Φίλιππος Τσαλαχούρης: «Χωρίς τον ρόλο του δασκάλου νιώθω ανάπηρος»

Rodiaki NewsRoom

Συνέντευξη του Φ. Τσαλαχούρη στον
Πέτρο Αναγνώστου

Αγαπητέ κ. Τσαλαχούρη, η σεζόν που άρχισε φαίνεται ιδιαίτερα δημιουργική και τιμητική για εσάς. Έχουν ανακοινωθεί πολλές εκτελέσεις έργων σας στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Πώς νιώθετε για αυτό;
Είναι πράγματι ευχάριστο και μάλιστα μετά από μία τόσο μακρά περίοδο αποχής από τις αίθουσες συναυλιών λόγω της πανδημίας. Όλα θα βρουν ξανά το νόημά τους. Είμαι αισιόδοξος. Η αναγνώριση της μουσικής μου με τιμά αν και νιώθω πάντα ευθύνη απέναντι στην επιλογή των άλλων. Ο κατάλογος των έργων μου έχει μεγαλώσει. Έχω συνθέσει περισσότερα από120 έργα, είναι φυσικό να υπάρχουν πλέον πολλές εκτελέσεις και επανεκτελέσεις.

Θα πρότεινα να ξεκινήσουμε από τη συναυλία που θεωρείται ως τη σημαντικότερη. Να υποθέσω ότι είναι αυτή στη Βιέννη;
Μάλλον έχετε δίκιο. Πράγματι είναι ξεχωριστή συναυλία. Θα δοθεί μέσα στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Στεφάνου, το κεντρικό μνημείο της Αυστριακής πρωτεύουσας. Μου φαίνεται απίστευτο. Παρούσα θα είναι η Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Σακελλαροπούλου με τον ομόλογό της Αυστρίας. Η συναυλία είναι αφιερωμένη στα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης και το έργο μου που θα παιχτεί λέγεται «Ο θάνατος του Λόρδου Βύρωνα». Απαιτεί μεγάλη Ορχήστρα και έχει παρουσιαστεί πριν από δύο χρόνια στο Μέγαρο Μουσικής στην Αθήνα από την Κρατική Ορχήστρα. Στη Βιέννη η ορχήστρα θα έρθει από τη Βουδαπέστη. Εκεί θα γίνουν και οι δοκιμές. Διευθύνει ένας εξαιρετικός μαέστρος και φίλος, ο Αναστάσιος Στρίκος. Με συγκινεί η ιδέα ότι ανάμεσα στα έργα της συναυλίας θα είναι και τα «Ερείπια των Αθηνών» του Μπετόβεν. Είναι μεγάλη τιμή για εμένα.

Θα παρευρεθείτε στη Βιέννη;
Φυσικά. Δεν θα μπορούσα να λείψω από κάτι τόσο σημαντικό. Πρέπει να τιμήσω τη χώρα μου και να ανταποδώσω στους διοργανωτές της συναυλίας την τιμή της επιλογής του έργου μου.

Έχει ξαναπαιχτεί έργο σας στην πρωτεύουσα της μουσικής, όπως λένε τη Βιέννη;
Ναι, άλλες τρεις φορές. Αυτή θα είναι η τέταρτη εκτέλεση έργου μου και από ό,τι φαίνεται η σημαντικότερη.

Βλέπω λίγες ημέρες μετά την εκτέλεση ενός νέου έργου σας και στην Αγγλία.
Ακριβώς, στις 15 Νοεμβρίου στο Leeds. Η εξαιρετική Ελληνίδα οργανίστα Ουρανία Γκάσιου θα παίξει στον Καθεδρικό Ναό της πόλης του Leeds στην Αγγλία σε πρώτη εκτέλεση, το έργο μου «Δάφνες στον τάφο του Δάντη» για εκκλησιαστικό όργανο που το έγραψα για να τιμήσω την επέτειο των 700 χρόνων από τον θάνατο αυτού του μέγιστου ποιητή. Τι κρίμα να τον γνωρίζουμε σήμερα τόσο λίγο.

Θα πάτε και στο Leeds;
Δυστυχώς όχι, αλλά για δύο καλούς λόγους: Πρώτον, το βράδυ της 15ης Νοεμβρίου έχω μια πολύ σημαντική συναυλία στην Αθήνα και δεύτερον, θα μεταβώ στο Λονδίνο στις 20 Νοεμβρίου για την παρουσίαση ενός CD από τη διεθνή εταιρεία Naxos το οποίο περιλαμβάνει ένα έργο μου.

Πείτε μας πρώτα για το CD. Η NAXOS είναι από τις μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο.
Είναι μία συλλογή από σύγχρονα έργα για κιθάρα που ερμηνεύει ένας ξεχωριστός κιθαρίστας της νέας γενιάς, ο Δημήτρης Σουκαράς. Το CD κυκλοφορεί από τη Naxos και θα παρουσιαστεί στο Λονδίνο. Το έργο μου λέγεται «Χάι-κου» για φωνή και κιθάρα και το τραγουδάει μία υπέροχη τραγουδίστρια από την Αυστραλία, η Lotte Betts. Δεν σου τυχαίνει εύκολα να συμπεριλαμβάνεσαι σε ένα CD διεθνούς κυκλοφορίας. Είναι εξαιρετικό και είμαι πολύ ευχαριστημένος. Θα προσθέσω κι έναν ακόμα λόγο: ο σολίστ Δημήτρης Σουκαράς υπήρξε μαθητής μου στην Αρμονία και το έργο το έγραψα ειδικά για αυτόν.

Ας έρθουμε στην Ελλάδα. Είπατε για μία σημαντική συναυλία στην Αθήνα στις 15 Νοεμβρίου.
Η συναυλία θα γίνει στο Ωδείο Αθηνών και θα περιλαμβάνει τέσσερα έργα μου. Από αυτά τα δύο σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση: το Κουαρτέτο αρ.6 και το “Laudate Silentium”. Θα παίξουν μουσικοί ανωτάτου επιπέδου. Πραγματικά είμαι ανυπόμονος για αυτή τη συναυλία η οποία και θα ηχογραφηθεί. Το πρώτο έργο είναι ένα τραγούδι με τίτλο «Οι δυό Ραββίνοι». Είχε παιχτεί για πρώτη φορά στη Ρόδο σε μία συναυλία για την ημέρα μνήμης των Ρόδιων Εβραίων Μαρτύρων.

Έχει ανακοινωθεί, όμως, και η εκτέλεση κάποιον έργων σας στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Είναι για την Μ. Δευτέρα του Πάσχα του 2022. Το Κουαρτέτο Αθηνών, ένα από τα καλύτερα της χώρας, θα παίξει το 5ο μου Κουαρτέτο και σε πρώτη εκτέλεση ένα έργο καινούριο που λέγεται “Cantate Domino” για φωνή και κουαρτέτο. Θα τραγουδήσει η μεσόφωνος Αγγελική Καθαρίου. Με συγκινεί πολύ το γεγονός ότι στο δεύτερο μέρος αυτής της συναυλίας θα παίξουν τον «Θάνατο και την κόρη» του Σούμπερτ. Μεγάλη συγκίνηση και τύχη να συγκατοικείς με τον Σούμπερτ στην ίδια συναυλία. Σχεδόν έχω τρακ. Μου έχει ξανασυμβεί στη Βουδαπέστη.

Πείτε μας και για άλλες εκδηλώσεις.
Ευχαρίστως. Θα ξεκινήσω από κάτι που γίνεται αυτές τις ημέρες. Η Χορωδία της Ελληνικής Ραδιοφωνίας ηχογραφεί δύο έργα μου με θέμα τα Χριστούγεννα: τη «Γέννηση του Κυρίου» ή “La Nativita del Signore” που είναι το 3ο μέρος της 3ης μου Λειτουργίας σε ποίηση Διονυσίου Σολωμού καθώς και ένα κομμάτι που έγραψα πριν από αρκετά χρονιά αλλά δεν είχε παιχτεί μέχρι σήμερα: «Η προσευχή των Χριστουγέννων». Τα δύο έργα αφού ηχογραφηθούν θα σταλούν στην EBU, την Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση στην οποία ανήκει και η ΕΡΤ, η οποία οργανώνει ένα ραδιοφωνικό πρόγραμμα πανευρωπαϊκής εμβέλειας για τα Χριστούγεννα με έργα από ολόκληρη την Ευρώπη. Επίσης θα ηχογραφηθούν έργα μου για δύο πιάνα τον Φεβρουάριο. Το ένα από αυτά το συνέθεσα μέσα στην καραντίνα. Οι πιανίστες που το έχουν δει διακρίνουν θυμό και ένταση.

Θα θέλατε κάτι περισσότερο από τη νέα χρονιά;
Θα ήμουν άπληστος αν ζητούσα περισσότερα. Θα ομολογήσω, όμως, με συστολή πως περιμένω κάτι ακόμα: την εκτέλεση της 6ης μου Συμφωνίας καθώς και την παρουσίαση ενός έργου που έγραψα επίσης στην καραντίνα με τίτλο “Gloria Musicae” δηλαδή η «Δόξα της Μουσικής». Το δεύτερο το συνέθεσα ειδικά για τους μαθητές του Ωδείου Αθηνών και θα παιχτεί, αν όλα πάνε σύμφωνα με τον προγραμματισμό, στις 26 Ιουνίου στο Μουσείο Μπενάκη. Η 6η Συμφωνία ελπίζω μέσα στο 2022 να ξεφύγει από τη σιωπή του χαρτιού και να βρεθεί στα αναλόγια των μουσικών. Είναι δύσκολο έργο με μεγάλη διάρκεια και σχετικά ανεπτυγμένη ορχήστρα. Θέλει δύο άρπες, για παράδειγμα.

Έχω μία διαφορετική ερώτηση για εσάς: πώς τα καταφέρνετε όντας παράλληλα και διευθυντής στο Ωδείο Αθηνών;
Είναι ανεξάρτητα πράγματα. Η αλήθεια είναι ότι ο χρόνος είναι λίγος. Αλλά πρέπει να τα καταφέρω και τα καταφέρνω. Αγαπώ και τη διδασκαλία. Το Ωδείο Αθηνών είναι ένας ιστορικός οργανισμός, ο παλαιότερος μουσικός θεσμός της Ελλάδας. Φέτος γιορτάζουμε τα 150 χρόνια μας. Η θέση μου έχει αντικειμενικά μεγάλη ευθύνη διότι με κατατάσσει μεταξύ των κορυφαίων μουσικών θεσμών της χώρας. Πιστεύω στην παιδεία, αγαπώ τη γνώση, λατρεύω τα παιδιά. Νιώθω πραγματικά τυχερός που βρίσκομαι σε αυτή τη θέση. Συνεπώς δεν βλέπω ούτε για αστείο στα σοβαρά την κόπωση.

Είπατε ότι αγαπάτε τη διδασκαλία. Αν και διευθυντής του Ωδείου Αθηνών, συνεχίζετε τα μαθήματά σας;
Μα πώς θα γινόταν διαφορετικά. Χωρίς τον ρόλο του δασκάλου νιώθω ανάπηρος. Διδάσκω Σύνθεση στην ανώτερη βαθμίδα καθώς και Ιστορία της Μουσικής και Ενορχήστρωση. Απολαμβάνω σαν παιδί τις παραδόσεις και λαχταρώ να έρθει η ώρα του μαθήματος. Είμαι σήμερα 52 ετών και διδάσκω ακριβώς 33 χρόνια. Σας βεβαιώνω πως το κάνω ακάματα. Την ημέρα που θα το σκεφτώ με δυσκολία να κατευθυνθώ προς την τάξη θα σταματήσω.

Διάβασα, με αφορμή τον θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη, μία αναφορά του σε εσάς. Γράφει συγκεκριμένα: «...νιώθω ευγνωμοσύνη για τον Φίλιππο Τσαλαχούρη, ο οποίος –όντας και ο ίδιος συνθέτης- αποκωδικοποίησε ορισμένα αινιγματικά ακόμα και για μένα μουσικά κείμενα βγάζοντας στην επιφάνεια την τελική του μορφή». Σε τι ακριβώς αναφέρεται;
Αναφέρεται σε δύο έργα του που επιμελήθηκα. Το ένα ήταν ένα ημιτελές νεανικό του Κουαρτέτο το οποίο μου ανέθεσε το Μέγαρο Μουσικής στην Αθήνα να ολοκληρώσω ώστε να του το προσφέρουν σε μία συναυλία ως δώρο. Το δεύτερο ήταν μία μεταγραφή με πολύ μεγάλες δυσκολίες. Ήταν απίστευτα πολύπλοκη εργασία η οποία συγκίνησε πολύ τον Θεοδωράκη και με τίμησε ευχαριστώντας με αυτόν τον τρόπο. Εξέδωσε, μάλιστα, αυτά τα έργα στην Γερμανία και ζήτησε να υπάρχει το όνομά μου στο εξώφυλλο. Όταν του είπα πως είναι υπερβολή αφού στο εισαγωγικό κείμενο της έκδοσης γίνεται αναφορά στην εργασία μου μού απάντησε: «το κείμενο μέσα στο βιβλίο δεν το διαβάζουν όλοι, το όνομά σου πρέπει να είναι στο εξώφυλλο για να το βλέπουν». Ενορχήστρωσα επίσης κι ένα τραγούδι που είχε γράψει όταν ήταν εξόριστος στην Ικαρία. Έχω πολλές και σημαντικές αναμνήσεις από αυτόν.

Έχετε λάβει πολλές διακρίσεις. Ποια θα ξεχωρίζατε;
Θα έλεγα πως αντικειμενικά η σημαντικότερη είναι το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. Ακόμη δεν το πιστεύω πως έτυχα αυτής της ξεχωριστή τιμής. Είναι λίγοι εκείνοι που έχουν λάβει αυτό το βραβείο, το μοναδικό στη χώρα για τη σύνθεση. Θα ξεχωρίσω, όμως, και το Αργυρό Μετάλλιο της Πόλης της Ρόδου διότι είναι ο τόπος μου και το νιώθω σαν κάτι πολύ προσωπικό. Όπως είχα πει και στην τελετή της απονομής από τον τότε Δήμαρχο, ένιωθα σαν παιδί που του είπαν μπράβο οι γονείς του. Αγαπώ τη Ρόδο, το χώμα του πατέρα μου.

Έχετε δώσει πολλές συναυλίες στη Ρόδο;
Πολλές και πάντα με μεγάλη συγκίνηση. Η αλήθεια είναι πως είναι αρκετά χρόνια που δεν έχω πάει για συναυλία. Με στενοχωρεί, δεν το κρύβω. Έχω συνθέσει μάλιστα κι ένα έργο με καθαρά «ροδίτικο» θέμα που λέγεται «Φιλέρημος» για ορχήστρα εγχόρδων και καμπάνες. Θα ήθελα πρώτη φορά να παιχτεί στη Ρόδο... αν και δεν είμαι πολύ αισιόδοξος. Σκέφτομαι το φθινόπωρο του ’22 να το συμπεριλάβω σε μία συναυλία στην Αθήνα.

Συγγνώμη που θα επιμείνω αλλά διακρίνω, και δεν σας έχω συνηθίσει, έναν τόνο απογοήτευσης.
Δεν θα έλεγα πως είναι ακριβώς απογοήτευση. Μάλλον λύπη θα έλεγα.

Αν σας ζητήσω, κλείνοντας, να θυμηθείτε κάποιες πολύ σημαντικές εκτελέσεις έργων σας στο εξωτερικό ποιες θα λέγατε;
Δεν μου είναι δύσκολο. Θα έλεγα τις «Μικρασιατικές Εικόνες» στην Όπερα του Κιέβου, τους «24 Ελληνικούς Χορούς» στη Μεγάλη του Γένους Σχολή» στην Πόλη, τους «Επτά Λόγους του Χριστού επάνω στο Σταυρό» στο Ντέμπρετσεν της Ουγγαρίας, το 3ο Κουαρτέτο στο Εδιμβούργο... και πολλές άλλες. Αν μου επιτρέπετε μια παρένθεση: λυπάμαι που δεν μπόρεσα να παρευρεθώ σε κάποιες παρουσιάσεις έργων μου, όπως στην Κίνα ή την Αμερική, την Ουρουγουάη ή τη Σιγκαπούρη και την Ταϊβάν... μου ήταν πολύ δύσκολο και πήγαν απλώς οι παρτιτούρες μου μόνες του.

Στην Ελλάδα;
Δεν μπορώ να ξεχωρίσω διότι θα αδικήσω όλους όσοι με έχουν τιμήσει επιλέγοντας να ερμηνεύσουν ένα έργο δικό μου. Μπορώ να ξεχωρίσω την 4η Συμφωνία από τον Βύρωνα Φιδετζή και την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, ένα έργο τεράστιου μεγέθους που δύσκολα παίζεται... Ήταν 200 άτομα στη σκηνή του Μεγάρου. Δεν ξέρω αν στην υπόλοιπη ζωή μου θα έχω τη χαρά να το ξανακούσω ζωντανά. Θα προσθέσω και το ανέβασμα της όπεράς μου «Ιούλιος Καίσαρας» στο Μέγαρο, ήταν ξεχωριστή στιγμή. Έχω παίξει στην Επίδαυρό, στο Ηρώδειο... Είναι τόσα πολλά που όταν τα σκέφτομαι κάποιες φορές νομίζω πως αφορούν τη ζωή κάποιου άλλου.

Σας ευχαριστώ πολύ. Θα θέλατε να προσθέσετε κάτι;
Νιώθω την ανάγκη να ευχηθώ να έχουμε γύρω μας περισσότερη ομορφιά και μάλιστα όχι μόνον να την βλέπουμε αλλά και να την βιώνουμε. Έχει εσχατολογική σημασία όπως μου είχε πει στο Φανάρι στην Πόλη ένας σπάνιας ευαισθησίας πνευματικός άνθρωπος. Όπως είχε γράψει ο Ντοστογιέφσκι, «μόνον η ομορφιά μπορεί να σώσει τον κόσμο». Το πιστεύω και φυσικά το ελπίζω. Θα παραμείνω, ως φανατικός αναγνώστης, στους συγγραφείς με μία ακόμα φράση αλλά του Σταντάλ: «η ομορφιά είναι μία υπόσχεση ευτυχίας».