Δέσποινα Τσέλιου, δικηγόρος: «Οι μεταρρυθμίσεις στην τεχνητή γονιμοποίηση και κρυοσυντήρηση -Ένα περαιτέρω βήμα στα γυναικεία δικαιώματα»

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η Δέσποινα Τσέλιου
Δικηγόρος, Πτυχιούχος Νομικής Αθηνών MSc «Ψυχιατροδικαστικής» της Ιατρικής Σχολής Αθηνών

Προς την κατεύθυνση της πληρέστερης διασφάλισης των γυναικείων δικαιωμάτων στην τεκνοποίηση κινείται ο νεοψηφισθείς νόμος για την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, καθώς παρέχει ένα ευρύτερο πεδίο ελευθερίας και αυτοδιάθεσης και ανταποκρίνεται πλησιέστερα στις ανάγκες της σύγχρονης γυναίκας.

Ενδεικτικά, οι κυριότερες μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε ο Ν 4958/2022 (ΦΕΚ 142/Α/21-7-2022) αφορούν:
Στην αύξηση του ορίου ηλικίας από τα 50 στα 54 έτη, έως το οποίο κάθε γυναίκα δύναται να προσφύγει στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή (τεχνητή γονιμοποίηση), δεδομένου ότι, υπο το φως των σύγχρονων επιστημονικών δεδομένων, οι γυναίκες ηλικίας έως 54 έτη έχουν φυσική ικανότητα αναπαραγωγής κι εφόσον η φυσική και σωματική τους κατάσταση επιτρέπει την κυοφορία και το τοκετό.

Στη δυνατότητα κρυοσυντήρησης του γενετικού υλικού, ζυγωτών και γονιμοποιημένων ωαρίων, για μελλοντική χρήση, χωρίς να υφίσταται προς τούτο ιατρική αναγκαιότητα (για κοινωνικούς λόγους π.χ. διατήρηση γονιμότητας), καθώς, δεδομένου του σημερινού τρόπου διαβίωσης, ολοένα και περισσότερες γυναίκες επιθυμούν τη δημιουργία οικογένειας σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Παράλληλα, απαλείφεται το ανώτατο όριο διάρκειας της κρυοσυντήρησης, αφού η χρησιμοποιούμενες σήμερα μέθοδοι κρυοσυντήρησης (υαλοποίηση), επιτρέπουν τη διατήρηση του υλικού και την ελαχιστοποίηση της φθοράς του, ώστε πλέον να μην υφίσταται λόγος για καθορισμό ανώτατης διάρκειας.

Περαιτέρω, το νέο θεσμικό πλαίσιο, ανταποκρινόμενο πληρέστερα στις σύγχρονες κοινωνικές επιταγές και αντιλήψεις, αποκαθιστά αστοχίες του προγενέστερου, όπως εκείνη, που ήθελε τη ρητή συναίνεση του/της συζύγου/συντρόφου για την κρυοσυντήρηση γενετικού υλικού που ανήκε στον άλλο σύζυγο/σύντροφο.

Σε περίπτωση, δε, λύσης του γάμου ή διάστασης καταργούνταν στην πράξη η δυνατότητα ελεύθερης χρήσης του γενετικού υλικού, αφού προϋπέθετε τη συναίνεση του τέως συντρόφου. Πρακτικά, με το προηγούμενο νομικό καθεστώς, μια γυναίκα δεν μπορούσε να προβεί σε κρυοσυντήρηση των ωαρίων της, εάν ο σύζυγος ή σύντροφος δεν συναινούσε προς τούτο, ενώ σε περίπτωση λύσης του γάμου της, εάν επιθυμούσε να χρησιμοποιήσει το δικό της μη γονιμοποιημένο ωάριο θα έπρεπε να εξασφαλίσει προηγουμένως τη συναίνεση του τέως συζύγου της ή συντρόφου της!

Σύμφωνα με το νέο νόμο, η κρυοσυντήρηση γενετικού υλικού (μη γονιμοποιημένου) πραγματοποιείται μόνο κατόπιν έγγραφης συναίνεσης του προσώπου που το καταθέτει, ως στοιχείο της προσωπικότητάς του, χωρίς να απαιτείται η συναίνεση του συζύγου ή συντρόφου ενώ, περαιτέρω, διασφαλίζεται η δυνατότητα ελεύθερης χρήσης του από το άτομο από το οποίο προέρχεται ή η τύχη του εάν δεν χρησιμοποιηθεί.

Ο ανωτέρω νόμος, εισάγει μια σειρά πρόσθετων ρυθμίσεων, όπως ενδεικτικά: τη δυνατότητα λήψης και κρυοσυντήρησης γενετικού υλικού χωρίς την άμεση παρουσία ληπτών, με σκοπό τη δημιουργία Τράπεζας γενετικού υλικού και την αποφυγή της παράνομης διακίνησής του, τη δυνατότητα επιλογής του δότη μεταξύ της πλήρους ανωνυμίας ή μη, είτε της γνωστοποίησης των στοιχείων του, εφόσον το αιτηθεί το τέκνο όταν ενηλικιωθεί.

Την ίδρυση μονάδας υποβοηθούμενης αναπαραγωγής οροθετικών ατόμων ενώ περιέχει και διατάξεις για την αλλαγή χαρακτηριστικών φύλου ίντερσεξ ατόμων, που για τους ενήλικες και ανηλίκους άνω των 15 ετών, οι σχετικές ιατρικές πράξεις και θεραπείες γίνονται με μόνη την παροχή ενημερωμένης συναίνεσής τους.

Οι μεταρρυθμίσεις αυτές, χωρίς να ελλείπουν τα τρωτά τους σημεία, κάνουν θετικά βήματα προς την ορθολογική προσαρμογή του νομοθετικού πλαισίου στις κοινωνικές μεταβολές, αξιοποιώντας τις σχετικές ιατρικές εξελίξεις. Διευρύνουν τους χώρους ελευθερίας για την άσκηση των δικαιωμάτων της ελεύθερης επιλογής, της αυτοδιάθεσης, του σεβασμού της γυναικείας προσωπικότητας ως αυταξίας.

Κι αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, διότι, τελευταία, τα ατομικά και κυρίως τα γυναικεία δικαιώματα, γίνονται αντιληπτά υπο το πρίσμα της τιμώρησης και της καταστολής. Αξιώνουμε αυστηρότερες ποινές, διεύρυνση του αξιοποίνου, καθιέρωση αδόκιμων εννοιών και εύθραυστων ποινικών κατασκευών, που δημιουργούν περισσότερα προβλήματα απ’ όσα επιχειρούν να επιλύσουν.

Καταλήγουμε σε ευκαιριακά νομοθετήματα, που συνεχώς τροποποιούνται, συμπληρώνονται, αναδιατυπώνονται και τελικά δημιουργούν σύγχυση και ανασφάλεια δικαίου. Αξιώνουμε, πρωτίστως, περισσότερη τιμωρία, όχι περισσότερη ελευθερία.