Αλέξανδρος Ορφανός: Τενοντοπάθεια ή Τενοντίτιδα; Η σημασία της κατανόησης της σωστής ορολογίας και ο ρόλος του Φυσικοθεραπευτή

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Αλέξανδρος Ορφανός, PT, MSc, Cert. MDT(c)

Φυσικοθεραπευτής

Πτυχιούχος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Μετεκπαιδευθείς στα Manchester Metropolitan University & Leeds University Hospital, UK

Τι είναι ο τένοντας και ποιος είναι ο ρόλος του;

Ο τένοντας είναι μία ταινία ινώδους συνδετικού ιστού που ενώνει τους μύες με τα οστά. Ουσιαστικά θεωρείται η συνέχεια των μυών και στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ως ‘μηχανική γέφυρα’ η οποία μεταφέρει στο οστό τη δύναμη που παράγεται από τη μυϊκή συστολή επιτρέποντας τις κινήσεις του ανθρώπινου σώματος (Bordoni et al., 2024). Ο τένοντας είναι μία ισχυρή δομή αποτελούμενη κυρίως από ίνες κολλαγόνου διαθέτοντας μεγάλη αντοχή σε δυνάμεις εφελκυσμού. Αξιοσημείωτο παράδειγμα αποτελεί ο Αχίλλειος τένοντας ο οποίος όταν τρέχουμε μπορεί να αντέξει δυνάμεις που συχνά ξεπερνούν μέχρι και 8 φορές το σωματικό μας βάρος (Uquillas et al., 2015; Yang et al., 2018).

Τενοντίτιδα ή Τενοντοπάθεια;

Ιστορικά, ο όρος ‘τενοντίτιδα’ (-ίτιδα υποδηλώνει φλεγμονή) χρησιμοποιούνταν ως διάγνωση για να περιγράψει συμπτώματα που σχετίζονται με παθολογία του τένοντα. Ωστόσο, καθώς σε ιστολογικές μελέτες παθολογικού τένοντα αναγνωρίστηκε ο περιορισμένος ρόλος της ύπαρξης φλεγμονώδους αντίδρασης, τις τελευταίες δεκαετίες έχει υιοθετηθεί στη βιβλιογραφία ο όρος-ομπρέλα ‘τενοντοπάθεια’ που σχετίζεται με αλλαγές που συμβαίνουν στη δομή του τένοντα, την αποδιοργάνωση των ινών κολλαγόνου και τον εκφυλισμό του (Lewis et al., 2009; Littlewood, 2012). Παρόλο που σύμφωνα με νέες έρευνες φλεγμονώδη κύτταρα που εντοπίζονται σε παθολογικούς τένοντες μπορούν να επηρεάσουν την επούλωση τους, η ανταπόκριση αυτή δεν είναι η κλασική φλεγμονώδης αντίδραση που συναντάμε μετά από έναν τραυματισμό, ενώ ταυτόχρονα η παρουσία αυτών των κυττάρων δεν υποστηρίζει τον ισχυρισμό ότι η φλεγμονή αποτελεί τον βασικό μηχανισμό πίσω από ένα σύνδρομο υπέρχρησης όπως είναι οι τενοντοπάθειες (Rees et al., 2014; Cook et al., 2016; Dean et al., 2016). Έτσι, ο όρος ‘τενοντοπάθεια’ θεωρείται ο καταλληλότερος.

Εδώ, αξίζει να αναφέρω ότι η εμφάνιση πόνου στους ασθενείς με τενοντοπάθεια είναι μια αρκετά σύνθετη διαδικασία και δεν σχετίζεται πάντα με τα παθολογικά ευρήματα στις απεικονιστικές εξετάσεις (πχ. MRI, υπέρηχος). Δηλαδή, άτομα χωρίς συμπτώματα μπορεί να έχουν παθολογικά ευρήματα στις απεικονίσεις και αντίστροφα, να μην εντοπιστούν παθολογικά ευρήματα σε άτομα που έχουν συμπτώματα (Canosa-Carro et al., 2022). Αυτό έχει μεγάλη σημασία όπως θα αναλυθεί παρακάτω στο πως αντιμετωπίζουμε τους ασθενείς όπου η παρέμβαση μας πρέπει να βασίζεται στη κλινική τους ανταπόκριση και όχι στις απεικονιστικές μεθόδους.

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση τενοντοπάθειας

• υπέρχρηση τενόντων-η επαναλαμβανόμενη κίνηση και συνεχής καταπόνηση χωρίς την αναγκαία περίοδο ξεκούρασης.
• απότομη αλλαγή φορτίου/ένταση προπόνησης.
• ενδογενείς παράγοντες (ηλικία, φύλο, ατομικά εμβιομηχανικά χαρακτηριστικά, παθήσεις όπως σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία, κατανάλωση αλκοόλ).
• χρήση συγκεκριμένων αντιβιοτικών (πχ. κινολόνες) και κορτικοστεροειδή.

Θεραπεία στην τενοντοπάθεια και ο αναγκαίος ρόλος του Φυσικοθεραπευτή

Όπως προαναφέρθηκε, καθώς η φλεγμονή δεν αποτελεί την αιτία εμφάνισης των συμπτωμάτων, παθητικές θεραπείες όπως τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα, ο πάγος ή η σύσταση για πλήρη ανάπαυση θα πρέπει να αποφεύγονται. Οι τρόποι αυτοί μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να μειώνουν προσωρινά τον πόνο, αλλά δεν θεραπεύουν την τενοντοπάθεια καθώς δεν βελτιώνουν την ανοχή του τένοντα στη φόρτιση. Έτσι, ο πόνος θα συνεχίζει να επανεμφανίζεται. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να αποθαρρύνεται η χρήση ενέσεων κορτιζόνης οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά τη δομή των συνδετικών ιστών ιδιαίτερα με την επαναλαμβανόμενη χρήση ενώ έχουν συσχετιστεί με φτωχά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα και υψηλά ποσοστά επιπλοκών (πχ. ρήξη τένοντα) (Hart, 2011; Visser et al., 2024).

Η Φυσικοθεραπεία αποτελεί τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο αντιμετώπισης σύμφωνα με τα νεότερα ερευνητικά δεδομένα. Η αρχή θεραπείας είναι πάντα η προοδευτική φόρτιση με σκοπό την αναμόρφωση των δυσλειτουργικών ιστών, βασιζόμενη στη συμπτωματική και λειτουργική ανταπόκριση του ασθενούς. Αντιθέτως, η υπο-φόρτιση καθιστά τον τένοντα ασθενέστερο και πιο ευάλωτο. Η ελεγχόμενη και στοχευμένη άσκηση αυξάνει την ανθεκτικότητα του τένοντα ώστε να αποδίδει στην απαιτούμενη φόρτιση και προωθεί την αναμόρφωση του κολλαγόνου (Cook and Purdam, 2009; Douglas et al., 2017). Οι γενικές ασκήσεις και διατάσεις που λανθασμένα συστήνονται ακόμα και σήμερα πρέπει να αποφεύγονται καθώς μπορεί να είναι επιβλαβείς.

Το πλάνο θεραπείας που διαμορφώνει ο Φυσικοθεραπευτής πρέπει να είναι αυστηρά εξατομικευμένο, να επανεκτιμάται και να τροποποιείται κατάλληλα με στόχο τη κατάργηση των συμπτωμάτων και την αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργικότητας. Ο κάθε τένοντας απαιτεί διαφορετική φόρτιση, σχεδιασμένη σύμφωνα με τις ατομικές ανάγκες. Η πορεία της βελτίωσης χρειάζεται απόλυτη συμμόρφωση με τις οδηγίες του κλινικού καθώς σε αντίθετη περίπτωση θα συμβαίνει ένας φαύλος κύκλος επανατραυματισμών και έξαρσης των συμπτωμάτων. Αυτή η συνεχής διαδικασία όχι μόνο δεν έχει την καλύτερη πρόγνωση αλλά αυξάνει και την ψυχική καταπόνηση των ασθενών.

Στο πλαίσιο της θεραπείας πρέπει να τονίσω ότι καθώς προβλήματα των αρθρώσεων συχνά μπορούν να μιμηθούν τα συμπτώματα μιας τενοντοπάθειας, είναι σημαντική η διεξοδική κλινική αξιολόγηση ώστε να γίνει διαφορική διάγνωση της πηγής του πόνου κάτι το οποίο με τη σειρά του θα κατευθύνει τη θεραπευτική μας παρέμβαση.

Συμπέρασμα

Οι τενοντοπάθειες όπως είναι ο σωστός όρος μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη καθημερινότητα του ασθενούς. Ο πόνος μπορεί συχνά να είναι υποτροπιάζων και επίμονος οδηγώντας το άτομο να περιορίσει ή να διακόψει κοινωνικές και εργασιακές δραστηριότητες. Οι τένοντες χρειάζονται χρόνο, οι προσαρμογές συμβαίνουν αργά και η αποκατάσταση δεν πρέπει να επισπεύδεται. Η σωστή διαχείριση του φορτίου μέσα από ένα πρόγραμμα που σχεδιάζει και αξιολογεί ο Φυσικοθεραπευτής, αποτελεί την πιο αποτελεσματική θεραπεία για τη παροχή μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων στον ασθενή και τη πρόληψη μελλοντικών υποτροπών.