Γιάννης Γιακουμάκης: Ο σολίστ κιθάρας, ο καλλιτέχνης, ο άνθρωπος

Pοδούλα Λουλουδάκη

Η πορεία του Ροδίτη ερμηνευτή που διαγράφηκε χωρίς εκπτώσεις

Είναι τιμή για τη Ρόδο καλλιτέχνες της κλάσης του Γιάννη Γιακουμάκη, να παραμένουν, να παίζουν εδώ, να διδάσκουν τη νεολαία μας ήθος και μουσική. Τον θυμάμαι με το μαύρο του πουκάμισο στη σκηνή, εκείνος με την κιθάρα του να κρατάει τις ανάσες μας στα χέρια του κι εμείς το κοινό να ξεσπούμε σε χειροκρότημα και να σπάμε τη γαλήνη της στιγμής.

Τρεις δεκαετίες, με πολλές εμφανίσεις σ’ όλο τον κόσμο, με μαθήματα και μαθητές παντού, με το Ωδείο Ρόδου πάντα και το Διεθνές Φεστιβάλ Κιθάρας πρώτη φορά φέτος, αλλά με στόχευση να γίνει, θεσμός.
Λίγο πριν από τη συνάντησή μας, είχε ταρακουνηθεί κι η Ρόδος από τον σεισμό που είχε σημειωθεί λίγα λεπτά πριν, γι’ αυτό μόλις έφτασε με τη σειρά τηλεφώνησε στα παιδιά του! Μια τρυφερή κίνηση ενός καλλιτέχνη που ούτως ή άλλως μιλά με την ψυχή!

«Μεγάλωσα στην Παλιά Πόλη, μου λέει, στη γειτονιά του Αγίου Φανουρίου και είχα τη χαρά να είμαι ο καλλιτέχνης που έδωσε ένα κοντσέρτο κιθάρας για τις προσωπικότητες απ΄ όλο τον κόσμο όταν είχαν έρθει για την ανακήρυξη της Μεσαιωνικής Πόλης ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, της Unesco. Εκείνο το βράδυ ήταν για εμένα ξεχωριστό. Ένιωσα ότι «το σπίτι μου» ανακηρύχτηκε επίσημα «παγκόσμιο μνημείο».

Από τα 14 μου χρόνια είχα ξεκαθαρίσει μέσα μου τι ήθελα να κάνω, και εκείνη τη χρονιά ήταν που έδωσα και την πρώτη μου συναυλία. Ο πατέρας μου, ο Αναστάσης Γιακουμάκης ήταν πολυοργανίστας, ένας μουσικός που μ’ επηρέασε πολύ, έγινε ο πρώτος μου δάσκαλος. Το βιολί ήταν το βασικό του όργανο, αλλά μπορούσε με ευκολία να παίξει κι άλλα. Το DNA, αλλά κι ένα καθαρό πεδίο στο οποίο μπόρεσα και μεγάλωσα, που τώρα δεν υπάρχει αφού το διαδίκτυο μπορεί να γίνει για κάθε παιδί και σύμμαχος και εχθρός.

Μπορώ να σου πω και ως εκπαιδευτικός ότι από τη μία οι αυξημένες υποχρεώσεις για τις πανελλαδικές εξετάσεις κι από την άλλη το διαδίκτυο, δεν αφήνουν τα παιδιά να βρουν ισορροπία. Αυτό αντιλαμβάνομαι κι εγώ ως πατέρας τριών παιδιών τα οποία έχω μεγαλώσει, αλλά και ως δάσκαλος κιθάρας πολλών άλλων παιδιών τα οποία μεγαλώνουν κοντά μου και είναι κι αυτά σαν παιδιά μου.

Πείτε μου αυτό το πολύ χαρακτηριστικό που έγινε πριν από δέκα εβδομάδες όταν κόπηκε το Facebook; Τι σας είπε την άλλη μέρα εκείνο το παιδί, ο μαθητής σας;
Ένα παιδί μια μέρα ήρθε και μου λέει «σήμερα διάβασα»! Ήταν όντως διαβασμένος, αλλά το έβγαζε μέχρις ενός σημείου, το κομμάτι. Του λέω «γιατί μέχρι εκεί, μόνο;». Μου λέει «κύριε, γιατί μετά ήρθε το internet»! Είχαμε τη διακοπή στο διαδίκτυο και βρήκε τον χρόνο και τη διάθεση κι έπαιξε! Μόλις αποκαταστάθηκε η βλάβη, σταμάτησε τη μελέτη! Παρ’ όλα αυτά όμως δεν παύω να είμαι αισιόδοξος για τις γενιές αυτές. Οι γενιές δεν κάνουν λάθος, θα βρουν τον δρόμο τους τα παιδιά. Και τους δικούς μας γονείς τους ξένιζαν άλλα με τα οποία ασχολιόμασταν εμείς.

Πάντα την κιθάρα αγαπούσατε;
Είχα ξεκινήσει από τα επτά μου χρόνια να μελετάω βιολί, κοντά στον πατέρα μου. Μια μέρα κάνοντας βόλτα στην Παλιά Πόλη, πέτυχα έναν πλανόδιο κιθαρίστα να παίζει ένα κομμάτι που ακόμα και τώρα το παρουσιάζω στα ρεσιτάλ μου, στις συναυλίες μου. Πάω σπίτι λοιπόν τόσο ενθουσιασμένος, τόσο αναστατωμένος και ένιωσα ότι το διαζύγιο με το βιολί, μου χτυπούσε την πόρτα. Χωρίς να ξέρω πώς βρήκα την παρτιτούρα εκείνου του κομματιού που εκείνα τα χρόνια δεν ήταν και τόσο εύκολο να τη βρεις κι άρχισα να το μελετάω έχοντας συγκρατήσει τη μελωδία, όχι μόνο γιατί είχα μουσικό αυτί, αλλά γιατί είχα κι ένα μυαλό καθαρό, όπως είπαμε.

Ο πλανόδιος μουσικός ήταν δάσκαλός μου χωρίς να το έχει μάθει ποτέ, χωρίς να τον συναντήσω ξανά ποτέ, κι ενώ δεν ξέρω ποιος ήταν. Πήγαινα τα επόμενα βράδια, στηνόμουν σε μια γωνία και τον άκουγα. Πιτσιρικάκι, εγώ. Με είχε πάρει χαμπάρι ότι τον παρακολουθώ, κατάλαβε ότι μου άρεσε το κλασικό ρεπερτόριο κι ό,τι ήξερε το έπαιζε. Με βοήθησε πάρα πολύ.

Δάσκαλοί μου στη ζωή ήταν αυτός κι ήταν ο πατέρας μου. Παρότι έχω μαθητεύσει σε πάρα πολύ μεγάλους δασκάλους μετά τα 17 μου που τελείωσα το Λύκειο, στην Ελλάδα με τον σπουδαίο Βαγγέλη Ασημακόπουλο που ήταν ο καθηγητής της κιθάρας στο Εθνικό Ωδείο, έναν σπουδαίο παιδαγωγό, αλλά και σε ακαδημίες σε όλο τον κόσμο, η συγκλονιστικότερη στιγμή που θυμάμαι στη μουσική μου εκπαίδευση ήταν με τον πατέρα μου!

Με διηύθυνε παίζοντας ένα έργο κλασικό και κουνώντας τα χέρια του θεωρώντας ότι θα μου μεταφέρει τον παλμό, σε μια στιγμή που ήθελε από εμένα κάτι παραπάνω, έκανε μια πιο μεγάλη κίνηση, κι έριξε ένα πορτατίφ με το χέρι του. Αυτό το πορτατίφ, σε σχέση μ’ εκείνο το σημείο, εκείνη τη στιγμή που ερμήνευα ήταν ένα φως που δεν έσβησε ποτέ. Ο ήχος του πορτατίφ που έσπασε μαζί με τη νότα και την αγωνία του πατέρα μου να μου μεταφέρει ότι πρέπει να παίξω κάπως πιο δυνατά!

Θυμάμαι, όταν είχα ξεκινήσει να προχωράω στη μουσική, μου λέει ο πατέρας μου «να παίξουμε ένα κομμάτι για βιολί και κιθάρα, οι δυο μας;». Μου έδειξε κάποια πράγματα, γυρνάει την πλάτη του και όταν ξαναγύρισε προς εμένα βλέπω τα μάτια του που τρέχανε! Κι εκεί πάλι ένιωσα τη δύναμη της μουσικής, γιατί μόνο η μουσική μπορεί να δημιουργήσει τέτοια συναισθήματα, συγκλονιστικά. Η μουσική έχει να κάνει με το συναίσθημα και την αρχέγονη ψυχή μας η οποία δεν σχετίζεται με τις εποχές. Αυτό παραμένει αναλλοίωτο. Η μουσική είναι αυτή που θα σε κάνει να κλάψεις, θα σε προβληματίσει, θα σε κάνει να ερωτευτείς.

Ταξιδέψατε πολύ και για πολλά χρόνια, παίζοντας σε χώρες του εξωτερικού και διδάσκοντας στην Αθήνα!
Μετά ξεκίνησε ένα σεργιάνι στον κόσμο, σε πάρα πολλές χώρες είτε για συναυλίες είτε για να παρακολουθώ μαθήματα εγώ. Τότε αυτός ο χώρος ήταν πιο ζωντανός. Ήμουν πολύ ενεργός μέχρι το 1998 που παντρεύτηκα με τη Βίκυ Θεολόγη κι όταν άρχισαν να γεννιούνται τα παιδιά μου αισθάνθηκα ότι τον κόσμο τους θα ήθελα να τον παρακολουθήσω από πιο κοντά. Η πορεία του σολίστ, χρειάζεται μία μελέτη τριών-τεσσάρων ωρών κάθε μέρα, είναι σαν τον αθλητή.

Δεν μπορείς να είσαι σολίστ, να ανταποκρίνεσαι σε προτάσεις και να μην μελετάς τρεις και τέσσερις ώρες, κάθε μέρα. Τα δε χρήματα που ξεκίνησαν να παίρνουν οι καλλιτέχνες γίνονταν όλο και λιγότερα. Άρχισα να ασχολούμαι πιο πολύ με τα παιδιά, με τους μαθητές μου, δημιουργήθηκε στη Ροδιακή Έπαυλη με τη συμβολή της Ρένας Κάσδαγλη και τη δημαρχία του Σάββα Καραγιάννη, τα «Μουσικά Εργαστήρια». Το Εργαστήρι Κιθάρας, το Εργαστήρι Θεάτρου όπου εκεί μου έγινε μια πρόταση και εγκατέλειψα το Εθνικό Ωδείο Αθηνών όπου είχα έδρα και δίδασκα όπως δίδασκα και σε κάποια άλλα. Στην αρχή κράτησα κάποιους μαθητές στην Αθήνα για τις μισές μέρες της εβδομάδας.

Στη συνέχεια και μέχρι σήμερα λειτουργεί το Δημοτικό Ωδείο Ρόδου από τον ΔΟΠΑΡ, στο οποίο και διδάσκω. Ο Αλέξανδρος Κολιάδης, ο πρόεδρός του, με πάρα πολύ απλές διαδικασίες και χωρίς φανφάρες και μεγάλα λόγια έκανε την κορυφαία κίνηση να γίνει για πρώτη φορά φέτος ένα Διεθνές Φεστιβάλ Κιθάρας στη Ρόδο στις 24-25-26 Σεπτεμβρίου, με συμμετοχές από την Ελλάδα και το εξωτερικό, με διάσημους καλλιτέχνες κι ό,τι καλύτερο κυκλοφορεί από τη νέα γενιά καλλιτεχνών.

Μία τριήμερη γιορτή της κιθάρας, μαζί με τον Γιάννη Κατσιμπρή επίσης δάσκαλο στο Ωδείο και γύρω στα 100 παιδιά να παρακολουθούν. Από την επόμενη ημέρα έβλεπα τη διαφορά στο παίξιμό τους, στις συζητήσεις τους, στη ζεστασιά τους. Άλλοι πήραν καινούργιες κιθάρες, κάποιοι άρχισαν ν’ αφήνουν τα νύχια τους πιο σοβαρά, κάποιοι πρόσθεσαν στη διάλεκτό τους νέες λέξεις.

Και τώρα παρουσιάζετε τις συναυλίες για τον Μίκη Θεοδωράκη όπου μετά το Θέατρο της Τάφρου, ήσασταν στη Σορωνή, στα Κοσκινού και ακολουθούν ο Αρχάγγελος την Κυριακή και η Λίνδος τη Δευτέρα!
Με τον Γιώργο Πούλο, τον Τάσο Νάνο, τον Παντελή Ταλαδιανό, τον Μιχάλη Χατζηπέτρο, τον Βασίλη Ζαχαρίου, τον Αντώνη Κολιό. Τις τραγουδίστριες Βιργινία Πρέκα, Ματίνα Μάστορα, τους τραγουδιστές Γιώργο Κούτρο και Γιάννη Μωραΐτη και τον ηθοποιό Παναγιώτη Τσακίρη. Ο Πούλος, είναι ο πατριάρχης. Είναι αυτός που έχει επηρεάσει πάρα πολύ κόσμο, αυτός που όπου κι αν παίξει είναι σαν να παίζει σε μία πάρα πολύ μεγάλη σκηνή όπου οι απαιτήσεις είναι τεράστιες. Όπου κι αν τον βάλεις. Έχει απίστευτες γνώσεις για την ελληνική μας μουσική, εμένα είναι αυτός που μου έμαθε ότι η μουσική δεν έχει όρια, είτε λαϊκή μουσική είναι είτε κλασική είναι, ένα πράγμα και το αυτό. Και χωρίς αυτόν δεν θα μπορούσε να υπάρξει η μάζωξη που αναφέραμε για τον Μίκη.

Αν δεν ήσασταν κιθαρίστας, τι θα μπορούσατε να είστε;
Όχι, δεν θα μπορούσα να κάνω κάτι άλλο. Πάλι αυτό θα έκανα και θα το έκανα όπως ακριβώς το έκανα! Είμαι ένας σολίστ. Μελετάς ένα όργανο, εκπαιδεύεσαι πάνω σ’ αυτό, το φτάνεις όσο πιο ψηλά μπορείς, εμβαθύνεις όσο πιο πολύ μπορείς στον εαυτό σου ώστε να σταθείς με κάποιο τρόπο απέναντι σ’ αυτό που μπορεί να σου δώσει το όργανο. Η κλασική μουσική είναι σε πολύ υψηλά στάνταρ και λειτουργεί το μυαλό μ’ έναν τρόπο διαφορετικό από τα άλλα είδη της μουσικής. Το ίδιο θα ξανάκανα γιατί μου δόθηκε η ευκαιρία να γίνω καλύτερος άνθρωπος, να εμβαθύνω πολύ περισσότερο στη ζωή μου.

Μου δόθηκε η ευκαιρία να φτιάξω τους μικρόκοσμους με τους ήχους και μέσα εκεί να γεννάω πράγματα, να μεγαλώνουν πράγματα, να πεθαίνουν πράγματα, να ξαναρχίζουν πράγματα, να κλείνουν κύκλοι, να ξαναρχίζουν κύκλοι. Δεν ήταν λίγες οι φορές που μελετούσα βράδια και ήθελα να δω πώς είναι η ψυχολογία μου το βράδυ πριν βγει ο ήλιος και πώς θα είναι η ψυχολογία μου όταν θα βγει ο ήλιος. Ο μουσικός έχει τέτοιου είδους συναισθήματα και παίζει τέτοιου είδους παιχνίδια το μυαλό του. Επίσης ένας μουσικός που μελετάει κλασική μουσική, έρχεται σε επαφή με τις ψυχές των μεγάλων συνθετών: Μπαχ, Μπετόβεν, Μότσαρτ.

Αν έπαιρνα απλώς τις παρτιτούρες τους, θα ήταν αλλιώς. Αλλά εγώ φαντάζομαι ότι με κάποιο μαγικό τρόπο μου τις έδινε κάποιος δικός τους άνθρωπος «πάρε αυτό, και δες τι σκέφτηκε...». Και πάντα είχα την αίσθηση ότι μπορώ να δω τι έχουν γράψει αυτοί και πώς έχουν αισθανθεί. Όπως είχα και μία εξοικείωση με τον πόνο και το συναισθηματικό αδιέξοδο, με όλα αυτά τα οποία για κάποιους άλλους μπορεί να φαίνονται απογοήτευση, αλλά εγώ μπορούσα να αποκωδικοποιήσω ότι ο άνθρωπος προχωράει μόνο μέσα από τις δυσκολίες.

Μόνο τότε έρχεται σε επαφή με τα βαθύτερα κομμάτια της ζωής του. Κι εγώ αυτό έμαθα από αυτούς τους μεγάλους καλλιτέχνες: να μη φοβάμαι το απύθμενο της ψυχής μου, να είμαι συμφιλιωμένος γιατί αυτό είναι το σημείο που θα κάνω βήματα. Όλα τα υπόλοιπα είναι σημειωτόν. Αυτό λοιπόν που έχω κερδίσει, πώς να το αλλάξω; Ένιωσα ότι θα πρέπει να γίνω καλύτερος άνθρωπος για να μπορέσω να υποστηρίξω τις μουσικές αυτών των μεγάλων συνθετών. Εγώ δεν είμαι συνθέτης, είμαι ερμηνευτής, αλλά ο ερμηνευτής πρέπει να κρατήσει όρθιο το έργο ενός συνθέτη.

Τώρα, θα φεύγατε στο εξωτερικό, για τα καλά; Πολλοί έφυγαν!
Είχα την ευκαιρία να παίξω σε πάρα πολλές χώρες. Μέσα από τη μουσική ένιωθα ότι ήμουν στο κέντρο του κόσμου. Το μεγαλείο με μία κιθάρα στα χέρια να νιώθεις ότι κρατάς την ανάσα του κοινού στα χέρια σου. Νιώθεις ότι επεμβαίνεις στις ψυχές μ’ ένα κοινό το οποίο έχει καλή επαφή μαζί σου. Και τότε γίνεται η μαγεία.

Ένας καλλιεργημένος άνθρωπος, ένας ολοκληρωμένος καλλιτέχνης, που κρατά ψηλά τη σημαία και δεν έκανε εκπτώσεις. Ο Γιάννης Γιακουμάκης.