Ο θεμελιωτής της καρπαθιακής ιστορίας και της λαογραφιάς Μιχαήλ Μιχαηλίδης Νουάρος

Rodiaki NewsRoom

Γράφει o
Μανώλης Δημελλάς
στα «Καρπαθιακά Νέα»

Φέτος καλούμαστε να θυμηθούμε τα δραματικά γεγονότα που πριν από 100 χρόνια ξερίζωσαν τους δικούς μας ανθρώπους από τις αλησμόνητες Πατρίδες. Να σταθούμε, ή μάλλον να αφουγκραστούμε, την καταστροφή της Σμύρνης το 1922.

Εμείς οι Καρπάθιοι δεν πρέπει να προσπερνάμε εκείνες τις δραματικές στιγμές και για έναν παραπάνω λόγο, αφού πολλοί δικοί μας ήταν εκείνα τα χρόνια στα παράλια της Μ. Ασίας και στη Σμύρνη. Έτσι μοιραία βρέθηκαν στον δρόμο της προσφυγιάς. Ένας από τους πρόσφυγες ήταν και ο σπουδαίος φιλόλογος Μιχαήλ Μιχαηλίδης Νουάρος. Ο “Θεμελιωτής της καρπαθιακής ιστορίας και λαογραφίας», όπως συνηθίζει να τον

αναφέρει συχνά ο καθηγητής Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης.
Ο Μιχαήλ Μιχαηλίδης Νουάρος , γεννήθηκε στις 17 Μαρτίου 1877 στο Όθος της Καρπάθου. Γιός του Γεωργίου Νουάρου, προέδρου του μικτού Μητροπολιτικού δικαστηρίου και πολλές φορές δήμαρχος Όθους.
Τα πρώτα γράμματα διδάχθηκε στη γενέτειρα του και στη συνέχεια βρέθηκε στην Ευαγγελική σχολή της Σμύρνης.
Επέστρεψε στο νησί του, δίδαξε τέσσερα στο χωριό του το Όθος και στη συνέχεια συνέχισε τις σπουδές του στη Φιλοσοφική σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών όπου και αποφοίτησε το 1902. Στη συνέχεια εργάστηκε στα σχολεία της Κρητικής πολιτείας ως καθηγητής.
Το 1905 έφυγε από την Κρήτη και διορίστηκε στη Ροβέρτειο σχολή της Κωνσταντινούπολης. Στην Πόλη έμεινε 10 χρόνια, εκεί αναπτύχθηκε και διακρίθηκε η προσωπικότητα του. Εργατικός, με εξαίρετο ήθος και οξυδέρκεια, ο Μιχαηλίδης Νουάρος ξεχώρισε!

Ο πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος τον ανάγκασε να φύγει από την Κωνσταντινούπολη και να αναλάβει για δυο χρόνια το Παγκύπριο Γυμνάσιο στην Λευκωσία. Η φήμη του ήδη ήταν μεγάλη, τον ζήτησε κι έτσι βρέθηκε να διευθύνει την φημισμένη Αμπέτειο Σχολή στο Κάιρο!
Το έργο του τεράστιο και ανεκτίμητο, ο Νουάρος κατάφερε και έσωσε τη σχολή αφού τη διεκδικούσαν οι Σύροι και εκείνος απέδειξε τον ελληνικό χαρακτήρα της και κράτησε την ελληνική σημαία ψηλά.

Το 1920 και μετά την αποβίβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, η ύπατη αρμοστεία τον κάλεσε να αναλάβει την εκπαίδευση. Δυο χρόνια μετά, ήρθε η καταστροφή και ο Μιχαηλίδης Νουάρος θα βρεθεί πρόσφυγας στην Αθήνα. Τα πρώτα 4 χρόνια ο Νουάρος, ως κυβερνητικός επιθεωρητής, θα διοργανώσει στη Σύρο το ορφανοτροφείο της Αμερικανικής περιθάλψεως, όπως έμεινε γνωστό.

Στη συνέχεια διορίστηκε καθηγητής στο Αμερικανικό κολλέγιο Ψυχικού. Τη σχολή αυτή τη συνδιευθύνει για 5 χρόνια, έως και τη συνταξιοδότηση του το 1950. Μάλιστα, είχε μαθητή τον Ανδρέα Παπανδρέου και σε μια συνάντηση που είχε ο Έλληνας πρωθυπουργός με τον ακαδημαικό Γεώργιο Μ. Νουάρο, γιό του Μιχαήλ Μιχαηλίδη Νουάρου, του είπε “ο πατέρας σας, κύριε Μιχαηλίδη, μου έμαθε Λατινικά. Ήταν ξεχωριστός καθηγητής και μου έμαθε πολλά πράγματα όταν ήμουν μαθητής του στο κολλέγιο Αθηνών”.

Ο Μιχαηλίδης Νουάρος αν και ζούσε μακριά από την Κάρπαθο και είχε πάρα πολλές και μεγάλες ευθύνες, ωστόσο έβρισκε χρόνο και αφιέρωνε για τον γενέθλιο τόπο του. Είναι χαρακτηριστικό ότι είναι ο πρώτος που εργάστηκε ώστε να αποδώσει τη φωνητική του καρπαθιακού ιδιώματος και να αποδόσει πιστή εικόνα των καρπαθιακών τραγουδιών.

Οι εκδόσεις του είναι πάμπολες και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες για τους μελετητές. Το 1911 εκδίδει στη Μυτιλήνη τη ζωή και το έργο της φιλοσόφου Σαπφώ. Το 1916 στην Κύπρο εκδίδεται η μελέτη του «Περί καλύτερης μορφώσεως των νέων». Ενώ το 1921, στη Σμύρνη, κυκλοφορεί η μελέτη του «Η δύναμις των έξεων εν τω παιδίω».
Το 1919 στην Κωνσταντινούπολη τυπώνεται το πρώτο λαογραφιικό του έργο με τίτλο «Καρπαθιακά Δημοτικά Άσματα», έργο που θα επανακυκλοφορήσει βελτιωμένο το 1926.

Το 1932 και το 1934 εκδίδονται οι δυο τόμοι των λαογραφικών συμμείκτων της Καρπάθου με χορηγό τον επίσης Οθείτη Ιωάννη Αντωνιάδη, έναν από τους πρώτους μετανάστες στην Αφρική. Το 1930 με τον Τρύφωνα Ευαγγελίδη γράφει την ιστορία της Κάσου.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής, όπως αναφέρει ο Αναστάσιος Φράγκος στο βιβλίο του, η υγεία του είχε κλονισθεί, παρόλα αυτά η απελευθέρωση τον βρίσκει να πρωτοπορεί, ήταν ήδη σχεδόν 70 ετών, όταν κυκλοφόρησε το έργο του «Για να γνωρίσουμε τα Δωδεκάνησα» ενώ το 1950 τυπώνεται το τετράτομο έργο του «Η ιστορία της Καρπάθου», το οποίο είναι και το τελευταίο έργο της Δωεδεκανησιακής συγγραφής του Μιχαήλ Μιχαηλίδη Νουάρου.

Πως τον περιέγραψε η άξια Καρπαθιά λογοτέχνιδα Εύρη Βαρίκα Μοσκόβη:
«…Ήταν άνθρωπος ιδεαλιστής και ψυχωμένος. Η ψυχική ομορφιά του καθρεφτιζόταν στην ωραιοτάτη μορφή του. Ψηλός, ωραίος, λυγερός, ξανθός, με καταγάλανα μάτια λαμπερά και φωτεινό χαμόγελο. Κεφάτος, πάντα ομιλητικός, εγκαρδιότατος. Το μνημονικό του ήταν καταπληκτικό. Δεν λησμονούσε ποτέ, όσο καιρός και αν περνούσε, ονόματα ούτε φυσιογνωμίες. Μια καταπληκτική ισορροπία νου και ψυχής…»
Μάλιστα η Εύρη Βαρίκα Μοσκόβη θα μας χαρίσει κι ένα περιστατικό από τη ζωή του Μιχαηλίδη Νουάρου. Κάποτε, όταν ζούσε στην Κωνσταντινούπολη, είχε επισκεφθεί έναν Γερμανό γιατρό και όταν ο γιατρός τον είδε επέμεινε ότι πιθανόν να έχει κάποια καταγωγή από τη Γερμανία! Όμως ο Μιχαηλίδης Νουάρος, μιλώντας του Γερμανικά, επέμεινε ότι είναι 100% Έλληνας και οι δυο γονείς του είναι από την Κάρπαθο!

Αλλά και ο αείμνηστος δικηγόρος, συγγραφέας και ακούραστος ερευνητής της καρπαθιακής ιστορίας, Κωνσταντίνος Μελάς, στο φιλολογικό μνημόσυνο που έγινε για τον Μιχαηλίδη Νουάρο στην Κάρπαθο το καλοκαίρι του 1969, είχε αναφέρει ότι « Ο Μιχαηλίδης Νουάρος, με τον Σκεύο Ζερβό και τον Μιχαήλ Βολονάκη ήταν η δρώσα τριανδρία του Δωδεκανησιακού αγώνα, οι ηγέτες των Δωδεκανησίων». Ο Μιχαήλ Μιχαηλίδης Νουάρος πέθανε τις τελευταίες ημέρες του Απριλίου του 1954, σε ηλικία 78 ετών, στην Αθήνα. Άφησε ανεκτίμητο έργο και είναι από τις ιστορικές προσωπικότητες της Καρπάθου που κυριολεκτικά νίκησαν τον χρόνο, αφού οι μελέτες του θα συνεχίσουν να οδηγούν τις επόμενες γενιές.