Κυρ. Μιχ. Χονδρός: Η μεταπολεμική κοινωνία της Ρόδου

Rodiaki NewsRoom

Πείνα, ασθένειες, εξαθλίωση, ξένη κυριαρχία

Γράφει ο Κυριάκος Μιχ. Χονδρός
chondros.kyr@gmail.com

ΟΤΑΝ επικράτησε η βρετανική κυριαρχία 1945 – 1947, ο πόλεμος με τους Ιταλούς και με τους Γερμανούς μπορεί να έληξε, αλλά άφησε πίσω του πολλές αγιάτρευτες πηγές, σημάδια που θα παραμείνουν για πολλά χρόνια.

Ακόμα κυκλοφορούσαν ανέμελα Ιταλοί, επικρατούσαν νόμοι και διατάγματα ιταλικά, τρομοκρατία από τη βρετανική (Άγγλοι, Ινδοί, Κύπριοι), στους κατοίκους των νησιών.

Ήταν μια περίοδος όπου ο ήλιος της ελευθερίας ήταν κρυμμένος πίσω από βρετανικά σύννεφα. Ποια εικόνα επικρατούσε κατά την περίοδο αυτή και τι κληροδότησε η ιταλική και η γερμανική, στη Ρόδο και στα νησιά;

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Τα Δωδεκάνησα μαζί με την Κρήτη και τη Μήλο, ήταν οι τελευταίες περιοχές της Ελλάδας που απελευθερώθηκαν. Με την τελική συνθηκολόγηση της Γερμανίας (8 Μαΐου 1945), οι τελευταίες γερμανικές φρουρές που είχαν απομείνει στη χώρα μας, παραδόθηκαν ή έφυγαν και η ξένη κατοχή τελείωσε οριστικά.

Τα Δωδεκάνησα πέρασαν για ένα διάστημα ( 9 Μαΐου 1945 – 31 Μαρτίου 1947), βρέθηκαν κάτω από τη βρετανική στρατιωτική κυριαρχία. Την ίδια περίοδο στην Ελλάδα βρισκόταν σε εξέλιξη εμφύλιος πόλεμος, που υπήρχε, συνέπεια του διχασμού, με μεγάλο μερίδιο ευθύνης της Βρετανίας.

Φεύγοντας οι Γερμανοί και οι Ιταλοί (το ίδιο θα πράξουν και οι Βρετανοί όταν θα φύγουν) προχώρησαν σε συστηματική καταλήστευση της Ρόδου και των άλλων νησιών, από πρώτες ύλες, αρχαιολογικούς θησαυρούς, εκκλησιαστικά κειμήλια, ακόμα και τρόφιμα και γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα.

Η Ρόδος για να αντιμετωπίσει τα όσα μας δημιούργησαν τα εχθρικά στρατεύματα και ακόμα τα όσα βιώνει την περίοδο της βρετανικής κυριαρχίας, πάλεψε με δικές της δυνάμεις. Η ίδια η κοινωνία συνέχισε να φροντίζει και να βοηθά όσους είχαν ανάγκη. Τα είδη πρώτης ανάγκης δεν υπήρχαν και αν υπήρχαν, άξιζαν υπέρογκη τιμή.

Οι δήμαρχοι των χωριών της Ρόδου, ήταν εντεταλμένοι να παραλαμβάνουν τρόφιμα για τους κατοίκους τους κάθε δεκαπέντε μέρες και πετρέλαιο από κάποια αποθήκη από τα Κρητικά, ένα λίτρο το άτομο για ένα μήνα!

Λειτουργούσε Κεντρικό Γραφείο Περίθαλψης το οποίο, αφού κατέγραφε τις προσφορές των κατοίκων, τις διένειμε σε όσους είχαν ανάγκη βοήθειας. Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει, ότι στην πόλη της Ρόδου διέμεναν ακόμα 1500 Ιταλοί.

Στο Ταμείο Περίθαλψης, ο Αναστάσιος Κουταλιανός από το Καστελλόριζο πρόσφερε 100 φράγκα.
Το γάλα και το λάδι δεν μπορούσε κανείς να τα βρει στην αγορά, αλλά και αν τα έβρισκε κατέβαλε χρυσαφικά ή ακίνητα για να τα αποκτήσει. Έτσι, πολλά παιδιά πέθαιναν από ατροφία. Κάποια ανακοίνωση έγραφε πως πωλείται λάδι Κρήτης προς 110 φρ. το κιλό, αλλά...

Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι της εποχής αυτής, που ακόμα και σήμερα σε κάποιο βαθμό ταιριάζουν:
Το λαδάκι ανεβαίνει
και το κρέας ακριβαίνει
τα τσιγάρα προς τα πάνω
κι ένα χαμογέλιο πλάνο.
Υπουργό έχουμε γόη
με χαμόγελα κεφάτα
και ο κόσμος τι θα τρώει;
-μειδιάματα σαλάτα!

Οι έμποροι δεν έμειναν με σταυρωμένα χέρια. Έκαναν σύσκεψη στο Δημαρχείο (29.8.45) για να συζητήσουν τη δυνατότητα εισαγωγής εμπορευμάτων από τη Τουρκία.

Το Τμήμα Γεωργίας και Αλιείας καθόρισε τιμές για σπόρους λαχανικών, καρότων, σέλινου, μαρουλιού, μαϊντανού. Οι γεωργοί κλήθηκαν να αγοράσουν τα είδη αυτά με 20 λιρέτες το κιλό.
Τα παιδιά αντιμετώπιζαν διάφορες ασθένειες.

Η Εφορεία των Σχολών της Ρόδου, διόρισε σχολικούς γιατρούς.
Για το Γυμνάσιο ο Νικόλαος Τηλιακός. Για την Αστική ο Βασ. Τσατσαρώνης. Για το Καζούλλειο ο Χαρτερός. Για την Αμαράντειο ο Λαμπαδάριος. Για το σχολείο Αγ. Αναργύρων ο Παπανδρέου και για τη Μεσαιωνική Πόλη (την έλεγαν Φρούριο) ο Καζουλλάκης.

Υπέρ του Βενετοκλείου Γυμνασίου, οι εκκλησίες και τα χωριά μας πρόσφεραν χρηματικά ποσά για να μάθουν γράμματα τα παιδιά της Ρόδου αλλά και παιδιά που προερχόντουσαν από τα γειτονικά νησιά.

Η Μητρόπολη Ρόδου, οι ιεροί ναοί Νεοχωρίου, Άνω Αγ. Γεωργίου, Αγίου Νικολάου, οι κοινότητες Μαριτσών, Κρεμαστής, Τριαντών, Καλλυθιών, επίσης ιδιώτες όπως Μανωλάκης, Παλιούρης, Μακρής, ανώνυμοι άνθρωποι πρόσφεραν χρηματικά ποσά.

Ανασυστάθηκαν αρκετά σωματεία, όπως η Εργάνη Αθηνά και το Σωματείο Κυριών και Δεσποινίδων, με πρώτο μέλημα τους άπορους και την περίθαλψη σε άπορες οικογένειες. Ανασυστάθηκε η Υγειονομική Υπηρεσία με πρώτο μέλημα την καθαριότητα.

Η τοπική κοινωνία διαβλέποντας την ανάγκη για προστασία των βρεφών και των μητέρων, λειτούργησε Μαιευτική Σχολή για να μορφωθούν μαίες. Τα μαθήματα άρχισαν την 1.1.1945 στο Νοσοκομείο Ρόδου που τότε ονομαζόταν ακόμα βασίλισσα Έλενα. Για την εγγραφή όμως απαιτούσαν 7 πιστοποιητικά και μία αίτηση. Μαθήματα παρέδιδαν τα μέλη των Εθελοντών Ελληνίδων Αδελφών Δωδεκανήσου.

Στα χωριά υπήρχαν παντού ναρκοπέδια και εκρηκτικές ύλες στα χωράφια, με αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους ή μέλη του σώματός τους.
Ενώ πέρασε τόσος καιρός από τη λήξη του πολέμου, εντούτοις υπήρχαν νεκροί από τα δολοφονικά όπλα Γερμανών και Ιταλών.

Στην τοποθεσία Κάζα ντέι Πίνι, σήμερα Άγιοι Απόστολοι, βρέθηκαν το 1945, νεκροί οι οποίοι με μέριμνα του δήμου Ρόδου μεταφέρθηκαν και ενταφιάστηκαν στο Ορθόδοξο Νεκροταφείο του Αγίου Δημητρίου. Τα στοιχεία τους: Αθανάσιος, Κουτσουμπούρης, Παπαδάκης, Ξενοφάκης.

Κατά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο καταγράψαμε τους ακόλουθους γιατρούς, ορισμένοι από τους οποίους επέστρεψαν στη Ρόδο μόλις έληξε ο πόλεμος: Εμμ. Ζαννής, Γεώργιος Βαλινάκης, Νίκος Κώτης, Κ. Παπαδόπουλος, Γ. Καζουλλάκης, Κυρ. Σπάρταλης, Ανδ. Παπανδρέου, Νικ. Χαρτερός, Μιχ. Κατσουράκης, Κ. Μακρής, Βασ. Τσαβαρής, Χρ. Καμπούρης κ.ά. Αστυΐατρος ήταν ο Ιωάννης Οικονομίδης από την Κάρπαθο.

Φαρμακεία υπήρχαν των Φραντζή Φράντζου, Βασ. Ευτυχιάδη, Γρ, Μαλλίδη.
Μέσα σε σ’ αυτό το μεταπολεμικό κλίμα, υπήρχε και κάποια ψυχαγωγία για μικρούς και μεγάλους.

Ο Καλύμνιος καραγκιοζοπαίκτης Κων. Β. Κουρεβάλλης υποσχόταν ξεκαρδιστικά γέλια με θέατρο σκιών. Έπαιζε στο καφενείο του Γ. Νικολιδάκη, Στην Αγία Αναστασία αρ. 19, τα έργα ο Καραγκιόζης Ναύαρχος και ο Καραγκιόζης Γραμματικός.

Υπήρχε Θεατρικός Όμιλος Ερασιτεχνών που παρουσίασε θεατρικά έργα όπως του Σπύρου Μελά «ο Υιός του ίσκιου». Επίσης το έργο «Το κοκαλάκι της νυχτερίδας».
Λειτουργούσαν δύο κινηματογράφοι Πουτσίνι (σημερινό Εθνικό Θέατρο) και Σαν Τζώρτζιο.