Ο εθισμός στο διαδίκτυο θεωρείται ψυχική διαταραχή

Λίζα Γ. Τσοπανάκη

Πρέπει οι γονείς να βάζουν όρια στα παιδιά, τονίζει ο ψυχίατρος Δημήτρης Σούρας

Λίγες μέρες πριν φθάσει στο νησί της Ρόδου για την ημερίδα που διοργανώνουν οι Μαμάδες στη Ρόδο με θέμα "Bullying, εθισμός στο διαδίκτυο και στα ηλεκτρονικά παιχνίδια", ο γνωστός ψυχίατρος και Διευθυντής της Ψυχιατρικής Κλινικής του Νοσοκομείου "Metropolitan" κ. Δημήτρης Σούρας μίλησε στη "Ροδιακή" για τα φαινόμενα αυτά που είναι σε έξαρση τα τελευταία χρόνια και στην Ελλάδα.

Ο ίδιος μάλιστα, μέσω της "Ροδιακής" ανέφερε πως του δίνεται η ευκαιρία να κάνει γνωστό στον κόσμο ότι αφενός θα απαντήσει σε οποιαδήποτε ερώτηση του τεθεί, είτε αυτή έχει να κάνει με ηλεκτρονικά παιχνίδια και εθισμό είτε με μπούλινγκ, είτε με κατάθλιψη, ψύχωση κ.λπ.

Επίσης επειδή θα μείνει την Κυριακή μέχρι αργά το βράδυ στο νησί μας, προτίθεται με χαρά για όποιον θέλει να τον δει κατ' ιδίαν, να κανονίσει ραντεβού μαζί του.

Τι σημαίνει η έκφραση εθισμός στο διαδίκτυο;
Καταρχήν θέλω να σας πω ότι το 2018, ο εθισμός στο διαδίκτυο έχει γίνει ψυχική διαταραχή. Ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας το έχει ανακηρύξει πλέον σαν μια ψυχική διαταραχή. Άρα δεν είναι λοιπόν πλέον αυτό που λέγαμε ότι συνηθίζεις να μένεις λίγο παραπάνω στο διαδίκτυο, να παίζεις διάφορα παιχνίδια ηλεκτρονικά και να περνάει η ώρα σου.

Όχι, είναι ένας κανονικός εθισμός και μάλιστα λένε ότι οι ενδορφίνες που παράγονται στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια που κάθεσαι στο διαδίκτυο και παίζεις συνέχεια και σερφάρεις και λοιπά, είναι ο ίδιος αριθμός ενδορφινών που παράγονται στον εθισμό στα ναρκωτικά, στο αλκοόλ κ.λπ. Δηλαδή αναπτύσσεται στον εγκέφαλο μια τέτοια τάση εθιστική τάση που είναι παρόμοια της εθιστικής τάσης των τοξικών ουσιών και του αλκοόλ. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι μιλάμε για μια ψυχική διαταραχή που έχει όλα τα επακόλουθα.

Δηλαδή εκτός από εγκατάλειψη τόσο της σωματικής υγείας όσο και της "ψυχικής υγείας", γιατί άνθρωποι που παίζουνε συνέχεια, δεν ενδιαφέρονται για τίποτα, τρώνε ακατάπαυστα, μένουν κολλημένοι πάνω σε ένα κομπιούτερ, άρα δημιουργούν προβλήματα ορθοπεδικά, προβλήματα αϋπνίας, παχυσαρκίας κ.λπ., τα ψυχικά προβλήματα που δημιουργούνται εκτός της επιθετικότητας, το φοβερό άγχος και τα φοβερά νεύρα, μπορεί κάποια στιγμή να φθάσουν σε ιδιαίτερες εκφάνσεις όπως για παράδειγμα να παρουσιάσουν βαριά κατάθλιψη, ή άτομα τα οποία με κάποιους ήρωες του παιχνιδιού να ταυτιστούν, δηλαδή να νιώσουν ότι είναι οι ίδιοι σαν εκείνους ή να αναπτύξουν έναν ψυχωτικό πυρήνα που κάποια στιγμή θα οδηγήσει σε κανονική ψύχωση. Άρα βρισκόμαστε μπροστά σε μια πολύ μεγάλη απειλή.

Θα δώσω παραδείγματα, τα οποία έχω ζήσει στο ιατρείο μου, θα μου επιτρέψετε να τα δώσω κατευθείαν στην ομιλία μου τα οποία έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον κόσμο και είναι πραγματικά σοκαριστικά και θα πω για την περίπτωση ενός εφήβου, ο οποίος έφθασε σε σημείο να πιστεύει ότι είναι ο serial killer ενός παιχνιδιού και τον σώσαμε από το να κάνει τον πρώτο του φόνο, τον οποίο είχε οργανώσει κανονικά μέσα στο μυαλό του με μια πόρνη των Αθηνών και τον γλιτώσαμε την τελευταία στιγμή.

Υπάρχει δε και ένα παιχνίδι που λέγεται world of warcraft και είναι αυτό που παίζουν περισσότερο και κολλάνε περισσότερο σε αυτό το παιχνίδι, όπου αντί να διαβάσουν ένα βιβλίο αντίστοιχο, ταυτίζονται με τον ήρωα που είναι στο warcraft και κάνουν ό,τι κάνει και αυτός. Δηλαδή βγάζουν επιθετικότητα, εριστικότητα, πουλάνε ηρωισμούς, κάνουνε μαγκιές και καταλήγουν να μαλώνουν, να χτυπιούνται, να τραυματίζονται όπως ακριβώς στο παιχνίδι, το οποίο είναι ένα παιχνίδι εποχής.

Καταλαβαίνετε οτι έχουμε φθάσει σε καταστάσεις πάρα πολύ δύσκολες και υπάρχουν παραδείγματα που θα αναφέρω και πιστέψτε με, είναι σοκαριστικά.

Ποια είναι τα συμπτώματα για να μπορούμε να καταλάβουμε πως ένα παιδί είναι εθισμένο στο διαδίκτυο ή τα ηλεκτρονικά παιχνίδια;
Τα συμπτώματα έχουν να κάνουν πάντα με μια ενασχόληση πολύ περισσότερη από την οποία ο κοινός νους θα επέτρεπε. Δηλαδή τα παιδιά ξαφνικά κλείνονται στον εαυτό τους, μένουν πάρα πολύ χρόνο στο διαδίκτυο, δεν διαβάζουν, δεν θέλουν να επικοινωνήσουν με άλλους φίλους, δε μιλάνε στην οικογένεια, απομονώνονται και σιγά-σιγά και βλέπουμε μια διαφορετική συμπεριφορά. Είναι παιδιά τα οποία γίνονται πολύ ευέξαπτα - εκνευριστικά ευέξαπτα θα έλεγα- και είναι παιδιά τα οποία βγάζουν μια επιθετικότητα σε καθετί που συμβαίνει μέσα στην οικογένεια.

Σιγά- σιγά εγκαταλείπουν το διάβασμα και τη μελέτη, άρα και το σχολείο, επίσης όπως είπα και προηγουμένως είναι παιδιά που δεν θέλουν να συζητήσουν για κάτι άλλο, δεν τηλεφωνούν στους φίλους τους, διαλύουν τυχόν δεσμό γιατί το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι το "κόλλημα" στο διαδίκτυο και τελικά όλα αυτά έχουν επιπτώσεις και στην προσωπική τους υγιεινή άλλα και την προσωπική τους υγεία, τη σωματική.

Γενικά καταλαβαίνουμε ότι έχουμε ένα παιδί το οποίο δεν έχει καμία σχέση με το παιδί που υπήρχε πριν, έχουν αλλάξει τα πάντα και το μόνο που κάνει είναι να ασχολείται από το πρωί μέχρι το βράδυ μόνο με το διαδίκτυο και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Τι συμβουλές θα δίνατε στους γονείς έτσι ώστε να μη φθάσουν τα παιδιά τους έστω και οριακά στον εθισμό;
Καταρχήν να μιλήσουν πολύ με τα παιδιά. Το σημαντικότερο είναι να δημιουργήσεις ένα πολύ ωραίο περιβάλλον μέσα στο σπίτι και να μην ξεκινήσεις καθόλου από το θέμα του εθισμού, να ξεκινήσεις με άλλα πράγματα όπως αν είσαι ευχαριστημένος, αν περνάς καλά, αν μπορούμε να έχουμε έναν τρόπο επικοινωνίας, να συζητάμε για διάφορα πράγματα και σιγά- σιγά να πας τη συζήτηση στο "κόλλημα" το οποίο βλέπουμε.

Το δεύτερο και πολύ σημαντικό που πρέπει να κάνουμε, ιδίως για τις μικρές ηλικίες, είναι να βάλουμε όρια. Να του λέμε να παίζει μια ώρα την ημέρα, και σε περίπτωση που το παραβιάσει αυτό έχει τιμωρία, η τιμωρία θα είναι να μην παίξει την άλλη μέρα. Ή δεν θα πάει στο πάρτι, δεν θα πάει κάπου με τους φίλους του. Εγώ σαν ψυχίατρος πιστεύω πάρα πολύ στη λογική "έγκλημα και τιμωρία". Η τιμωρία δεν είναι να κρεμάσουμε τον άλλο ανάποδα, η τιμωρία είναι να του δώσουμε να καταλάβει οτι έχει κάνει κάτι κακό, γι' αυτό και θα του δώσουμε μια αντίστοιχη τιμωρία. Αν το παιδί παραβιάσει τα όριά του, δεν θα παίξει την άλλη μέρα, θα του αφαιρέσουμε το κομπιούτερ, τη δυνατότητα να μπει στο ίντερνετ, στα παιχνίδια κ.λπ.

Όμως σημαντικότατο είναι να αποκτηθεί μια τέτοια σχέση μέσα στην οικογένεια, ούτως ώστε να μπορεί να γίνεται ένας διάλογος. Εμείς είμαστε άνθρωποι επιφορτισμένοι με τις δουλειές μας και ο διάλογος που θεωρούμε πως κάνουμε με τα παιδιά μας δεν είναι κανένας διάλογος, είναι ένας απλός μονόλογος. Η μαμά λέει τα δικά της, ο μπαμπάς λέει τα δικά του, πολλές φορές συμφωνούν, πολλές φορές διαφωνούν και δεν ακούνε ποτέ το παιδί που και εκείνο έχει να πει τα δικά του.

Και όταν πάνε να τα ακούσουν υπάρχει μια ένταση και αμέσως ο διάλογος μετατρέπεται σε θυμό και μάλωμα. Άρα λοιπόν πρέπει οι γονείς να είναι κοντά στα παιδιά τους, να αναπτύξουν έναν διάλογο και να τους δώσουν να καταλάβουνε ότι κάθε υπερβολή στη ζωή τους δεν είναι κάτι που τους βοηθάει αλλά την καταστρέφει. Όπως παραδείγματος χάριν το πάχος μπορεί να καταστρέψει την υγεία ή και το κάπνισμα, τα ναρκωτικά, έτσι και ο εθισμός αυτός είναι ένα πρόβλημα το οποίο αφενός μεν σωματικά μπορεί να σε διαλύσει αλλά και ψυχολογικά να σε καταστρέψει τελείως γιατί όπως σας είπα και προηγουμένως, υπάρχουν δύο βασικές αρρώστιες, όπως η κατάθλιψη και η ψύχωση που περιμένουν στη γωνία.

Πότε ένα παιδί θα χρειαστεί ψυχολογική υποστήριξη;
Όταν οι γονείς καταλαβαίνουν ότι μέρα με την ημέρα, υπάρχει μια κατάσταση η οποία χειροτερεύει συνεχώς και μπορεί κάποια στιγμή να φθάσει σε ανεξέλεγκτο σημείο, όταν αισθάνονται ότι κάτι τους έχει ξεφύγει, κάτι δεν πάει καλά και δεν μπορούν πλέον τα λόγια τους να τα ακούσει το παιδί και να κάνει μια αλλαγή, τότε πρέπει να απευθυνθούν σε έναν ειδικό και να τους βοηθήσει. Ο ειδικός βοηθάει αφενός το παιδί, αφετέρου την οικογένεια.

Στην Ελλάδα υπάρχουν καταγεγραμμένα ποσοστά εθισμού;
Ακόμη καταγεγραμμένα ποσοστά δεν υπάρχουν στην Ελλάδα, ωστόσο είμαστε σε μια διαρκή αύξηση. Επειδή θεωρείται πλέον ψυχική διαταραχή, μέχρι πρότινος το χειριζόμασταν σαν μια συνήθεια και λέγαμε προσέξετε μην κολλήσετε στα παιχνίδια κ.λπ. Τώρα όμως που επίσημα θεωρείται ψυχική διαταραχή, θα αρχίσουν να βγαίνουν και ποσοστά.

Αναφορικά με τον σχολικό εκφοβισμό, σε 41 χώρες της Ευρώπης, ερχόμαστε τέταρτοι! Εκεί υπάρχουν ποσοστά. Σας το δίνω ως παράδειγμα για να καταλάβετε ότι ακόμη δεν έχουμε συγκεκριμένα ποσοστά γιατί σαν ψυχική διαταραχή, επισημοποιήθηκε από το 2018. Οπότε θα πρέπει τον εθισμό αυτό να τον δούμε πιο σοβαρά και να μη λέμε "δεν βαριέσαι παιδιά είναι", εφόσον είναι ψυχική διαταραχή υποχρεωτικά θα βγούνε ποσοστά.

Μπορούμε να το οριοθετήσουμε και να πούμε πόσες ώρες είναι επιτρεπτές την ημέρα ή την εβδομάδα για να αποφευχθεί ο κίνδυνος;
Όταν οι γονείς θα βάλουνε τα όρια στα παιδιά, η μια ώρα είναι σούπερ ικανοποιητική. Οπότε υιοθετούμε εντός ή εκτός εισαγωγικών τη μια ώρα και τελειώνουμε εκεί. Απλώς αν τα όρια της μιας ώρας παραβιασθούν και εξακολουθούν να παραβιάζονται, τότε έρχεται η τιμωρία. Η πιο συχνή είναι να μην παίξει το παιδί την επόμενη μέρα. Αλλά όλα αυτά πρέπει να γίνονται με έναν πολύ σωστό διάλογο για να καταλάβει το παιδί -επαναλαμβάνω- ότι η υπερβολή οπουδήποτε και αν υπάρξει, δε βγαίνει ποτέ σε καλό.

Μήπως όμως είναι γενικότερα η τάση της εποχής; Δεν ξέρω αν κατά κάποιο τρόπο είμαστε όλοι εθισμένοι, στα κινητά, στο διαδίκτυο, στα ηλεκτρονικά κ.λπ.
Ναι, υπάρχει αυτή η τάση, γιατί βοηθάει στις δουλειές μας, βοηθάει πάρα πολύ στον τρόπο της επικοινωνίας, μας λύνει τα χέρια πάρα πολλές φορές. Είμαστε όλοι ψιλοεθισμένοι στο διαδίκτυο αλλά εδώ μιλάμε για έναν κανονικό εθισμό. Δεν λέμε ότι εγώ που πρέπει να κάνω τη δουλειά μου πρέπει να το γράψω, αντί για γραφομηχανή το γράφω στο κομπιούτερ, αυτό είναι ένα ξεχωριστό κομμάτι.

Ο εθισμός είναι μια ανάγκη που αυξάνεται, αυξάνεται- αυξάνεται και καταλήγει στο απόλυτο μηδέν της προσωπικότητας, του χαρακτήρα και της ζωής. Δηλαδή είναι η υπερβολή της υπερβολής. Εγώ δεν μπορώ να πω ότι ένας δημοσιογράφος όπως εσείς παραδείγματος χάριν δεν θα χρησιμοποιήσει τον υπολογιστή για να μάθει τα νέα, να τα γράψει, να απαντήσει κ.λπ. Όταν όμως γυρίσετε στο σπίτι, 12 το βράδυ και είστε με τον σύντροφό σας δεν θα ασχοληθείτε με το διαδίκτυο. Στον εθισμό δεν υπάρχει σύντροφος, δεν υπάρχει οικογένεια, δεν υπάρχει τίποτα. Είναι κάτι τελείως ξεχωριστό.

Σε ό,τι αφορά το μπούλινγκ, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται και στην Ελλάδα έξαρση στο φαινόμενο αυτό. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;
Κοιτάξτε να δείτε, συνέβαινε πάντα. Η παγκοσμιοποίηση έχει πολλά καλά και πολλά κακά. Ένα από τα κακά είναι ότι μαθαίνουμε παντού τα πάντα και πολλές φορές τα μιμούμαστε. Άρα λοιπόν η αύξηση όλων των κακών, είναι γιατί όλα τα κακά έρχονται στην επιφάνεια, σωρηδόν. Μέσα στην αύξηση του διαδικτύου, των εθισμών, των ναρκωτικών που λέγαμε και πριν, έχει αύξηση και το μπουλινγκ. Απλώς έχει γίνει "κακό" το μπούλινγκ τώρα. Δεν είναι εκείνο το μπούλινγκ του "μια φορά και έναν καιρό".

Τώρα μοντάρουν φωτογραφίες από κορίτσια σε ακατάλληλες σκηνές και έχουμε αυτοκτονίες. Αν ένας είναι διαφορετικός, δεν τον αφήνουν ήσυχο και αυτό επίσης μπορεί να οδηγήσει σε αυτοκτονία. Αν ένα παιδάκι δεν είναι πολύ ψηλό, ή δεν είναι γεροδεμένο, είναι κοντό κ.λπ. και αυτό δεν θα το αφήσουν ήσυχο. Θέλω να πω οτι το μπούλινγκ επειδή είναι στοχοκατεύθυνση, δηλαδή δεν σε βλέπω και σου κάνω μπούλινγκ αλλά σε βάζω στο μάτι, το οργανώνω ασχολούμαι με εσένα, σε κατηγορώ, σε κοροϊδεύω, σε χτυπάω.

Αυτή είναι η διαφορά από την ενδοσχολική βία. Η ενδοσχολική βία είναι κάτι τελείως διαφορετικό, είναι μεταξύ των παιδιών για θέματα εξουσίας. Το μπούλινγκ είναι μια διαδικασία, και είναι σε αύξηση γιατί όπως σας είπα όλα τα κακά είναι σε αύξηση.

Επίσης, κανένας δεν ξέρει πώς να το αντιμετωπίσει. Ό,τι συμβουλή και να δώσεις σου λένε "εγώ το έκανα αυτό και δεν έγινε", "μίλησα με τα παιδιά και δεν με άκουσαν", "πήγα στο σχολείο, με αντιμετώπισαν σαν ξένο σώμα", "απευθύνθηκα στην αστυνομία, μάς λέει είναι δουλειά του σχολείου, το σχολείο λέει οτι είναι δουλειά του Υπουργείου Παιδείας" και έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος.

Και για αυτό το λόγο έχουμε περάσει σε αυτή τη διαδικασία που δεν ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε. Την Κυριακή θα πω λεπτομερώς τι πρέπει να κάνουμε. Και πιστέψτε με δεν θα είναι πάρα πολύ εύκολα να τα ακούσουν όλα αυτά οι γονείς.

Ναι μεν παρατηρείται το φαινόμενο του μπούλινγκ τα τελευταία χρόνια και έχουμε βάλει αυτή την ταμπέλα, όμως η αλήθεια δεν είναι ότι πάντα λίγο πολύ γινόταν αυτό;
Ναι, απλώς τώρα έχει γίνει πάλι "μόδα". Αλλά είναι μια κακία μόδα, γιατί δεν είναι μόνο στα χαρτιά, πραγματικά υπάρχει έξαρση και επαναλαμβάνω ότι επειδή σε αυτές τις ηλικίες μιμούμαστε τους άλλους και όλα πλέον μέσω του ίντερνετ φθάνουν μέσα σε ένα δευτερόλεπτο στα σπίτια μας, η "φαντασία" των ανθρώπων που κάνουνε μπούλινγκ έχει μεγαλώσει τόσο πολύ που αντιμετωπίζεται απο όλους σαν να είναι κάτι απλό. Ναι αλλά είχαμε αυτοκτονίες, έχουμε αρρώστιες, καταθλίψεις, έχουμε διάλυση οικογενειών. Επίσης όταν αναφερόμαστε στο μπούλινγκ, αναφερόμαστε στο κανονικό μπούλινγκ, όχι στα πειράγματα που όλοι τα περάσαμε.

Υπάρχουν μορφές μπούλινγκ;
Υπάρχουν. Ξεκινάμε από τα πειράγματα, τις κοροϊδίες τις χειρονομίες, τη διάδοση φημών, την ψυχολογική βία, τη σεξουαλική παρενόχληση, την κανονική βία, υπάρχει ηλεκτρονικό μπούλινγκ, θα αναφερθούν όλα αυτά την Κυριακή.

Τα σημάδια που δείχνουν ότι τα παιδιά υπόκεινται μπούλινγκ, αν τα ίδια δεν μας το λένε ποια είναι;
Αλλαγή συμπεριφοράς, κλείσιμο στον εαυτό τους, και ξαφνικά βλέπουμε ένα παιδί που κλείνεται τόσο πολύ που δεν το αναγνωρίζουμε. Δεν πάει να πει ότι έχει πέσει θύμα υποχρεωτικά αλλά πρέπει να το ψάξουμε αν δεν θέλει να πάει σχολείο, σκέφτεται πάρα πολύ, απομονώνεται, δεν μιλάει, δεν τηλεφωνείται με φίλους. Πώς λέμε, κάτι συμβαίνει που δεν μπορώ να διευκρινίσω τι είναι, αυτό θα συμβαίνει. Γιατί το παιδί και ντρέπεται και φοβάται και έχει ενοχές και για όλους αυτούς τους λόγους δεν μιλάει. Αυτοί οι λόγοι θα εξηγηθούν αναλυτικά την Κυριακή.

Θέλω να καλέσω τον κόσμο να έρθει, θα είναι μια μεγάλη συνάντηση, θα μιλήσουμε, έρχομαι αφιλοκερδώς και το ξέρετε, είναι φιλανθρωπικό σωματείο οι μαμάδες της Ρόδου, άρα έχουμε το δικαίωμα να θεωρήσουμε ότι είναι μια συνάντηση που ο καθένας και προσωπικά μπορεί να ρωτήσει κάτι, ακόμη και να φύγει από το θέμα μπορεί και θα ήθελα να σας πω ότι με πολύ μεγάλη χαρά έρχομαι στη Ρόδο και ευχαριστώ τις μαμάδες της Ρόδου που με καλέσανε, το θεωρώ μεγάλη τιμή και μακάρι να είναι μια μεγάλη γιορτή παρότι θα συζητήσουμε δύσκολα θέματα, θέλω τον κόσμο δίπλα μου.

**Η ημερίδα "Bullying, εθισμός στο διαδίκτυο και στα ηλεκτρονικά παιχνίδια", πρόκειται να πραγματοποιηθεί την Κυριακή 21 Οκτωβρίου στις 11 το πρωί στην αίθουσα του Εμπορικού Επιμελητηρίου Δωδεκανήσου.