Ο Ατέγια, ο Αιγύπτιος που αγάπησε τη Ρόδο

Σχολιάζει τις δραματικές εξελίξεις στην πατρίδα του, μιλά για τις γειτονιές του στην Αλεξάνδρεια και την οικογένεια που δημιούργησε όταν ήρθε

“Στον Αλεξανδρινό τον καθαρό τον ουρανό...” τα σύννεφα του εμφυλίου έχουν πυκνώσει. Η Αίγυπτος σπαράσσεται, οι αιματηρές συμπλοκές μεταξύ των υποστηρικτών του πρώην προέδρου Μόρσι και των δυνάμεων ασφαλείας έχουν ως θύματα άμαχους. Ένα σκηνικό φλεγόμενης άμμου όπου κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα συμβεί. Υπάρχει πόλωση, υπάρχει πάθος. Ένας θρησκευτικός εμφύλιος που είναι κυρίως πολιτικός στη μεγαλύτερη αραβική χώρα των 100 εκατομμυρίων κατοίκων. Μίλησα με τον Ατέγια για όλα αυτά, για τις πληροφορίες από τη χώρα του, για την κατάσταση των δικών του ανθρώπων, για τη ζωή του την ίδια εκεί, κι εδώ. Τι σας λένε οι δικοί σας άνθρωποι, τι συζητάτε μαζί τους; Η αίσθηση που έχω και έχουν κι αυτοί είναι μια ανησυχία για το μέλλον της χώρας εύχονται η κατάσταση να εξομαλυνθεί γρήγορα και να επέλθει η ειρήνη. Έχω συγγενείς σε όλη την Αίγυπτο, μιλάω μαζί τους καθημερινά. Τα επεισόδια γίνονται στα πιο κεντρικά σημεία όπως είναι η πρωτεύουσα του Καΐρου, αλλά και στην Αλεξάνδρεια που είναι πολύ οξυμένα τα πράγματα. Ευτυχώς στην οικογένειά μου δεν υπάρχουν προβλήματα, αλλά είναι μεγάλη η ανησυχία. Η ζωή συνεχίζεται, αλλά υπάρχει δυσκολία στις μετακινήσεις και φόβος για συμπλοκές και για το αν θα γυρίσεις το βράδυ στο σπίτι. Η χώρα έχει κηρυχτεί σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, πέφτουν πυροβολισμοί και τις περισσότερες φορές τα θύματα είναι άοπλοι, άμαχος πληθυσμός. Αυτές τις τελευταίες μέρες είναι λίγο πιο ήσυχα; Οι δικές μου πληροφορίες είναι ότι αυτή τη στιγμή η κατάσταση ακόμα ελέγχεται, μάλιστα έχουν αναβληθεί οι διαδηλώσεις που ήταν προγραμματισμένο να γίνουν. Ο Στρατός απάντησε σκληρά στους υποστηρικτές των Αδελφών Μουσουλμάνων οι οποίοι έκαναν πίσω προς το παρόν. Τι έχει γίνει ακριβώς; Χαμός! Η κατάσταση είναι περίπλοκη. Περιμέναμε ότι από τη στιγμή που ανέλαβαν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι με το Μόρσι ο οποίος έταξε στο λαό δημοκρατία, ευημερία και ελευθερία, όλα θα άλλαζαν. Οι ελπίδες όμως του λαού διαψεύστηκαν είχαμε πάλι φυλακίσεις, πάλι αδιαφάνεια, πάλι λιτότητα. Ο λαός κατάλαβε ότι τίποτα δεν άλλαξε, αντιθέτως τα πράγματα έγιναν χειρότερα. Όταν κάνεις επανάσταση περιμένεις ν΄ αλλάξουν τα πράγματα. Ένα χρόνο αργότερα όταν ο κόσμος είδε ότι τα πράγματα έγιναν χειρότερα ξαναβγήκε στις πλατείες ζητώντας να γίνουν εκλογές. Ο λαός ήξερε το δρόμο προς την ελευθερία, πλέον ήταν η εξέγερση, οι πλατείες, κι έκανε ξανά το ίδιο. Γιατί επενέβη ο Στρατός; Ο Μόρσι προσπαθούσε να πνίξει την εξέγερση, κι εκεί επενέβη ο Στρατός, για να αποφευχθεί ο εμφύλιος. Ο Στρατός έχει πάντα μια δύναμη στην Αίγυπτο. Μέχρι τώρα ήταν παρατηρητής ζητώντας από το Μόρσι να φύγει και να διεξαχθούν ελεύθερες εκλογές ξανά. Αυτό δεν άρεσε στους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Δηλαδή πια ήταν αυτή η καινούργια κατάσταση που έφερε ο Μόρσι, μετά τις εκλογές που διεξήχθησαν, η οποία ανέτρεψε τις προσδοκίες του λαού; Γίνεται ένας διαχωρισμός των ανθρώπων. Όσοι είναι του καθεστώτος, ανήκουν σ΄ αυτούς και οι άλλοι συλλαμβάνονται, φυλακίζονται επειδή δεν συμφωνούν ή έρχονται σε αντιπαράθεση μαζί τους. Επενέβη ο Στρατός για να αποφευχθεί η αιματοχυσία, η κατάσταση όμως οξύνθηκε με αποτέλεσμα τον κλεφτοπόλεμο με τη συμμετοχή και των ενόπλων δυνάμεων. Η Αίγυπτος ζει έναν εμφύλιο αυτή τη στιγμή; Είμαστε ένα βήμα πριν. Τον εμφύλιο τον έζησε και η Ελλάδα, και ο Λίβανος και πολλοί ακόμα και ξέρουμε πόσο καταστροφικός είναι. Μια αποσταθεροποίηση της Αιγύπτου θα δημιουργήσει μεγάλο πρόβλημα σε όλη την περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η Αίγυπτος ήταν η μόνη σταθερή χώρα, μια χώρα που δεν ήταν διαμελισμένη σε φυλές, όπως είναι η Τουρκία για παράδειγμα και κάποιες άλλες. Η Αίγυπτος αποτελείται από ένα λαό, και οι Χριστιανοί και οι Μουσουλμάνοι που ζούνε εκεί είναι ένας λαός. Και τα συνθήματα που ακούμε στους δρόμους της Αιγύπτου όπως “ένας είναι ο Θεός, ο Αλλάχ”; Αυτά προέρχονται από φανατικούς μουσουλμάνους οργανωμένους, δεν είναι του λαού της Αιγύπτου, ενός λαού περήφανου, με μία ιστορία χιλιάδων χρόνων πριν. Ένα κέντρο πολιτισμού και τόπος συνάντησης όλων των πολιτισμών. Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι θλιβερό. Πού γεννηθήκατε εσείς, πώς ήταν η οικογένειά σας; Γεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια, σε μία μεσαία οικογένεια, ο πατέρας μου ήταν στρατιωτικός, η μαμά μεγάλωνε εμάς τα τρία παιδιά. Δεν υπήρχαν φανατισμοί στην οικογένειά μας, δεν την απασχολούσε το πώς θα φαίνεται, η μητέρα μας δεν φορούσε μαντήλα και ο λόγος που δεν εργαζόταν ήταν γιατί ο πατέρας μου μπορούσε να μας ζήσει. Με τους Έλληνες της Αιγύπτου, της Αλεξάνδρειας, είχατε επαφές; Τις εποχές που ήμουν παιδί στις γειτονιές της Αλεξάνδρειας υπήρχαν ελληνόπουλα που μιλούσαν και τις δύο γλώσσες. Στην Μπραμία, τη γειτονιά μου, έπαιζα μαζί τους, έτρωγα μαζί τους και αισθανόμουν πάντα κοντά σ΄ αυτό το λαό. Στη γειτονιά όποια γυναίκα μαγείρευε πήγαινε φαγητό στην άλλη και το πιάτο ποτέ δεν γύριζε πίσω άδειο. Μολοχία το πασίγνωστο αιγυπτιακό φαγητό, φαλάφε, φούλια... Πήγα στο πανεπιστήμιο, τελείωσα Οικονομικά, μετά πήγα 13 μήνες στο Στρατό και ύστερα ήθελα να γυρίσω την Ευρώπη, να δω πώς ζει ο κόσμος αλλού, να γνωρίσω κι άλλα πράγματα. Η Ελλάδα ήταν ο τελευταίος μου σταθμός, και με κράτησε. Η Ρόδος πώς ήρθε στη ζωή σας; Ζούσα ήδη στην Αθήνα και πήγα διακοπές στην Αμοργό όπου συνάντησα μια Ροδίτισσα, τη Λιάλια. Ο Ατέγια και η Λιάλια. Σε ένα μήνα ήρθα στη Ρόδο, παντρευτήκαμε, κι έχω όλη μου τη ζωή σ’ αυτό το όμορφο νησί που παρά την κακοποίηση που δέχεται αντέχει ακόμη και συγκινεί. Θυμάμαι πως όταν ήμουν δέκα- έντεκα χρονών, υπήρχε στην κρατική τηλεόραση της Αιγύπτου μια ταξιδιωτική εκπομπή. Μου έμεινε στο μυαλό το αφιέρωμα που έκανε στη Ρόδο. Δεν είναι παράξενο ένα παιδί να θυμάται από τότε αυτό που είδε ειδικά για τη Ρόδο; Ο λαός σας πιστεύει στη μοίρα, ότι η πορεία του ανθρώπου είναι προδιαγεγραμμένη! Εγώ δεν πιστεύω στη μοίρα, δεν είμαι μοιρολάτρης. Όπως έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες “συν Αθηνά και χείρα κίνει”. Αν περιμένεις μόνο τη μοίρα είσαι τελειωμένος, πρέπει να κινείς και τα χέρια σου. Τελικά ποιοι ήταν οι πραγματικοί λόγοι που φύγατε από την Αίγυπτο; Δεν είχα κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα. Πάντα είχα μια θέση εργασίας. Ένας λόγος που έφυγα ήταν η πολιτική κατάσταση της χώρας, η έλλειψη ελευθερίας, δημοκρατίας. Πάντα ήμουν αντικαθεστωτικός, πάντα είχα ένα στίγμα δεν ήμουν αρεστός του καθεστώτος. Εμείς μεγαλώσαμε με τον Μουμπάρακ, 30 χρόνια έμεινε στην εξουσία και στο ξεκίνημα ήταν ακόμα πιο σκληρός. Ως νέος άνθρωπος διαφωνούσα με την πολιτική κατάσταση, με τη φτώχεια, την εξαθλίωση μιας χώρας που είχε φυσικό πλούτο, αρχαίο πολιτισμό, είχε το κανάλι του Σουέζ, ένα πέρασμα χρυσωρυχείο, κι ο λαός του δυστυχούσε. Μ’ ένα Νείλο ποταμό, ο Ηρόδοτος έγραψε ότι η Αίγυπτος είναι δώρο του Νείλου... Μέσα σε μια τέτοια κατάσταση έχεις δύο επιλογές: ή μένεις εκεί και προσπαθείς ν΄ αλλάξεις την κατάσταση ή φεύγεις από την χώρα και περιμένεις να γίνει ένα θαύμα που θα αλλάξει την κατάσταση. Το θαύμα έγινε δύο χρόνια πριν με την επανάσταση και την πτώση του Μουμπάρακ, αλλά φαίνεται ότι έχουμε ακόμη πολύ δρόμο να διανύσουμε μέχρι η Αίγυπτος να μπορέσει να σταθεί στα πόδια της και να ευημερήσει ο λαός της. Φύγατε εύκολα τότε από κει; Έφυγα εύκολα και νόμιμα, με διαβατήριο. Σήμερα οι πύλες είναι κλειστές, οι νόμιμες εννοώ γιατί οι παράνομες πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν. Στη Ρόδο ήρθα ένα μήνα μετά τη γνωριμία με τη γυναίκα μου, τον Σεπτέμβρη του 2003. Με τι ασχοληθήκατε; Έπρεπε να κάνω κάτι να σταθώ στα πόδια μου επαγγελματικά και άνοιξα το πρώτο μαγαζάκι στην Ψαροπούλα που απευθυνόταν σε Έλληνες, όταν η Ψαροπούλα ήταν μόνο τουριστική και τον χειμώνα ερήμωνε. Το μαγαζί ήταν ένα καφέ με ροφήματα. Τον ελληνικό καφέ στο μπακιρένιο μπρίκι, με το λουκουμάκι, με το σαλέπι. Πήγε καλά. Πώς σας δέχτηκαν οι Ροδίτες, ξέρατε ελληνικά; Όταν ήρθα δεν ήξερα, αλλά είχα ένα ωραίο άκουσμα και με τραβούσε η ελληνική γλώσσα, ήταν οικεία στο αφτί μου. Οι Ροδίτες είναι ανοιχτοί, έρχονταν κι έρχονται πάντα στο μαγαζί μου, με στήριξαν με ωραίες συντροφιές και φίλους. Τους ευχαριστώ που με δέχτηκαν, που με αγκάλιασαν. Σήμερα έχω μεταφερθεί λίγα μέτρα πιο κάτω, αλλά πάντα στο απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου, με τα υπέροχα ηλιοβασιλέματα και τους αιγυπτιακούς μεζέδες που προστίθενται στους ελληνικούς και φτιάχνουν μια πανδαισία γεύσεων. Μπορεί ένα ζευγάρι που προέρχεται από διαφορετικές θρησκείες, ένας μουσουλμάνος και μια χριστιανή να κάνουν οικογένεια, παιδιά; Αν ξεφύγουν από τα κατεστημένα και τις θρησκευτικές ιδεοληψίες μπορούν. Αν υπάρχει κατανόηση και σεβασμός από τον έναν στον άλλο και τις πεποιθήσεις του. Αφήσαμε έξω από τη ζωή μας τις θρησκείες. Η Ελλάδα είναι ζωή, είναι σοφία, πρέπει να εντρυφήσεις στο ελληνικό πνεύμα, να διαβάσεις τους αρχαίους, τον μεγάλο δάσκαλο τον Σωκράτη που δεν έχει αφήσει γραπτά, αλλά τα έχουν μεταφέρει όλα οι μαθητές του, τον Πλάτωνα, τον Ηράκλειτο. Ο πολιτισμός δεν έχει σύνορα. Σας άκουσα να απαγγέλλετε Καβάφη μια φορά, τον Αλεξανδρινό ποιητή- στις γειτονιές του μεγαλώσατε- και τον είχατε μεταφράσει εσείς. Πείτε μου ένα ποίημα δικό του, δυό σειρές; “...Καινούργιους τόπους δεν θα βρεις, δεν θα βρεις άλλες θάλασσες. Η Πόλις θα σ’ ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς...”...