Σύμη: Αρχοντική κι ανόθευτη!
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 1416 ΦΟΡΕΣ
Μια εικόνα που φαντάζει ψεύτικη στην απόλυτη ομοιομορφία
Καπεταναίοι και βουτηχτάδες
Δεκαοχτώ ώρες από τον Πειραιά, μόλις μία από τη Ρόδο. Οπως και να τον προσεγγίσεις, ο πολύχρωμος κόσμος της Σύμης καθηλώνει στην πρώτη ματιά· μικρός και κουκλίστικος, λιτός και αριστοκρατικός, παγωμένος στον χρόνο.
Η άγονη Σύμη, η αλώβητη, η καλαίσθητη, η ήσυχη. Το νησί των βουτηχτάδων, της ναυπηγικής, της ξυλογλυπτικής. Που προσέλκυσε τους ίδιους μνηστήρες με το νησί του Ηλίου, μα που γνώρισε την μεγαλύτερή ακμή στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Που στους αιώνες που ακολούθησαν θεωρείτο η πρωτεύουσα των Δωδεκανήσων, που τον 18ο και 19ο αι. εξελίχθηκε σε ναυτική δύναμη που κυριαρχούσε σε όλη τη Μεσόγειο.
Οι αόρατοι δεσμοί δεν έσπασαν ποτέ αναμεταξύ τους. Η πορεία τους κοινή, ακόμα από την αρχή της ύπαρξής της. Ο Γλαύκος, ο πρώτος της κάτοικος, δεινός κολυμβητής και έμπειρος ναυπηγός (κατασκεύασε την «Αργώ» των Αργοναυτών), έκλεψε την ομώνυμη κόρη του βασιλιά της Ρόδου Ιαλυσού σφραγίζοντας, έτσι, το όνομα και τη μοίρα του τόπου. Η ναυτική της παράδοση φανερώνεται ήδη από τα ομηρικά χρόνια με τη συμμετοχή του νησιού στον Τρωικό πόλεμο με τρία πλοία και επικεφαλής τον πρώτο της βασιλιά Νιρέα.
Τα γοργοτάξιδα συμιακά σκαριά του 17ου αι. κατασκευάζονται με το εξαιρετικής ποιότητας συμιακό πεύκο που τα κάνει ελαφριά και ευέλικτα. Φέρνουν πλούτο στο νησί, κι οι Τούρκοι, με φιρμάνι, τους παραχωρούν ειδικά προνόμια. Μέσα στο γενικότερο περιβάλλον σχετικής αυτονομίας οι συμιακοί, γίνονται οι αναντικατάστατοι «ταχυδρόμοι» τους και παράλληλα, δημιουργούν έναν στόλο ιστιοφόρων, εμπορικών και σπογγαλιευτικών, που (σύμφωνα με αρχεία του 1898) ξεπερνάει τα 600 πλοία.
Αρμονική και άγρια
Την ίδια εποχή, το σφουγγάρι γίνεται το κύριο εξάγωγιμό τους προϊόν. Οι Συμιακοί βουτηχτάδες φημίζονται για τη μεγάλη τους αναπνοή και κατά χιλιάδες δαμάζουν τις θάλασσες, φτάνουν μέχρι τα ανοιχτά της Λιβύης. Η φυσική εξέλιξη της πατροπαράδοτης τέχνης τους μεταφράζεται στην πρώτη εν Ελλάδι χρήση του σκάφανδρου ως μεθόδου κατάδυσης, η οποία σημειώνεται το 1863.
Η άνοδος συνεπάγεται την αντίστοιχη πνευματική άνθηση (ίδρυση της σχολής της Αγίας Μαρίνας το 1765 και της «Αίγλης», του αρχαιότερου αναγνωστηρίου στο Αιγαίο το 1872) ενώ, η πτώση, επέρχεται σταδιακά, με την ανάπτυξη των ατμόπλοιων και την εισαγωγή του τεχνητού σπόγγου. Στόλος και κάτοικοι συρρικνώνονται. Τα τελευταία σφουγγαράδικα παροπλίζονται το '70. Πολλοί ταρσανάδες υιοθετούν τη νέα τους ταυτότητα· γίνονται εστιατόρια ή ενοικιαζόμενα δωμάτια. Από το πλούσιο νησί των 25.000 κατοίκων, αν βγάλεις ένα μηδενικό, βρίσκεις πόσοι έχουν απομείνει σήμερα.
Κι όμως, η εποχή της ευμάρειας είναι διάχυτη στην πετρώδη γη. Εκδηλη στα αετώματα, στις βοτσαλωτές αυλές, στις κεραμοσκεπές και στα πορτοπαράθυρα, στα καλαίσθητα καπετανόσπιτα της μεγάλης ακμής. Αυτά που κάθε καλοκαίρι μπαίνουν στο στόχαστρο Ελλήνων και Ευρωπαίων που αποφεύγουν τους μαζικούς προορισμούς. Που μπαρκάρουν με το ημερόπλοιο από τη Ρόδο, αράζουν στο λιμάνι με υπέρμετρα ιστιοφόρα και πολυτελή κότερα, μαγεύονται από την άνυδρη γη και την καταγάλανη θάλασσα, από την αρμονία και την αγριάδα που με τη μορφή της Σύμης λαμπυρίζει στο Αιγαίο.
Μια στον Γιαλό και μια στη Χώρα
Βλέμμα στον Γιαλό. Στα σμαραγδένια νερά και την σταχτιά πέτρα, στους αντικατοπτρισμούς και τα παραμύθια που φτιάχνουν τα δίπατα αρχοντικά με τα φανταχτερά χρώματα, τις κεραμιδένιες σκεπές, τις περίτεχνες πορτοσιές και τα σιδερένια μπαλκόνια. Το φαντασμαγορικό σκηνικό δεν αποτυπώνεται πλήρως σε καμιά φωτογραφία και αποτελεί τη χαρακτηριστική πρώτη και τελευταία εικόνα που παίρνεις μαζί σου (και θυμάσαι για πάντα).
Το σεργιάνι ξεκινά στην πρωτεύουσα που μοιράζεται ανάμεσα στον Γιαλό (λιμάνι) και την Aνω Σύμη (Χώρα), τους δύο βασικούς οικισμούς που ενώνονται με την Καλή Στράτα, τα περίφημα 500 πέτρινα σκαλοπάτια, πνιγμένο στα αρχοντόσπιτα.
Οι ιδιοκτήτες τους επηρεασμένοι από τον ευρωπαϊκό νεοκλασικισμό που μπόλιαζε τα ταξίδια τους, δεν τσιγκουνεύτηκαν στο ελάχιστο. Εφεραν μάρμαρο από την Πάρο και την Πεντέλη, μαρμαρόσκονη από τη Σαντορίνη, πορσελάνη από τη Νίσυρο, ξυλεία από την Τεργέστη, κεραμίδια από τη Μασσαλία ώσπου έστησαν το μοναδικό οικιστικό σύνολο που γλίτωσε τις όποιες προσμίξεις και διατηρείται αναλλοίωτο· όλο το νησί έχει κηρυχθεί διατηρητέο από το '71.
Στα χαμηλά, το Ρολόι, το σήμα κατατεθέν χτισμένο εν έτει 1881, αγκαλιά με «το Μιχαλάκι», τον μικρό ψαρά, έργο του διάσημου Συμιακού γλύπτη Κώστα Βαλσάμη. Δίπλα τους το κτίριο της Αστυνομίας, κατάλοιπο της Ιταλοκρατίας και η πρώην οικία Καμψοπούλου -σήμερα ξενοδοχείο- που μνημονεύει την υπογραφή της παράδοσης του νησιού από τους Γερμανούς.
Ανάμεσά τους περιπλέκονται ταβέρνες που μοσχομυρίζουν συμιακό γαριδάκι και φρέσκο ψάρι, καταστήματα φορτωμένα με αναμνηστικά και σουβενίρ, ντόπιοι, τουρίστες και ημερήσιοι επισκέπτες που περιφέρονται αναγνωριστικά ως τον μυχό του όρμου και το ξακουστό «καλντερίμι», το γεφυράκι που ενώνει τις δύο όψεις του λιμανιού. Πίσω του, η κεντρική πλατεία του Γιαλού με το Δημαρχείο και το Ναυτικό Μουσείο, ένα από τα 4 συνολικά του νησιού. Το όλον συμπληρώνουν το Αρχαιολογικό & Λαογραφικό Μουσείο της Χώρας και το Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης στο Μοναστήρι του Πανορμίτη, το παλλαϊκό προσκύνημα των Δωδεκανήσων. Αλλά όλα στην ώρα τους.
Οι ωραιότερες παραλίες
ια κλασική παραθαλάσσια βόλτα σε φέρνει στο Χαράνι (το παλιό καρνάγιο) και στις ομπρέλες της κοντινότερης παραλίας Νος ενώ, με επιπλέον περπάτημα 15 λεπτών, αγγίζεις το τέρμα του δυτικού δρόμου στο Νημποριό που έχει όλα τα κομφόρ και μια μικροσκοπική (σε πλάτος) βοτσαλωτή παραλία.
Το μπάνιο είναι, βέβαια, ένα ζήτημα στη Σύμη, που δεν φημίζεται για την εύκολη πρόσβαση, ή την πληθώρα παραλιών της. Επιπλέον αποτελεί σχεδόν αποκλειστική υπόθεση των καϊκιών, τα οποία λειτουργούν ως θαλάσσια ταξί και σε φέρνουν πιο κοντά στις απρόσιτες με άλλο μέσον, πεντακάθαρες ακτές.
Συγκεκριμένα, με Ι.Χ ανακαλύπτεις το Πέδι, την Μαραθούντα και τον Πανορμίτη, ενώ μόνο με καΐκι στρώνεις πετσέτα κάτω από τον επιβλητικό 300 μ. βράχο του Αγίου Γεωργίου Δυσσάλωνα (η πιο φημισμένη πλαζ), στην Αγία Μαρίνα, στη Νανού, τον Αγιο Βασίλειο, τον Αγιο Αιμιλιανό (με το νησάκι που ενώνεται με τη στεριά με μια στενή λωρίδα γης), ή στα ακατοίκητα βραχονήσια Σεσκλί και Νήμος.
Το απόγευμα πάντως, όπως και να 'χει, σε φέρνει πίσω στη Χώρα, στα λιθόχτιστα καλντερίμια της τουλάχιστον καλαίσθητης οικιστικής ενότητας. Στην τοποθεσία Μύλοι, στην κορυφή του λόφου, στέκει το Ποντικόκαστρο (το κυλινδρικό κτίσμα-τύμβος που θεωρείται από τα αρχαιότερα της Σύμης και για κάποιους ο τάφος του βασιλιά Νιρέα) αλλά και ό,τι απέμεινε από τους 20 μύλους που έτρεφαν το νησί των 25.000 ψυχών. Σημείο θέας και προς λιμάνι και προς την εύφορη πεδιάδα στο Πέδι, εννοείται.
Το Χωριό θέλει περπάτημα, καθώς είναι χτισμένο σε ενορίες, που σηματοδοτούνται από εκκλησίες με περίτεχνα καμπαναριά, όπως της Μεγάλης Παναγίας του Κάστρου των Ιωαννιτών Ιπποτών. Τα στενά σοκάκια και οι στοές παραπέμπουν σε τυπικό μεσαιωνικό οικισμό, ενώ σημείωσε πως ολόκληρο το νησί (και τα μικρότερα γύρω του) ανακηρύχθηκαν αρχαιολογικοί χώροι, καθώς περιλαμβάνουν 159 διαπιστωμένες θέσεις που χρονολογούνται από την προϊστορική εποχή έως τα νεότερα χρόνια.
Ευσεβής Nότος
Στον δρόμο απ' το Χωριό για τον Πανορμίτη παρεμβάλλεται το μοναστήρι του Μεγάλου Σωτήρη· το σημάδι σου για το μονοπάτι που χάνεται μες στο κυπαρισσόδασος της περιοχής Κουρκουνιώτη.
Στο τέρμα του φανερώνονται τα 11 αναστηλωμένα πέτρινα βυζαντινά πατητήρια, από τα 120 που έχουν εντοπιστεί στο νησί και αποτελούν ατράνταχτη απόδειξη του ανωτέρας ποιότητας λευκού συμιακού κρασιού που έκανε τους ξένους περιηγητές να... παραμιλούν.
Αλλου είδους «παραλήρημα» σε οδηγεί στο νοτιότερο άκρο της, στον όρμο της Μονής του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτη. Με θέα στη γαλήνια λιμνοθάλασσα φυλάσσεται η παγκοσμίου φήμης θαυματουργή εικόνα, ντυμένη με ασήμι και χρυσό, η οποία αγκαλιάζεται από ουκ ολίγα αφιερώματα που ως εκ θαύματος βρήκαν (και θα βρίσκουν) τον δρόμο τους στο προφυλαγμένο απάγκιο. Η ύπαρξη του πανδωδεκανησιακού (και πασίγνωστου μέχρι και εκτός των συνόρων της χώρας μας) προσκυνήματος επιβεβαιώνεται από τον 15ο αι. και εντυπωσιάζει άμεσα με τον μεγάλο όγκο του (στους ξενώνες μπορούν να φιλοξενηθούν και 500 άτομα) αλλά και με το αριστουργηματικό μπαρόκ καμπαναριό, εποχής 1905.
Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, προστάτης των ναυτικών και πολιούχος του νησιού, πέρα από τα αμέτρητα επιβεβαιωμένα θαύματα που του αποδίδονται, φημίζεται και για ένα ακόμα: όποιος αδυνατεί να επισκεφθεί τη μονή, μπορεί να βάλει το τάμα του σε ένα μπουκάλι και να το αφήσει στη θάλασσα.
Με τρόπο ανεξήγητο (δηλαδή θαυματουργό) φτάνει σχεδόν πάντα στον προορισμό του. Δεν χωρά αμφιβολία. Είναι γεγονός! Οι μαρτυρίες μιλούν για τάματα που έχουν έρθει... ασυνόδευτα από τη μακρινή Αυστραλία!
Πηγή: ethnos.gr
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
