Θάνος Ζέλκας: Οι ψαράδες της Αμοργού σώζουν τη Μεσόγειο

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Θάνος Ζέλκας

Στην ειδησεογραφία, συνήθως τα βλέμματα μονοπωλούν οι μεγάλες εξαγγελίες, οι αριθμοί, τα διεθνή γεγονότα. Σπάνια βρίσκουν χώρο μικρές πρωτοβουλίες που, αν και δεν έχουν φανταχτερό περιτύλιγμα, μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο γύρω μας. Ένα τέτοιο παράδειγμα έρχεται από την Αμοργό, όπου οι ψαράδες του νησιού αποφάσισαν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και να προστατεύσουν τη θάλασσα, η οποία τους δίνει ζωή κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Η Μεσόγειος είναι μια από τις πιο υπεραλιευμένες θάλασσες του πλανήτη. Χρόνια τώρα οι πληθυσμοί των ψαριών μειώνονται δραματικά, η βιοποικιλότητα υποχωρεί, τα οικοσυστήματα πιέζονται από την κλιματική κρίση, ενώ ο τουρισμός προσθέτει ένα επιπλέον βάρος. Για τον μέσο κάτοικο μιας πόλης, όλα αυτά ίσως μοιάζουν με αφηρημένα περιβαλλοντικά δεδομένα. Για τον ψαρά, όμως, που βγαίνει κάθε ξημέρωμα με τη βάρκα του, είναι η σκληρή πραγματικότητα. Τα δίχτυα όλο και πιο άδεια. Τα μεροκάματα συρρικνώνονται. Η ανασφάλεια για το αύριο μεγαλώνει.

Μπροστά σε αυτήν την πραγματικότητα, οι ψαράδες της Αμοργού δεν έσκυψαν το κεφάλι. Έφτιαξαν ένα σχέδιο που στηρίζεται στη λογική της αναγέννησης. Για δύο μήνες τον χρόνο σταματούν να ψαρεύουν, αφήνοντας τον θαλάσσιο πλούτο να αναπαραχθεί. Δημιουργούν περιοχές όπου η αλιεία θα απαγορεύεται μόνιμα, ώστε να αποτελούν καταφύγιο για τα ψάρια. Δεσμεύονται να χρησιμοποιούν εργαλεία που δεν καταστρέφουν τον βυθό και οργανώνουν δράσεις καθαρισμού στις παραλίες και στα νερά του νησιού, μαζί με μαθητές, εθελοντές και επιστήμονες. Πρόκειται για μια αξιέπαινη πρωτοβουλία που γεννήθηκε μέσα από την ανάγκη των ίδιων των ανθρώπων και όχι μέσα από κάποια μελέτη σε κάποιο υπουργείο.

Η Ελλάδα έχει δεσμευθεί να προστατεύσει το 35% των θαλασσών της μέχρι το 2030. Ωστόσο, οι πολιτικές για την προστασία του περιβάλλοντος είτε χάνονται στις εξαγγελίες είτε εφαρμόζονται με ελάχιστη βούληση. Η Αμοργός δείχνει ότι η αλλαγή μπορεί να ξεκινήσει από τη βάση. Αν πετύχει, θα είναι η πρώτη οργανωμένη ζώνη αλιείας στο Αιγαίο με βάση την τοπική κοινωνία και όχι το κράτος, γεγονός που μπορεί να εμπνεύσει και άλλα νησιά. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι οργανώσεις όπως το Cyclades Preservation Fund και το Blue Marine Foundation έσπευσαν να στηρίξουν αυτήν την προσπάθεια.

Φυσικά, δεν είναι όλα ιδανικά. Για τους ψαράδες, η απαγόρευση της αλιείας σημαίνει απώλεια εισοδήματος. Για την τοπική κοινωνία, υπάρχει ο φόβος ότι μια τόσο φιλόδοξη πρωτοβουλία μπορεί να ξεφουσκώσει αν δεν υπάρξει συνέπεια και επιμονή. Για την πολιτεία, η οποία μας δίνει συνεχώς λόγους για να τη θεωρούμε αναξιόπιστη, το ερώτημα είναι αν θα αγκαλιάσει το παράδειγμα της Αμοργού ή αν θα αφήσει τους κατοίκους να παλεύουν μόνοι τους. Όμως ακριβώς εδώ κρύβεται το νόημα: η πρωτοβουλία αυτή αποδεικνύει ότι η βιωσιμότητα δεν είναι πολυτέλεια, αλλά όρος επιβίωσης, και ότι η ευθύνη δεν βαραίνει μόνο τις κυβερνήσεις, αλλά και τις ίδιες τις κατά τόπους κοινωνίες.

Δυστυχώς, η ιστορία της Αμοργού δύσκολα θα βρει χώρο στα μεγάλα δελτία ειδήσεων. Δεν είναι από τα θέματα που «πουλάνε». Κι όμως, ίσως είναι πιο σημαντική από πολλές από τις «μεγάλες» ειδήσεις που αναπαράγονται καθημερινά. Γιατί μας θυμίζει ότι η αλλαγή ξεκινά συχνά με μικρές πράξεις, από ανθρώπους που αποφασίζουν να δράσουν αντί να περιμένουν σωτήρες. Η Αμοργός μας διδάσκει ότι η θάλασσα μπορεί να ξαναγεννηθεί, αρκεί να της δώσουμε τον χρόνο και τον χώρο να αναπνεύσει.

Μερικές φορές, στα ψιλά γράμματα της επικαιρότητας κρύβεται η μεγαλύτερη ουσία. Και σε αυτή την περίπτωση, η ουσία είναι ότι ένα μικρό νησί του Αιγαίου, με την πρωτοβουλία των ψαράδων του, μας δείχνει πώς μπορούμε να σώσουμε τη θάλασσα, χωρίς κάποιο τεράστιο κόστος. Το μήνυμα που στέλνουν είναι ίσως από τα πιο ηχηρά περιβαλλοντικά και κοινωνικά μηνύματα που έχουν σταλεί στις μέρες μας. Κι αυτό από μόνο του αποτελεί ένα φωτεινό φάρο συλλογικότητας και προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο, την ίδια στιγμή που σε ένα μεγάλο ποσοστό ο καθένας κοιτάει τα συμφέροντά του, χωρίς να ενδιαφέρεται ουσιαστικά για το κοινό καλό.