Πρόληψη καρκίνου του παχέος εντέρου

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο
Νικόλαος Γιωργάκης*
MD, MSc, FEBGH Γαστρεντερολόγος
www.giorgakismed.gr

Τι είναι ο καρκίνος του παχέος εντέρου;
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι η ανάπτυξη κακοήθους επεξεργασίας σε αυτό. Το παχύ έντερο αποτελείται από το τυφλό με τη σκωληκοειδή απόφυση, το κόλον (ανιόν, εγκάρσιο, κατιόν και σιγμοειδές) και το ορθό, για αυτό ο καρκίνος που το αφορά συχνά αναφέρεται και ορθοκολικός καρκίνος.

Υπάρχει κάποια εξέταση για τον καρκίνο του παχέος εντέρου;
Ο ορθοκολικός καρκίνος αποτελεί σοβαρή κατάσταση και η έγκαιρη διάγνωσή του δύναται να διαφυλάξει τη ζωή του πάσχοντος. Σήμερα υπάρχουν προληπτικές εξετάσεις που αποσκοπούν στην έγκαιρη εντόπιση των προκαρκινικών και των καρκινικών βλαβών. Κυρίαρχη προληπτική εξέταση είναι η κολονοσκόπηση, υπάρχουν όμως και άλλες για τις οποίες κάθε άτομο θα πρέπει να ενημερώνεται από τον γιατρό του.

Τι είναι ο προληπτικός έλεγχος καρκίνου του παχέος εντέρου;
Μελέτες έχουν δείξει ότι ο προληπτικός έλεγχος μειώνει την πιθανότητα θανάτου από τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Περιλαμβάνει εξετάσεις με τις οποίες ο γιατρός ελέγχει το παχύ έντερο για προκαρκινικές βλάβες οι οποίες αν δεν αφαιρεθούν εγκαίρως είναι δυνατόν να εξελιχθούν σε καρκινικές. Το διάστημα από την εμφάνιση των βλαβών αυτών έως την εξαλλαγή τους σε κακοήθεις εξαρτάται από τα ιστολογικά χαρακτηριστικά τους καθώς και από τη γενετική προδιάθεση του ατόμου και κυμαίνεται από 1 έως και (στις περισσότερες περιπτώσεις) περισσότερα από 10 έτη. Ο προληπτικός έλεγχος διενεργείται σε άτομα χωρίς συμπτώματα και στοχεύει στην έγκαιρη εντόπιση πιθανών προκαρκινικών βλαβών και εν συνεχεία στην αντιμετώπισή τους και την άμεση απαλλαγή του ασθενούς από τον κίνδυνο στον οποίο προδιαθέτει η παρουσία τους. Ακόμη και αν κάποιες βλάβες έχουν ήδη εξελιχθεί σε κακοήθεις, η πιθανότητα ίασης και επιβίωσης αυξάνεται όσο νωρίτερα αυτές εντοπιστούν.

Ποιες εξετάσεις χρησιμοποιούνται σήμερα για την πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου;
Οι εξετάσεις που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι:
•Η κολονοσκόπηση η οποία εξετάζει με κάμερα υψηλής ευκρίνειας την εσωτερική επιφάνεια ολόκληρου του παχέος εντέρου και προσφέρει την υπό προϋποθέσεις δυνατότητα άμεσης θεραπευτικής παρέμβασης ή τουλάχιστον τη λήψη διαγνωστικών βιοψιών.
• Η σιγμοειδοσκόπηση όπου παρόμοια με την κολονοσκόπηση ο ενδοσκόπος εξετάζει και δύναται να παρέμβει διαγνωστικά και θεραπευτικά στο ορθό, στο σιγμοειδές και σε ολόκληρο το κατιόν ή σε τμήμα του. Η προετοιμασία της απαιτεί μόνο υποκλυσμούς και δεν χρειάζεται καταστολή, αφορά όμως μόνο στο περιφερικό τμήμα του παχέος εντέρου και ανεύρεση βλάβης επιβάλλει τη διενέργεια και ολικής κολονοσκόπησης.
• Η αξονική (εικονική) κολονοσκόπηση όπου με χρήση προηγμένου αξονικού τομογράφου και ειδικού λογισμικού εξετάζεται το μωσαϊκό της εσωτερικής επιφάνειας ολόκληρου του παχέος εντέρου. Μειονεκτήματά της είναι η ακτινοβολία, η ανάγκη ολικής προετοιμασίας του εντέρου όπως στην κλασική κολονοσκόπηση, η χαμηλή ευαισθησία σε βλάβες επίπεδες ή πολύ μικρές και η αδυναμία διαγνωστικής ή θεραπευτικής παρέμβασης. Ωστόσο αποτελεί μια καλή εναλλακτική για τα άτομα που δεν δύνανται λόγω συννοσηρότητας ή δεν είναι πρόθυμα να υποβληθούν σε κολονοσκόπηση. Έστω και υποψία βλάβης απαιτεί και πάλι εξέταση με την κλασική κολονοσκόπηση.
• Η εξέταση κοπράνων για παρουσία αίματος (fecal occult blood test, FOBT & fecal immunohistochemical test, FIT). Θετικό εύρημα δεν είναι πάντα αποτέλεσμα της παρουσίας προκαρκινικής ή καρκινικής βλάβης, ωστόσο επειδή τέτοιες βλάβες αιμορραγούν σχετικά εύκολα, επί θετικού αποτελέσματος ακολουθεί αναγκαστικά έλεγχος με κολονοσκόπηση.
• Η εξέταση κοπράνων για ανίχνευση DNA βλαβών κυττάρων του παχέος εντέρου τα οποία εκπίπτουν και περιέχονται στα κόπρανα (π.χ. cologuard test). Είναι πιο ευαίσθητη από τις υπόλοιπες εξετάσεις κοπράνων αλλά έχει μεγαλύτερο κόστος και μικρότερη διαθεσιμότητα. Ομοίως και εδώ, επί θετικού αποτελέσματος επιβάλλεται κολονοσκόπηση.

Ποια προληπτική εξέταση να διαλέξω;
Ιδανική εξέταση πρόληψης ορθοκολικού καρκίνου είναι η κολονοσκόπηση, όμως γενικά η επιλογή θα είναι αποτέλεσμα συζήτησης με τον γιατρό σας. Όλες έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα τόσο σε πρακτικό όσο και σε διαγνωστικό επίπεδο. Ωστόσο δυνατότητα λήψης διαγνωστικών βιοψιών και ενδεχόμενη άμεση θεραπευτική προοπτική ενέχει μόνο η ενδοσκόπηση.

Ποιος πρέπει να υποβάλλεται σε προληπτικό έλεγχο και πόσο συχνά;
Οι περισσότερες οδηγίες πρόληψης συνιστούν την έναρξη του ελέγχου στα 50 και τη διακοπή του μεταξύ των 75 και των 85 ετών. Η συχνότητα ελέγχου εξαρτάται από το είδος της προληπτικής εξέτασης που θα χρησιμοποιηθεί. Επομένως,
• Ο έλεγχος με κολονοσκόπηση συνιστάται ανά 10 έτη,
• με σιγμοειδοσκόπηση ή εικονική κολονοσκόπηση ανά 5 έτη,
• με εξέταση κοπράνων ανά έτος εφόσον χρησιμοποιείται κάποιο από τα τεστ ανίχνευσης αίματος (FOBT, FIT) ή ανά τρία έτη εάν ελέγχεται η παρουσία DNA βλαβών (π.χ. cologuard test).
Πρόσφατα η αμερικανική καρκινική εταιρεία (American Cancer Society, ACS) μείωσε την ηλικία έναρξης του ελέγχου ατόμων μη υψηλού ρίσκου στα 45 από τα 50 έτη. Γενικά, η ηλικία έναρξης και η συχνότητα του προληπτικού ελέγχου καθορίζονται από το ατομικό και το οικογενειακό ιατρικό ιστορικό ενώ η συχνότητα εξαρτάται και από τα ευρήματα του ήδη διενεργηθέντος προληπτικού ελέγχου. Καθοριστικό ρόλο έχει η αναφορά καρκίνου και προκαρκινικών βλαβών (π.χ. πολυπόδων) στο ίδιο το άτομο ή σε συγγενείς του και η παρουσία άλλου νοσήματος σχετιζόμενου με αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης ορθοκολικού καρκίνου, όπως τα σύνδρομα οικογενούς πολυποδίασης και τα ιδιοπαθή φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου (ελκώδης κολίτιδα, Crohn κολίτιδα).

Μπορεί να προληφθεί η ανάπτυξη προκαρκινικών βλαβών;
Για να μειωθεί η πιθανότητα ανάπτυξης προκαρκινικών βλαβών στο παχύ έντερο και στο πεπτικό σύστημα γενικότερα θα πρέπει:
• Να ακολουθείτε δίαιτα χαμηλή σε λίπη και πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και ίνες,
• Να μην είστε υπέρβαροι,
• Να μην καπνίζετε,
• Να ασκείστε τακτικά,
• Να μην καταναλώνετε πολύ αλκοόλ.

(*Ο Νικόλαος Γιωργάκης είναι ιδιώτης Γαστρεντερολόγος στην πόλη της Ρόδου, μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Γαστρεντερολογίας και Ηπατολογίας (FEBGH), απόφοιτος του αγγλόφωνου τμήματος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Καρόλου Πράγας (Charles University in Prague, Faculty of Medicine in Hradec Králové), κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης Master of Science in Gastroenterology (Neurogastroenterology) από το University of London, Queen Mary and Westfield College, ειδικευθείς στο Ιπποκράτειο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, πρώην ειδικευμένος επιστημονικός συνεργάτης και νυν υποψήφιος διδάκτορας της Β΄Πανεπιστημιακής Παθολογικής Κλινικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.)