Λίγα λόγια για την επιγραφή στις Φάνες

Rodiaki NewsRoom

Στις 24 Οκτωβρίου του 2007 ημέρα της παρουσίασης του βιβλίου «Φάνες και τοπική διάλεκτος» στο «Ακταίον» της Ρόδου, ο γνωστός έγκριτος Αρχαιολόγος δρ. Ιωάννης Χριστ. Παπαχριστοδούλου, ανακοίνωσε την εύρεση επιγραφής το 2004 στη πόλη της Ρόδου που επιβεβαιώνει την ύπαρξη του ονόματος Φάναι, το οποίο μάλιστα αναγράφεται δύο φορές. Κατά τον ίδιο τον κ. Παπαχριστοδούλου, θεωρείται η περίοδος του 2ου π.Χ. αιώνα.

Το εύρημα προέρχεται από τη νοτιοανατολική νεκρόπολη, της αρχαίας Ρόδου, της νέας παρροδιακής των τριών παλαιών πόλεων και την ίδρυση της ενιαίας ροδιακής πολιτείας μιας πολιτείας που στα ελληνιστικά χρόνια έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στις ιστορικές εξελίξεις.

Στη νοτιοανατολική νεκρόπολη έχουν διεξαχθεί τα τελευταία χρόνια ανασκαφές σε οικόπεδα πιο πάνω από τον οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο των τάφων του Κορακόνερου, με πλούσια και ενδιαφέροντα ευρήματα. Σε ένα από αυτά στο οικόπεδο του κ. Κ. Καρίμαλη είχε διεξαχθεί ανασκαφή σε δυο φάσεις, το 1997, και συμπληρωματική το 2004.

Από την ανασκαφή της δεύτερης φάσης προέρχεται η συγκεκριμένη βάση που έχει διαστάσεις 63X58 και ύψος 19 εκ. H επιγραφή που έχει χαραχθεί στην κύρια όψη της τετράπλευρής βάσης δεν διασώζει το όνομα του νεκρού. Η μορφή των γραμμάτων τοποθετεί την επιγραφή στη ύστερη ελληνιστική περίοδο, ανάμεσα στα μέσα του 2ου και τα μέσα του 1ου αι.πχ.

Στο κείμενο αυτό, περιλαμβάνονται οι τιμές που είχαν αποδοθεί στο άγνωστο πρόσωπο από διάφορα κοινά, ενώσεις δηλ, προσώπων. Τα κοινά αυτά συνδέονται με τρεις θέσεις της Ρόδου, από τις οποίες η μια διαβάζεται μόνο αποσπασματικά. Οι δυο άλλες ταυτίζονται καθαρά με δυο γνωστά ονόματα, που μάλιστα συνδέονται με δυο σημερινά χωριά, πρώην κοινότητες:

Σάλακος και Φάνες. όπως αναφέρει ο κ. Παπαχριστοδούλου, αυτό αποτελεί μια έκπληξη, γιατί ως σήμερα δεν υπήρχε αναμφισβήτητη μαρτυρία από φιλολογικές πηγές η επιγραφές ότι τα τοπωνύμια αυτά ανάγονταν στην αρχαιότητα. Με το νέο αρχαιολογικό εύρημα η ύπαρξη των δυο τόπων, Σάλακος και Φάνες, με το ίδιο όνομα, μετατοπίζεται πάνω από 1500 χρόνια νωρίτερα.

Το 2017 ο prof. dr. Vincent Gabrielsen από το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, δημοσιεύει στο έγκριτο διεθνές αρχαιολογικό περιοδικό TYCHE επιστημονική εργασία με τίτλο “A New Inscription Attesting to Associations from the Necropolis of Rhodes, with an Appendix by NICOS CHRISTODOULIDES”. «Νέα επιγραφή που βεβαιώνει συλλόγους από τη νεκρόπολη της Ρόδου, με παράρτημα του Νίκου Χριστοδουλίδη»

Μεταξύ άλλων αναφέρει: «Η επιγραφή μας προσθέτει πέντε νέους ροδίτικους συλλόγους σε αυτούς που είναι ήδη γνωστοί. Τα ονόματα αυτών των νέων κοινών μαρτυρούν επίσης την ύπαρξη στην αρχαιότητα δύο τοπωνυμίων, που αναφέρονται επίσης σε ένα επίσημο έγγραφο του 1475 μ.Χ. και που είναι σε χρήση ακόμη σήμερα: Φάναι (Φάνες) και Σάλακος.

Αυτές οι περιπτώσεις αυξάνουν τις αποδείξεις που έχει συλλέξει με προσοχή ο Χρ. Ι. Παπαχριστοδούλου, που δείχνουν την επιβίωση πολλών αρχαίων τοπωνυμίων της Ρόδου. Φαίνεται βέβαιο ότι οι αρχαίες Φάνες και η Σάλακος βρίσκονταν περίπου ή επακριβώς στη θέση που κατέχουν οι σύγχρονες ομώνυμές τους εντός της περιοχής της πόλης της Καμείρου.

Το γεγονός ότι αυτά τα μέρη ήταν έδρες για τέσσερις από τους συλλόγους μας (δύο στις Φάνες, από ένας στη Σάλακο και στην Αιγιλεία) δείχνει τη ζωτικότητά τους – τουλάχιστον πολιτιστική και θρησκευτική – ως οικισμών της ροδίτικης χώρας (για τον πέμπτον σύλλογο, «Ποσειδανιασταί» δεν ξέρουμε σε ποια περιοχή/χωριό άνηκε).

Αν και μικρότερες σε μέγεθος από την υπέροχη πόλη της Ρόδου και τα παλιά αστικά κέντρα της Λίνδου και της Καμείρου, οι Φάνες, η Σάλακος και η Αιγιλεία φαίνεται ότι είχαν ένα σχετικά υψηλό επίπεδο πολιτιστικής ζωής. Σχεδόν βέβαια συνέβαλαν ιδιαίτερα σε αυτό τα κοινά που είχαν την έδρα τους εκεί μέσω των εγκαταστάσεών τους (π.χ. μέρη συγκέντρωσης και λατρείες, χώροι ταφής κτλ.) και των ποικίλων δραστηριοτήτων: για παράδειγμα, οι τιμές που αναφέρονται στην επιγραφή μας, συγκεκριμένα το χρυσό στεφάνι, θα πρέπει να είχαν εγκριθεί από απόφαση που θα είχε ψηφιστεί από τα μέλη σε επίσημη συγκέντρωση.

Δεν είναι λιγότερο σημαντικός ο εμπλουτισμός που επέφεραν στην τοπική λατρευτική ζωή αυτοί οι τέσσερις περιφερειακοί/αγροτικοί σύλλογοι: εκτός των άλλων, τη λατρεία του Ασκληπιού στη Σάλακο και στην Αιγιλεία και τη λατρεία του Δία Σωτήρα στις Φάνες.

Με βάση τη μορφή των γραμμάτων της επιγραφής μπορεί να προταθεί μία χρονολόγηση μεταξύ του τέλους του 2ου και των αρχών του 1ου αι. π.Χ.»
Η συνέχεια στην εκδήλωση αποκάλυψης του μνημείου... σήμερα στις 19.00.