Η καταγραφή της ιστορίας των προγόνων μας: Χρέος και πρόκληση

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η Νίνα Πουλλή-Πετράκη*

Η καταγραφή της ιστορίας των προγόνων μας, που έζησαν υπόδουλοι για πάμπολλα χρόνια σε διάφορους κατακτητές, είναι η μεγαλύτερη και η πιο σημαντική προσφορά στη μνήμη τους.

Αποτελεί μια διαδικασία ευθύνης για να φωτιστεί το παρελθόν τους, συγχρόνως όμως, και μια διαδικασία πρόκλησης για την αξιοποίηση ιστορικών ευρημάτων στο μέλλον. Την ευθύνη αυτήν, την έχουν αναλάβει οι ιστορικοί, που μνημονεύουν όλα όσα έγιναν αληθινά, βασιζόμενοι σε ακριβείς πληροφορίες.

Όμως η Ιστορία, πολλές φορές, δεν καταγράφει πολλά και ειδικά γεγονότα, όπως αυτά βιώθηκαν από τα άτομα που τα έζησαν και τα εξιστορούν με προσωπικές μαρτυρίες στις καθημερινές τους, προφορικές αφηγήσεις. Αυτό θεωρείται μεγάλη παράλειψη, γιατί αυτές οι μαρτυρίες συμπληρώνουν την Ιστορία και συμβάλλουν στην παρουσίαση της αντικειμενικής αλήθειας. Και σίγουρα, υπάρχει πολύς διαθέσιμος χώρος, ακόμα, γι’αυτό.

Δεν υπήρξαν αρκετές συνεντεύξεις στο παρελθόν για καταγραφή προσωπικών βιωμάτων ή μαρτυριών, είτε γιατί δεν υπήρχαν τα μέσα, είτε γιατί οι εμπλεκόμενοι σε αυτά τα γεγονότα δίσταζαν να τα εκμυστηρευτούν για τους δικούς τους, αποκλειστικά, λόγους. Επίσης, πολλές φορές, ακόμα και ορισμένες γραπτές πηγές, όπως εφημερίδες, βιογραφίες, απομνημονεύματα, επιστολές, λογοτεχνικά σημειώματα, ήταν το ίδιο προκατειλημμένες όσο και οι προσωπικές αναμνήσεις για επίσημη καταγραφή στα ιστορικά αρχεία.

Εμείς, όμως, ως απόγονοι, όταν πέσουν στα χέρια μας κάποια ντοκουμέντα σχετικά με γεγονότα ή βιώματα αυτών των ανθρώπων κατά τη διάρκεια της υποδούλωσης, πολεμικών επιχειρήσεων ή αντίστασης κατά του εχθρού, έχουμε ηθική υποχρέωση να τα παρουσιάσουμε και να τα εμπιστευτούμε στους νεότερους, προβάλλοντας έτσι, την ακεραιότητα της ελληνικής τους λαλιάς, την αλώβητη ελληνική τους συνείδηση, την Ορθοδοξία, και την ακλόνητη πίστη τους στα ήθη και τα έθιμα του τόπου τους, μετά από τόσα χρόνια σκλαβιάς.

Με αυτόν τον τρόπο, ελπίζουμε ότι οι μεταγενέστεροι θα εκτιμήσουν και θα νιώσουν εξίσου περήφανοι για τους προγόνους τους, όπως εμείς και, γιατί όχι, να παραδειγματιστούν, να ταυτιστούν με τις αξίες και τις αρχές των προγόνων τους, και να διαμορφώσουν τους χαρακτήρες του αύριο. Και όπως αναφέρει και ο αξεπέραστος Έλληνας συγγραφέας, Νίκος Καζαντζάκης, σε ένα από τα γνωμικά του:

«Το πρώτο σου χρέος, εκτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, ειναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους. Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους. Το τρίτο σου χρέος είναι να παραδώσεις στο γιο τη μεγαλύτερη εντολή να σε ξεπεράσει».

Ένα τέτοιο ιστορικο ντοκουμέντο έχω και εγώ στην κατοχή μου, ένα ποίημα (το οποίο θα εκθέσω αργότερα), κληροδότημα από τον αείμνηστο πατέρα μου, Ευστάθιο Ι. Πουλλή, γεννημένο στον Μονόλιθο Ρόδου, το 1920, ο οποίος βίωσε την ιταλική κατοχή στο πετσί του από πρώτο χέρι και κατάφερε να δει τις εξελίξεις μέχρι τέλους.

Όπως μας εξιστορούσε ο ίδιος στις ιδιωτικές μας συζητήσεις, τα χρόνια της τριακονταετούς ιταλοκατοχής δεν ήταν εύκολα. Η καταπίεση, οι απελάσεις, τα βασανιστήρια, ο εκφοβισμός, η δήμευση περιουσιών, η προσπάθεια εξιταλισμού των κατοίκων, ο περιορισμός ελευθερίας έκφρασης, η στέρηση διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας, τα εξευτελιστικά μεροκάματα, η κατάργηση του ελληνικού Τύπου, ήταν μερικά από αυτά. Αντίθετα, μας επεσήμαινε την ουσιαστική συμβολή της Εκκλησίας στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας καθώς αυτή μοίραζε, κρυφά, θρησκευτικά βιβλία που χρησιμοποιούνταν ως αναγνωστικά.

Με υπέρτατο βαθμό θαυμασμού, μας μιλούσε για τους άνδρες Δωδεκανησίους, που με ενθουσιασμό κατατάσσονταν ως εθελοντές στις ελληνικές μονάδες στρατού και πολεμούσαν στο μέτωπο του πολέμου κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλευρό των συμμάχων, ή έπαιρναν μέρος ως καταδρομείς σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στα νησιά και αλλού, στο πλευρό του Ιερού Λόχου - των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων.

Και όλα αυτά, για την πολυπόθητη λευτεριά την οποία λαχταρούσαν απνευστί, όπως όλοι γνωρίζουμε από την Ιστορία, από το 1309. Ήταν τότε που οι Ιωαννίτες Ιππότες κατέφθασαν στη Ρόδο και παρέμειναν στο νησί για 213 χρόνια, εκδιωκόμενοι από τους Οθωμανούς το 1522, οι οποίοι παρέμειναν στα Δωδεκάνησα για 390 χρόνια, αντικαθιστάμενοι από τους Ιταλούς το 1912, οι οποίοι εκμεταλλεύτηκαν τη Ρόδο και τα υπόλοιπα νησιά για 31 έτη, μέχρι το 1943, οπότε αναλαμβάνουν οι Γερμανοί μέχρι το 1945 και αμέσως μετά οι Εγγλέζοι μέχρι το 1948.

Δηλαδή, για 639 χρόνια, χωρίς διακοπή, τα Δωδεκάνησα παρέμειναν υπό ξένη κατοχή, επαγρυπνώντας πάντα για λύτρωση και έχοντας κατά νου και επιδιώκοντας την ένωση με το ελληνικό κράτος.
Και να που, τελικά, η νίκη έκανε την εμφάνισή της, λαμπρή! Ελεύθερα εδάφη, ελεύθεροι άνθρωποι από δω και μπρος.

Οι Δωδεκανήσιοι αισθάνθηκαν την ελευθερία περισσότερο και βαθύτερα από τους υπόλοιπους Έλληνες γιατί καμιά άλλη μεριά της Ελλάδος δεν είχε υποστεί τόσες πολλές επιδρομές, τόσες πολλές εναλλαγές κατακτητών και τέτοιου είδους περιπέτειες, για τόσους πολλούς αιώνες.

Η συντριβή των φασιστών και των ναζιστών γέμισε με ελπίδα όλο τον πλανήτη ότι ο μεταπολεμικός κόσμος θα ήταν ένας κόσμος όπου θα κυριαρχούσε η ειρήνη, η δημοκρατία, η ελευθερία και ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Σίγουρα, ήταν μια αρχή, ένα ανεκτίμητο βήμα μπροστά. Ωστόσο, χωρίς εγρήγορση, πραγματική φιλία, διάλογο και συνεργασία ανάμεσα στους λαούς, ειδικά μεταξύ γειτόνων, αυτό θα παραμείνει, αενάως, μια ευχή, αν όχι ουτοπία.

* H Νίνα Πουλλή-Πετράκη είναι Φιλόλογος αγγλικής γλώσσας, τέως καθηγήτρια Ελληνοαμερικανικής Ένωσης.