Η Ροδίτισσα που αναστηλώνει τον Πανάγιο Τάφο στα Ιεροσόλυμα!

Pοδούλα Λουλουδάκη

Η καθηγήτρια του ΕΜΠ Τώνια Μοροπούλου ηγείται διεπιστημονικής ομάδας που επισκευάζει το Ιερό Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου

Το Μάρτιο του 2015 η Ισραηλινή Αρχαιολογία, μαζί με τη Δημαρχία, χωρίς να ενημερώσουν το ελληνικό Πατριαρχείο, μετά από έρευνα, όπως επικαλέστηκαν οι αρμόδιοι και με απόφαση της Ισραηλίτικης αστυνομίας, σφράγισαν τον Τάφο του Χριστού, με την αιτιολογία της επικινδυνότητας κατάρρευσης του Κουβουκλίου.

Το σφράγισμα του Παναγίου Τάφου προκάλεσε οργή στο χριστιανικό κόσμο: Χριστιανούς Ορθόδοξους, Λατίνους, Αρμένιους… Η μάχη για την άμεση λύση δόθηκε από την πρώτη μέρα και το Πατριαρχείο πέτυχε την άρση της απόφασης του παράνομου σφραγίσματος αφού όπως αποδείχτηκε δεν υπήρχε κανένα ίχνος επικινδυνότητας.

O Πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεόφιλος Γ΄ κάλεσε την Δρ. Τώνια Μοροπούλου, καθηγήτρια στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο να αναλάβει την έρευνα και την αναστήλωση του Τάφου ως επικεφαλής διεπιστημονικής ομάδας του ΕΜΠ.

Η μελέτη παρουσιάστηκε στα Ιεροσόλυμα ενώπιον του πρωθυπουργού της Ελλάδος Αλέξη Τσίπρα, οι εργασίες έχουν ξεκινήσει από το Μάιο και το τεράστιο έργο θα ολοκληρωθεί πριν το Πάσχα του 2017.

Η ροδίτισσα Τώνια Μοροπούλου, προ ημερών έφτασε στη Ρόδο συνοδεύοντας τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Θεόφιλο Γ΄ ο οποίος είχε σειρά επαφών με το δήμαρχο και τις αρχές του νησιού γιατί ετοιμάζεται κάτι μεγάλο! Στη Ρόδο θα γίνει η εκδήλωση για την παρουσίαση του έργου αυτού το χειμώνα που μας έρχεται, παρουσία των ηγετών των τριών θρησκευτικών κοινοτήτων.

Η Τώνια Μοροπούλου που την ιδιαίτερη πατρίδα της δεν τη ξεχνά ποτέ όσο κι αν μεγαλώσαν τα φτερά της, μιλάει σήμερα από τη Σύμη όπου ξεκουράζεται για λίγες ημέρες για το μεγάλο έργο και για τη… συμμετοχή της Ρόδου σ΄ αυτό!

Μιλήστε μου για την πρωτοβουλία αυτή, πώς για πρώτη φορά αποφασίστηκε να ξεκινήσει κάτι τόσο μεγάλο;
Η πρωτοβουλία είναι του Πατριάρχη Θεοφίλου III των Ιεροσολύμων, με τη σύμφωνη γνώμη και των τριών Εκκλησιών: του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, του Τάγματος των Φραγκισκανών και των Αρμενίων που έχουν την ευθύνη του Παναγίου Τάφου. Υλοποιείται με επικεφαλής την διεπιστημονική ομάδα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου για την Προστασία Μνημείων στην οποία είμαι εγώ επικεφαλής.

Ο Μακαριότατος πώς απευθύνθηκε σ΄ εσάς, τί μέτρησε;
Είχα δουλέψει στο ναό της Αναστάσεως από το 2010 για τη διαπίστωση των πολλών προβλημάτων. Όταν το Μάρτιο του 2015 ο Μακαριότατος με κάλεσε, αισθάνθηκα μια πολύ μεγάλη ευθύνη και πρόκληση.

Ήταν σε πολύ κακή κατάσταση το Ιερό Κουβούκλιο;
Οι παραμορφώσεις του Ιερού Κουβουκλίου ήταν ήδη ορατές από τις πρώτες δεκαετίες μετά την αποκατάσταση του 1810 από τον Κάλφα Κομνηνό. Από τότε δεν είχε ληφθεί καμία κοινή απόφαση των τριών Χριστιανικών Κοινοτήτων για αποκατάσταση και προστασία του. Μόνο ο Άγγλος διοικητής της Ιερουσαλήμ με δική του απόφαση και ευθύνη το 1947 εγκατέστησε ένα σιδηρού κλωβό πέριξ του Ιερού Κουβουκλίου για την αντιστήριξή του. Όταν με κάλεσε ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων η ομάδα του Πολυτεχνείου με τη σημαντική παρουσία του Μανόλη Κορρέ, του Ανδρέα Γεωργόπουλου, του Κώστα Σπυράκου, του Χάρη Μουζάκη και άλλων 25 επιστημόνων υπό την επιστημονική ευθύνη μου, εργάστηκε άμεσα και παρέδωσε τον Ιανουάριο του 2016 τη διεπιστημονική μελέτη για την προστασία του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου.

Τη μελέτη την παρουσιάσατε μάλιστα στο Ζάππειο τον προηγούμενο Μάρτιο!
Η μελέτη που παραδόθηκε παρουσιάστηκε πρώτα στις 27 Ιανουαρίου στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στα Ιεροσόλυμα στον Έλληνα πρωθυπουργό, ενώπιον του Πατριάρχη. Στις 19 Φεβρουαρίου παρουσιάστηκε στο ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων ενώπιον των τριών ηγετών των Χριστιανικών Κοινοτήτων και στις 8 Μαρτίου παρουσιάστηκε δημόσια στο Ζάππειο και με την παρουσία τους.

Η πρότασή σας τι περιλαμβάνει, ποιες παρεμβάσεις προβλέπονται;
Η πρότασή μας, η οποία ήδη υλοποιείται από το τέλος Μαΐου του 2016 και βρίσκεται σ’ ένα προχωρημένο στάδιο, περιλαμβάνει την απομάκρυνση των ορθομαρμαρώσεων του Ιερού Κουβουκλίου ώστε να επιτρέπεται η πρόσβαση στο εσωτερικό του, την ανάδειξη και προστασία του Ιερού Βράχου που περιβάλλει τον Πανάγιο Τάφο και να συμπληρωθεί με συμβατά υλικά η φάση των κονιαμάτων και σκυροδεμάτων του Κομνηνού που έχει καταρρεύσει. Στη συνέχεια θα διασφαλιστεί η δομοστατική ακεραιότητα του αποκατεστημένου Ιερού Κουβουκλίου. Βεβαίως μετά από αυτήν την παρέμβαση θα αφαιρεθεί ο σιδηρούς κλωβός που εγκατέστησε ο Άγγλος κυβερνήτης, ενώ παράλληλα συντηρούνται όλα τα στοιχεία της προσόψεως και των επιφανειών του Ιερού Κουβουκλίου.

Το σχεδιάγραμμα της μελέτης του Παναγίου Τάφου

Τι πετυχαίνετε μ’ αυτή τη μεγάλη παρέμβαση;
Την αειφόρο αποκατάσταση του Ιερού Κουβουκλίου η οποία μετά από την ολοκλήρωση αυτού του έργου προϋποθέτει τη διαχείριση των υπόγειων καναλιών και ανασκαφών που όπως απέδειξε η επιστημονική παρακολούθηση μετά από το άνοιγμα του Ιερού Κουβουκλίου ευθύνεται για τη συνεχώς αναρριχόμενη υγρασία, με τις επιπτώσεις που σημειώσαμε. Στόχος δεύτερος που είναι και η καρδιά του όλου προγράμματος, είναι η διατήρηση του Ιερού Βράχου του Παναγίου Τάφου και η ανάδειξη των αξιών του Παναγίου Τάφου. Ο τρίτος στόχος είναι η δομοστατική ακεραιότητα του μνημείου και η ασφαλής επισκεψιμότητα και λειτουργία του. Αυτό το τελευταίο αποτελεί στόχο και στη φάση της εκτέλεσης του έργου γιατί οι προσκυνητές δεν έχουν σταματήσει να προσέρχονται κατά χιλιάδες απ΄ το πρωί ως το βράδυ και οι λειτουργίες να διεξάγονται στο χώρο πέριξ του Παναγίου Τάφου, μέρα και νύχτα.

Πότε θα παραδώσετε το έργο;
Το χρονοδιάγραμμα προβλέπει ότι μέχρι 22 Μαρτίου θα έχει ολοκληρωθεί το έργο. Έγκαιρα δηλαδή ώστε να μπορέσει το αποκατεστημένο Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου να λειτουργήσει για τις απαιτήσεις του Παναγίου Φωτός και της Αναστάσεως.

Αυτή την ώρα σε ποια φάση βρίσκονται τα έργα;
Μέχρι τώρα έχουν εγκατασταθεί οι υποδομές του εργοταξίου, έχουνε γίνει αντιστηρίξεις, έχουν εγκατασταθεί οι σκαλωσιές, έχει εγκατασταθεί στη γαλαρία των Λατίνων το εργαστήριο συντήρησης και το διεπιστημονικό εργαστήριο παρακολούθησης και τεκμηρίωσης του έργου. Πρέπει να πω εδώ ότι το έργο διεξάγεται από Έλληνες, έμπειρους αναστηλωτές (από τα έργα της Ακρόπολης και τα Βυζαντινά μνημεία) και συντηρητές (οι δύο εκ των οποίων από το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας). Το έργο συνδράμει το τεχνικό γραφείο του ναού της Αναστάσεως, με τρεις αρχιτέκτονες από τις τρεις κοινότητες, το διευθύνει επιστημονικά η διεπιστημονική ομάδα του ΕΜΠ με την ευθύνη μου, και το διοικεί η ηγεσία των τριών Χριστιανικών Κοινοτήτων με επικεφαλής τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων. Μέχρι στιγμής έχουμε απομακρύνει τα πέντε φατνώματα της βόρειας όψης, έχουμε μεταφέρει το παρεκκλήσι των κοπτών για να ανοίξουμε τη δυτική όψη και απομακρύναμε τα φατνώματα της νότιας όψης. Ξεκινούν οι εργασίες επισκευής της εσωτερικής τοιχοποιίας κυρίως προς δυσμάς, πέριξ του Ιερού Βράχου ενώ παράλληλα γίνονται τα έργα συντήρησης τόσο επιτόπου στο μνημείο όσο και στο εργαστήριο και μεταφέρονται εκεί. Την ίδια ώρα οι επιστημονικές ομάδες του ΕΜΠ διεξάγουν την τεκμηρίωση και την παρακολούθηση όσων αποκαλύπτονται, και αυτό που αποκαλύπτεται είναι οι φάσεις της ιστορίας του Παναγίου Τάφου και του Ιερού Κουβουκλίου. Οι εργασίες εκτελούνται τη νύχτα ενώ η επιστημονική παρακολούθηση εκτελείται και την ημέρα και τη νύχτα, όλες τις ημέρες της εβδομάδος.

Η συνεργασία σας με τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων πώς εξελίσσεται;
Η συνεργασία μας είναι συνεχής γιατί επιλύουμε όλα τα προβλήματα της διαχείρισης του έργου, τα οποία είναι πολλά. Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων είναι μια ηγετική προσωπικότητα που συλλαμβάνει όλες τις προκλήσεις που απευθύνει το μεγάλο αυτό έργο: προκλήσεις θρησκευτικές, τεχνικές, πολιτιστικές και πολιτικές. Ο Πανάγιος Τάφος φέρνει το μήνυμα της Ανάστασης και της ελπίδας και αποτελεί, στην ανοιχτή πόλη της Ιερουσαλήμ, ένα εμβληματικό μνημείο για τη συνεννόηση, την αμοιβαία κατανόηση και την ειρηνική συνύπαρξη διαφόρων λαών και διαφόρων θρησκειών.

Προ ημερών ο Πατριάρχης επισκέφτηκε τη Ρόδο. Τι σηματοδότησε η επίσκεψή του αυτή;
Η Ρόδος, προγεφύρωμα της Ευρώπης προς την Ιερουσαλήμ, μπορεί για μία ακόμη φορά να αναδείξει τον ιστορικό της ρόλο προς την κατεύθυνση αυτή, δημιουργώντας δίαυλο επικοινωνίας και συνεργασίας. Είναι τιμή μου η καταγωγή μου από τη Ρόδο. Η Ρόδος υπήρξε κίνητρο για εμένα για την ανάπτυξη γνώσης, και καινοτομίας για την προστασία των μνημείων, αλλά και για τη διαχείρισή τους με ευρεία συμμετοχή της κοινωνίας. Είναι τιμή μου που ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων τίμησε με την πρόσφατη επίσκεψή του την πατρίδα μου τη Ρόδο και θεωρώ πολύ σημαντικό ότι συζητάμε αυτή τη στιγμή με τον Μητροπολίτη Ρόδου, τον εκπρόσωπο των Φραγκισκανών στη Ρόδο, τον επίτιμο πρόξενο της Ιταλίας στη Ρόδο, την Εφορεία Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού, τον Δήμο Ρόδου, τον εκπρόσωπο της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, με τη συνδρομή της Ένωσης Ξενοδόχων Ρόδου, κι άλλους, τη διοργάνωση μίας εκδήλωσης για την παρουσίαση του έργου αυτού στη Ρόδο. Πιστεύω ότι η πρόσφατη επίσκεψη του Πατριάρχη στο νησί μας, κατ΄ αυτόν τον τρόπο δημιουργεί μεγάλες προοπτικές δεδομένου άλλωστε ότι θα παραστούν στην εκδήλωση και οι ηγέτες των τριών θρησκευτικών κοινοτήτων.

Θα ήταν παράλειψη να μη σας ρωτήσω με τι χρήματα υλοποιείται το τεράστιο αυτό έργο!
Το έργο αυτό καθίσταται υλοποιήσιμο χάρη στις χορηγίες φορέων και ανθρώπων απ’ όλο τον κόσμο, σε ειδικό λογαριασμό που έχει ανοιχτεί, τα αποτελέσματα του οποίου και η διαχείρισή του δημοσιοποιούνται συνεχώς, με ευθύνη της διαχείρισης του έργου από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων. Μπορώ να αναφέρω το Παγκόσμιο Ταμείο Μνημείων, την ύψους 1,1 εκατομμύριων δολαρίων χορηγία της Μίκας Ερτεγκούν, χορηγίες κυβερνήσεων, χορηγίες ιδιωτών χορηγών και άλλων. Και βεβαίως θέλω να τονίσω την ομόθυμη υποστήριξη της Συνόδου των Ορθοδόξων Εκκλησιών και ιδιαιτέρως του προκαθημένου του Οικουμενικού Πατριαρχείου Παναγιωτάτου κ. κ. Βαρθολομαίου όπως εκφράστηκε μετά τη σχετική αναφορά στην εναρκτήρια ομιλία του Πατριάρχη Ιεροσολύμων, η οποία παίζει καταλυτικό ρόλο στην κατεύθυνση αυτή.

Η Τώνια Μοροπούλου με τον πατριάρχη Ιεροσολύμων κ. Θεόφιλο Γ’