Η εκκλησία: «Η Κρεμαστή της Ρόδου»

Η Κρεμαστενή, η Μεγαλόχαρη Παναγιά, το στολίδι της Κρεμαστής, από πολύ παλιά καθιερώθηκε με το όνομα «καθολική».

Η Κρεμαστενή, η Μεγαλόχαρη Παναγιά, το στολίδι της Κρεμαστής, από πολύ παλιά καθιερώθηκε με το όνομα «καθολική», γιατί θεωρείται η Προστάτιδα όλων των χριστιανών που τιμούν και προσκυνούν τη χάρη της. Κατά κάποιο τρόπο αποτελεί την πολιούχο όλου του νησιού και η προσωνυμία αυτή συναντάται και σ’ άλλες εκκλησίες της Ρόδου (Αφάντου, Λάρδο). Ο ναός της Παναγιάς υψώνεται σε περίοπτη θέση της κεντρικής πλατείας του χωριού. Είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και είναι πασίγνωστος στο φιλόθρησκο κοινό της Ελλάδας, αφού αποτελεί από τα παλιά χρόνια παραδοσιακό και πανδωδεκανησιακό προσκύνημα. Ο σημερινός ναός είναι ο τρίτος, που χτίζεται κατά σειρά στον ίδιο χώρο. Η αύξηση του πληθυσμού του χωριού κάθε φορά, δημιουργεί την αναγκαιότητα για ανέγερση νέου ναού. Ο πρώτος ναός ευρισκόμενος 400 περίπου μέτρα μακριά από τον οικισμό, στα χρόνια της Φραγκοκρατίας και της Τουρκοκρατίας, αποτελεί μοναστήρι. Στον περίβολό του, λειτουργούσε μέχρι τα χρόνια του μεσοπολέμου, το νεκροταφείο του χωριού. Σε αυτό το ναό ανήκει και η θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς, η οποία χρονολογείται από τον 15ο αιώνα και είναι ζωγραφισμένη επάνω σε ξύλο σχήματος ημικυκλικού. Η εικόνα παριστάνει τη Θεοτόκο να έχει στην αγκαλιά της το Χριστό, ο οποίος ευλογεί τους πιστούς. Δεξιά και αριστερά στέκονται άγγελοι που υποκλίνονται ευλαβικά, ενώ στο μεσοδιάστημα των αγγέλων και του στέμματος της Θεοτόκου καλύπτουν τα γράμματα ΜΗΡ Θ.Χ. Τα μεγάλα και εκφραστικά μάτια της Παναγιάς είναι η αιτία που πολλοί πιστοί της απέδωσαν το προσωνύμιο «Μαυρομάτα». Η θρησκευτική λαϊκή αντίληψη, η οποία έχει σίγουρα ρίζες στην αρχαία μυθολογία και έχει ειδωλολατρική προέλευση, θεωρεί την Παναγιά της Κρεμαστής χρησμοδότρα. Για το λόγο αυτό πολλοί πιστοί επικολλούν σε κάποιο μέρος της εικόνας διάφορα νομίσματα, προσδοκώντας να εκπληρωθεί η παράκλησή τους. Η συχνή επανάληψη της επικόλλησης κερμάτων, φθείρει την εικόνα, γι’ αυτό και ολόκληρη σχεδόν επαργυρώνεται και τοποθετείται σε προστατευτική γυάλινη προσθήκη. Μπροστά στην εικόνα κρέμονται τα τάματα των πιστών, που έχουν σκοπό να εξευμενίσουν την Παναγιά ή να την ευχαριστήσουν για τη βοήθειά της. Πολλές φορές οι πιστοί ζητούν την βοήθειά της, για προβλήματα που τους απασχολούν, όπως η υγεία, ο γάμος, η στειρότητα, ο έρωτας κ.α. Λέγεται ότι η θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς είναι ακριβές αντίγραφο της «Κτητόρισσας» Παναγιά, η οποία βρίσκεται σε τοιχογραφία πίσω από την υπάρχουσα, η οποία και αποκαλύφθηκε κατά την πυρκαγιά του 1935. πάνω στην εικόνα υπάρχουν δύο εμφανή κτυπήματα σκαπάνης. Επίσης λέγεται, ότι όταν κατεδαφιζόταν ο παλαιός ναός, για να κτισθεί ο νέος, η σκαπάνη των εργατών έσπασε μετά το δεύτερο κτύπημα. Το γεγονός θεωρήθηκε σαν άρνηση της Μεγαλόχαρης να μετακινηθεί από τη θέση της και έτσι ο τοίχος, ενσωματώθηκε στο νέο ναό και τηρήθηκε η θεία βούλησή της. Ο νέος ναός περατώθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 1839 σύμφωνα με τη μαρμάρινη πλάκα που εντοιχίσθηκε δίπλα στην είσοδο. Στις 24 Νοεμβρίου 1935 εκδηλώθηκε στο ναό νέα πυρκαγιά, από αναμμένο καντήλι. Η φωτιά κατέκαψε τα ξύλινα στηρίγματα της εικόνας και το ξύλινο εικονοστάσι, χωρίς όμως οι φλόγες να αγγίξουν τη μαυρομάτα Παναγιά Καθολική, που διασώζεται στη θέση της στηριζόμενη στα αποκαϊδια. (Γιώργος Παν.Ποπόρης). Το 1959 λόγω ανεπάρκειας του χώρου, γεννήθηκε η αναγκαιότητα να ανεγερθεί νέος μεγαλύτερος ναός. Σχεδόν όλο το χωριό προσφέρθηκε για την τμηματική ανέγερσή του. Η νέα εκκλησία ολοκληρώθηκε και εγκαινιάστηκε στις 26 Ιουνίου 1960. Η εκκλησία έπαιξε πολύ σπουδαίο ρόλο στη ζωή του χωριού και ολόκληρου του νησιού. Κατά την Τουρκοκρατία και Ιταλοκρατία η εκκλησία ήταν το ανάχωμα σε κάθε εθνολογική, γλωσσική και πολιτισμική αλλοτρίωση, του πολύπαθου λαού. Μέσα στα χρόνια της τυραννίας αναδείχθηκε σε χώρο κοινωνικής πρόνοιας, οικονομίας, πολιτισμού και πάνω από όλα εκπαιδευτικής αντίληψης και φυλακτήριο ορθόδοξης πίστης και ιστορικής συνείδησης. Τα έσοδα της εκκλησίας, έδωσαν το δικαίωμα στους διαχειριστές της περιουσίας της να αναπτύξουν έντονη δραστηριότητα. Στο παρελθόν πληρώνονταν τα «δεσποτικά», τα συμβόλαια των δασκάλων του χωριού, του Ιατρού, της μαίας, των Ιεροψαλτών, αλλά πάνω από όλα δόθηκε η δυνατότητα να συμβάλλει στον φιλανθρωπικό τομέα. Πολλές φορές ενίσχυσε άπορες οικογένειες, περιέθαλψε ασθενείς, προικοδότησε φτωχά και ορφανά κορίτσια, παρείχε φιλοξενία σε προσκυνητές και οδοιπόρους. Μοίραζε σε χαμηλές τιμές στους χωρικούς λάδι και παλαιότερα δάνειζε σ’ αυτούς χρηματικά ποσά.(Χ.Ι.Παπαχριστοδούλου) Μεγάλη όμως είναι και η προσφορά της εκκλησίας στον πολιτιστικό τομέα. Εκτός από τα μουσειακά εκθέματα, ξεχωρίζουμε την συμβολή της στην ανάπτυξη της Βυζαντινής μουσικής, με τη δημιουργία Σχολής και την ίδρυση Βυζαντινής Χορωδίας. Η μεγαλύτερη όμως προσφορά της εκκλησίας στο χωριό, είναι η συμβολή στην ανάπτυξη και την πρόοδο του, με την δωρεά παροχή ή την παραχώρηση, με μικρό χρηματικό αντίτιμο, στην τοπική αυτοδιοίκηση κτημάτων, κτιρίων, οικοπέδων, για την κατασκευή έργων κοινής ωφελείας. Η βιβλιοθήκη, τα Σχολείο, το Γυμνάσιο, το Κοινοτικό Κατάστημα, το γήπεδο, Ο Γεωργικός Συνεταιρισμός, τα κοινοτικά κέντρα αναψυχής, ο χώρος της Πανελλήνιας έκθεσης χειροτεχνίας κ.α. κάποτε ήταν εκκλησιαστική περιουσία. Πολλά ταμεία Συλλόγων και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, μέχρι σήμερα ενισχύονται από την εκκλησία. Η Παναγιά της Κρεμαστής γιορτάζει τη μεγαλοπρέπειά της στις 15 Αυγούστου, ημέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου και στις 23 του ιδίου μήνα (γιορτή Απόδοσης της Κοίμησης της Θεοτόκου ή Εννιάμερα). Ολόκληρο το μήνα οι πιστοί προσέρχονται στη Μεγαλόχαρη για να προσευχηθούν. Χιλιάδες, κυρίως γυναίκες, κάθε ηλικίας, διανύουν χιλιάδες χιλιόμετρα με τα πόδια αψηφώντας κινητικά προβλήματα ή άλλα προβλήματα υγείας για να εκπληρώσουν το «τάμα» τους. Πλήθη κόσμου έρχονται να προσκυνήσουν την Παναγιά. Από παλιά, έφταναν με κάθε μέσο, κυρίως με ζώα, διανυκτέρευαν στο πλατύ ή στα κελιά και τα σπίτια των χωρικών, για να κάνουν το «νιάμερο». Στα χρόνια της σκλαβιάς τα δύο πανηγύρια ήταν η ευκαιρία για να τονωθεί το θρησκευτικό και εθνικό συναίσθημα των πολιτών και παράλληλα να συναφθούν αξιόλογες εμπορικές συμφωνίες. Οι συνθήκες, από την Ενσωμάτωση μέχρι σήμερα, άλλαξαν. Τώρα όσο κι αν προσπαθούν οι πολιτιστικοί φορείς του Δήμου Πεταλούδων, δεν ακούγονται λύρες, σαντούρια, και δεν γίνονται οι χοροί στο Πλατύ της εκκλησίας και στα καφενεία του χωριού. Οι «γιαρένηες» (χωρικοί) έχουν φύγει για πάντα μαζί με τις συνήθειες τα ήθη και τα έθιμα του τόπου. Το πανηγύρι της Κρεμαστής, παρ’ όλα αυτά, διατηρεί την δική του μεγαλοπρέπεια. Ο πολιτιστικός οργανισμός του Δήμου Πεταλούδων, προετοιμάζεται σχεδόν ολόκληρο το χρόνο και προσφέρει πολλές εκδηλώσεις για όλα τα γούστα των επισκεπτών. Λαϊκά τραγούδια από αυθεντικές λαϊκές ορχήστρες, παραδοσιακά τοπικά φολκλορικά συγκροτήματα, μοντέρνα συγκροτήματα έντεχνου τραγουδιού και ροκ συγκροτημάτων, αθλητικοί αγώνες, πνευματικές εκδηλώσεις, εκθέσεις έργων τέχνης , έκθεση πρωτότυπων δημιουργημάτων, ειδών λαϊκής τέχνης και πολλές άλλες εκδηλώσεις είναι ενταγμένες στο πρόγραμμα των εκδηλώσεων. Μια παράδοση που συνεχίζεται πολλά χρόνια και δίνει την ευκαιρία συνεύρεσης χιλιάδων πιστών στον ίδιο χώρο. Ο αγνός προσκυνητής όταν ανάβει το κερί του στη Μεγαλόχαρη, θεωρεί ότι επιτέλεσε το χρέος του, που πρέπει την επόμενη χρονιά να επαναλάβει. Έτσι απλά παίρνει δύναμη και δυναμώνει μέσα του την πίστη, που χρειάζεται για να ξεπεράσει τις αντιξοότητες της ζωής του. * Του Νίκου Κωνσταντινίδη Οικονομολόγος, Κοινωνιολόγος, Συγγραφέας