Γιατί δεν τολμάμε να παραδεχτούμε αλήθειες;

Γράφει η ψυχολόγος
Μαρία Καρίκη

Πόσο άραγε έχουμε συνηθίσει να σιωπούμε, να προσποιούμαστε και να λέμε ψέματα, ακόμα και στον ίδιο τον εαυτό μας; Γιατί έχουμε την τάση να περιπλέκουμε το απλό, να διαστρεβλώνουμε το ευκόλως εννοούμενο; Δυσκολευόμαστε να παραδεχτούμε τι μας ενοχλεί, τι δεν μας αρέσει, τι μας δυσανασχετεί, τι μας δυστυχεί. Αποφεύγουμε τέτοιου είδους συζητήσεις με τον εαυτό μας και τους άλλους. Προτιμούμε συνειδητά ή μη να μην «αγγίζουμε» τέτοια θέματα «βαριά», «μπερδεμένα».

Τα θέματα αυτά, ωστόσο, είναι ουσιαστικό κομμάτι της ψυχοσύνθεσής μας, της διάθεσής μας, των επιλογών μας και των συνεπειών τους. Ο δυτικός τρόπος ζωής εστιάζει στην ύλη, στα επιτεύγματα, στις επιτυχίες κι όχι τόσο στην πνευματικότητα, στην ενδοσκόπηση, στην αυτογνωσία.

Δεν «προλαβαίνουμε» να γνωρίσουμε και να κατανοήσουμε τον εαυτό μας. Έχουμε τόσα άλλα που υπάρχουν σαν προτεραιότητες στη ζωή μας, πιο συγκεκριμένα, πιο απτά. Καταπιανόμαστε πιο εύκολα με πράγματα που βλέπουμε, παρά με έννοιες πιο αφαιρετικές, πιο συγκεχυμένες που αφορούν στον ψυχισμό μας.

Το κόστος αυτής της στάσης μετατίθεται κυρίως στις ανθρώπινες σχέσεις, αλλά και στη σχέση με τον εαυτό μας. Νιώθουμε πιο αποξενωμένοι από ποτέ, πιο μόνοι από ποτέ σε έναν κόσμο που τρέχει να φτάσει στόχους, εκκρεμότητες, υποχρεώσεις.

Σε έναν τεχνοκρατικό κόσμο το συναίσθημα μοιάζει παραφωνία, αντιμετωπίζεται σαν «αδυναμία». Σαν να έχει μπει ο σύγχρονος άνθρωπος σε έναν τέτοιο ρυθμό όπου προσπαθεί απεγνωσμένα να μην αισθάνεται. Η συναισθηματική αποστασιοποίηση από τους πάντες και τα πάντα μας κάνει σκληρούς, απρόσωπους, απρόσιτους.

Γινόμαστε απλά «βιτρίνες» όπου ο καθένας προβάλλει ελεγχόμενα αυτό που ο ίδιος επιθυμεί. Με προσοχή, ώστε να μην καταλάβουν οι άλλοι τις αδυναμίες μας, τις ανασφάλειές μας, τους φόβους μας, τις ανησυχίες μας. Δεν υπάρχει χώρος για αυτοπαραδοχές. Δεν υπάρχει χώρος για ενσυναίσθηση. Δεν υπάρχει χρόνος για αυτοέκφραση .

Και έτσι ενώ φαινόμαστε κοινωνικά εξωστρεφείς, υπάρχει μια τεράστια συναισθηματική εσωστρέφεια από την άλλη πλευρά. Οι άνθρωποι «καταπίνουν» ό,τι βαθύ, βαρύ δεν μπορούν να εκφράσουν. Είτε γιατί το θεωρούν «ασήμαντο», είτε γιατί δεν ξέρουν σε ποιον να το πουν, είτε πάλι γιατί ούτε και οι ίδιοι έχουν αφιερώσει χρόνο στον εαυτό τους ώστε να μετουσιώσουν σε λέξεις αυτό που τους συμβαίνει εντός τους.

Οι αυτοπαραδοχές απαιτούν τόλμη. Να μπορείς να καταλάβεις το «γιατί» σου, το παράπονό σου, να πεις τη συγγνώμη σου, να παλέψεις για να ανατρέψεις το λάθος σου. Τίποτα δεν χαρίζεται σε αυτή τη ζωή. Εσύ πώς φτιάχνεις το μέσα σου; Έχεις κατανοήσει την ευθύνη που κουβαλάς για έναν συγκροτημένο, ισορροπημένο εαυτό; Δεν είσαι ετεροκαθοριζόμενο ον. Συμμεταβάλλεσαι με τις εξωτερικές συνθήκες, δεν ορίζεσαι, όμως, στεγνά από αυτές.

Πολλές φορές αισθανόμαστε εγκλωβισμένοι και ασφυκτιούμε. Κι όταν μας ρωτάει κάποιος γιατί δεν αλλάζουμε την κατάσταση ή γιατί δεν φεύγουμε, μένουμε εμβρόντητοι. Νιώθουμε ότι δεν κατανοούν οι άλλοι τις δεκάδες δυσκολίες και τα εμπόδια που υπάρχουν και μας κρατούν δέσμιους των καταστάσεων.

Τελικά, όμως, όσο κι αν δεν θέλουμε να ακούσουμε τις προτάσεις των άλλων, το μόνο που μας κρατάει καθηλωμένους, στάσιμους, δυστυχισμένους είναι το ίδιο το μυαλό μας και η οπτική που αντιλαμβάνεται τα πράγματα. Δυσκολίες, εμπόδια, δικαιολογίες θα υπάρχουν πάντα, σε κάθε επιλογή. Το ζήτημα είναι τι επιλέγουμε: εκείνο που είναι δύσκολο και μας δυστυχεί ή εκείνο που είναι δύσκολο, αλλά μας αφήνει μια προοπτική ελπίδας, αλλαγής, ανακούφισης.

Είναι μέρος της αυτογνωσίας μας να παραδεχόμαστε. Παραδέχομαι σημαίνει ωριμάζω, διευρύνομαι, υπερβαίνω το άκαμπτο «Εγώ» μου, εξελίσσομαι, βαθαίνω στην αυτογνωσία μου. Σημαίνει ότι μπορώ να ισορροπώ καλύτερα τον εαυτό μου και να τον κατανοώ σε μια ευθεία σχέση μαζί του.

Σημαίνει ότι ζω αυθεντικά, ότι τολμώ να είμαι ίδιος –μέσα και έξω μου-, ότι αντιλαμβάνομαι την αυτοέκφραση ως μέσο ουσιαστικής επαφής και επικοινωνίας με τους άλλους κι όχι ως μέσο επιτηδευμένης αυτοπροβολής.

Η αυτοπαραδοχή μας βοηθάει να διατηρούμε τα πράγματα στις πραγματικές τους διαστάσεις: το απλό γίνεται αντιληπτό ως απλό, ενώ το περίπλοκο προσπαθούμε και πάλι να το επιμερίσουμε στα απλά συστατικά του, χωρίς πανικό, χωρίς φασαρίες, χωρίς διαστρεβλώσεις και ακραίες αντιδράσεις….