Άγχος και απόδοση

Μαρία Καρίκη

Το άγχος υπεισέρχεται ύπουλα σε πολλούς τομείς της ζωής μας. Μπορεί να μας σαμποτάρει σε ό,τι προσπάθεια κάνουμε για το κάτι καλύτερο.

Ανασύρει στην επιφάνεια ανασφάλειες, αμφιβολίες και αισθήματα ανικανότητας. Όταν, μάλιστα, βιώνεται σε υπερβολικό βαθμό σωματοποιείται κιόλας με αποτέλεσμα να αγχωνόμαστε ακόμα περισσότερο για όλα αυτά τα ψυχοσωματικά συμπτώματα που επιμένουν. Νιώθουμε συνεχώς κουρασμένοι, σχεδόν εξαντλημένοι, με ένα «μόνιμο» βάρος που δεν λέει να φύγει.

Κι ενώ έχουμε στόχους και φιλοδοξίες δυσκολευόμαστε να ρισκάρουμε, να κυνηγήσουμε τις αλλαγές στη ζωή μας. Μας τρομάζει το άγνωστο, γιατί το άγχος μας έχει «πείσει» ότι μπορεί να συμβούν πολλά δυσάρεστα. Αυτό μας οδηγεί πίσω στο οικείο, στο ασφαλές. Κάθε φορά, όμως, που οπισθοχωρούμε απογοητευόμαστε, θυμώνουμε με τον εαυτό μας, γιατί για άλλη μια φορά νικηθήκαμε από το άγχος… για άλλη μια φορά δεν κάναμε αυτό που πραγματικά θέλαμε… Κι αν δεν κάνουμε κάτι για να αλλάξει αυτό, θα παραμείνουμε εγκλωβισμένοι σε ένα φαύλο κύκλο άγχους-φόβου-ματαίωσης.
Κι αναρωτιέται κανείς πιο «πονάει» περισσοτέρο: η στασιμότητα λόγω της αδυναμίας μας να διαχειριστούμε το άγχος ή το γεγονός ότι απομακρυνόμαστε όλο και περισσότερο από τα όνειρά μας.

Απομακρυνόμαστε όλο και περισσότερο από αυτό που θα μπορούσαμε να γίνουμε αν αξιοποιούσαμε όλες τις δυνατότητές μας. Δεν φτάνουμε ποτέ στον εν δυνάμει ιδεατό εαυτό μας. Δεν έχουμε το θάρρος, την τόλμη, την αποφασιστικότητα, την αυτοπεποίθηση να βγούμε έξω από τη ζώνη ασφάλειάς μας και να αναζητήσουμε την πρόκληση και την υπέρβαση. Αντιθέτως, νιώθουμε ανύμποροι, αδύναμοι, «λίγοι» για να αναμετρηθούμε με τους φόβους που μας ξυπνάει το άγχος μας.

Ακόμα και στα μικρά, πρακτικά ζητήματα το άγχος υπονομεύει την απόδοσή μας: δεν είμαστε τόσο συγκεντρωμένοι όσο θα θέλαμε, καθυστερούμε, αναβάλλουμε, κάνουμε περισσότερα λάθη, γινόμαστε απρόσεκτοι, νευριάζουμε πιο εύκολα, κουραζόμαστε πιο εύκολα, ενώ οι σκέψεις παραίτησης ή φυγής έρχονται συχνά στο μυαλό μας.
Αδυνατούμε να αφοσιωθούμε, να οραματιστούμε, να αναδείξουμε νέες ιδέες. Η αυτοαμφισβήτηση μας καθηλώνει ενώ θέτει σοβαρά εμπόδια στην περαιτέρω εξέλιξή μας.

Πώς μπορείς να κάνεις την ανατροπή σε έναν κόσμο που συνεχώς (και ίσως ηθελημένα μεροληπτικά) σε βομβαρδίζει με ό,τι αρνητικό, καταστροφικό, περιοριστικό υπάρχει; Πώς να προστατευτείς από τόσες αρνητικές ειδήσεις που τονίζουν κινδύνους, συμφορές και απειλές; Πώς να αποτινάξεις από πάνω σου την καταστροφή που έχεις πειστεί πια ότι όλο και σε πλησιάζει; Η μόνη αντίσταση που μπορούμε να προβάλουμε συντίθεται από την ψυχραιμία, την αισοδοξία, την αυτοπεποίθηση, τη διερευνητική γνώση και την κριτική ματιά απέναντι σε ό,τι θέλουν οι απ’έξω να μας επιβάλλουν.

Το άγχος κυριαρχεί περισσότερο όταν επικρατεί η άγνοια, η άκριτη αποδοχή, η σιωπή. Βλέπεις παντού δυσκολίες, χρησιμοποιείς συχνά δικαιολογίες, προτιμάς να αποφύγεις παρά να αντιμετωπίσεις. Δεν αξιοποιείς τις δυνατότητές σου γιατί δεν πιστεύεις σε σένα. Σχεδόν όλα αποκτούν τεράστιες διαστάσεις και όλα μοιάζουν «βουνό». Θέλεις απεγνωσμένα την ηρεμία σου και διστάζεις να διεκδικήσεις τη ζωή που σου αναλογεί γιατί πρέπει να αναμετρηθείς με πρόσωπα, καταστάσεις, ευθύνες. Δεν ξέρεις αν μπορείς να τα αντέξεις όλα αυτά κι έτσι προτιμάς να καταλήξεις στο «δεν είναι αυτά για μένα…». Δεν μπορείς να κάνεις το επόμενο βήμα γιατί ο φόβος της αποτυχίας σε έχει ήδη ακινητοποιήσει. Το άγχος, ωστόσο, πάντα θα υπάρχει ως ένα βαθμό στη ζωή μας, αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές.

Δεν μπορούμε, όμως, να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να είμαστε υποχείριό του, να καθορίζει τις επιλογές και τις αποφάσεις μας, να μη μας αφήνει να αναπτύσσουμε πλήρως το δυναμικό και τις ευκαιρίες μας. Το άγχος δεν λύνεται με την αποφυγή και την παραίτηση. Απαιτείται εκπαίδευση στη διαχείριση του υπερβολικού αυτού συναισθηματικού φορτίου που είναι έτοιμο να μας κατακλύσει και να μας κάνει να πιστέψουμε ότι δεν μπορούμε να τα καταφέρουμε…