραπάνω, υπήρξε όχι μόνο γνωστός πολιτικός, αλλά και μια από τις μεγαλύτερες πνευματικές μορφές της εποχής του, ένας από τους επτά Σοφούς της Αρχαίας Ελλάδας. Τα περίφημα αποφθέγματά του είχαν πανελλήνια απήχηση και διάδοση. Ως ποιήτρια αναφέρεται η κόρη του Κλεοβουλίνη.

Μεταξύ των καλλιτεχνών, μια μεγάλη δόξα της Λίνδου υπήρξε ο Χάρης, μαθητής του Λυσίππου. Ο Χάρης συνδέεται με ένα από τα γενικότερα και τα πιο πολυσυζητημένα έργα της αρχαίας γλυπτικής, τον περίφημο Κολοσσό, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, του οποίου υπήρξε ο κατασκευαστής.

Όπως είναι γνωστό, το άγαλμα στήθηκε στη Ρόδο μετά από μερικά χρόνια, την εποχή απόκρουσης της πολιορκίας του Δημητρίου στα 305-304 π.Χ. Στην ελληνιστική περίοδο, εποχή της μεγαλύτερης δόξας της, η Ρόδος ανέδειξε μεγάλες φυσιογνωμίες στα γράμματα και στις τέχνες.

Ένας από τους μεγαλύτερους στωικούς φιλοσόφους και διανοούμενους της εποχής του υπήρξε ο Παναίτιος (185-110 π.Χ.), η οικογένεια του οποίου, όπως αποδεικνύουν οι επιγραφές από την Ακρόπολη, είχε σχέση με τη Λίνδο.

Ο πλούτος και το μεγαλείο του μνημείου της μαζί με το μοναδικό φυσικό τοπίο καθιστούν τη Λίνδο, όχι μόνο τον πρώτο αρχαιολογικό χώρο και παραδοσιακό οικισμό της Ρόδου, αλλά και ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα Πολιτισμού της Ανατολικής Μεσογείου. Η φιλοσοφία με το «μέτρον άριστον» του Κλεόβουλου, η θρησκεία με τη λατρεία κυρίως της Λινδίας Αθηνάς, η τέχνη, με τα απαράμιλλα έργα όλων των εποχών καλλιεργήθηκαν στη Λίνδο σε επίπεδο παγκοσμιότητας.

Τέλος, η συμβολή της Λίνδου στον πολιτισμό και η μοναδικότητά της, ως φυσικού και μνημειακού χώρου δικαιολογούν απόλυτα την πρόταση να συμπεριληφθεί, μετά τη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, στα Μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς κι έτσι να προστατευθεί αποτελεσματικά για το μέλλον και να αναδειχθεί στον βαθμό που της αξίζει.