Ο αναστηλωτής της Ακρόπολης της Λίνδου!

Pοδούλα Λουλουδάκη

Ο Βάσος Παπαδημητρίου, ο Ροδίτης που με την ομάδα του ενίσχυσε σειρά αρχαιολογικών χώρων στην Ελλάδα

Συνέντευξη στη
Ροδούλα Λουλουδάκη

Έρχεται πάντα προς το τέλος του καλοκαιριού και μένει στο Νιοχώρι, το σπίτι της μητέρας του. Ροδίτης από τη γιαγιά του, Αιγιπτιώτης από την άλλη του καταγωγή, σπούδασε πολιτικός μηχανικός, κι έκανε Master Αρχιτεκτονικής με ειδίκευση στην Αναστήλωση.

Μελέτησε τους αρχαιολογικούς χώρους σ΄ όλη την Ελλάδα, μετείχε στην αναστήλωση πολλών και ηγήθηκε των εργασιών στην αναστήλωση της Ακρόπολης της Λίνδου.

Ο Βάσος Παπαδημητρίου, μετρημένος στις εκφράσεις του, παθιασμένος με το έργο του ακόμα και τώρα που τα βλέπει απ’ έξω, κατεβαίνει από το ποδήλατό του με το οποίο μετακινείται προς τη θάλασσα για το μεσημεριανό του μπάνιο και κάνει μια στάση να μου πει τι έγινε τότε: από το 1983 έως το 2010, που στην Ακρόπολη της Λίνδου έγιναν όσα χρειάζονταν, για να ενισχυθεί και να αντέχει.

«Είχα ξεκινήσει να εργάζομαι στη Ρόδο, στην Εφορεία Αρχαιοτήτων από το 1978 έως το 1983», μου λέει. «Μετά έκανα μεταπτυχιακό στην Αγγλία στις αναστηλώσεις και ύστερα πήγα στην Αθήνα και εντάχθηκα στη Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού. Ασχολήθηκα με τα αρχαία μνημεία σε όλη την Ελλάδα, αλλά τη Ρόδο δεν την ξέχασα. Εγώ ξεκίνησα το έργο αναστήλωσης στη Λίνδο, το 1983».

Αναστηλώσεις είχαν γίνει και πολύ νωρίτερα όμως. Πιο πρόχειρα βέβαια και ανάλογα με τα μέσα που διέθεταν! Πότε ξεκίνησαν αυτές;
Πράγματι, η ανασκαφή ξεκίνησε το 1900 από τους Δανούς και συγκεκριμένα η μπύρα “Karlsberg” που είχε ιδιοκτήτες τους οποίους τους ενδιέφεραν τα αρχαία, διέθετε χρήματα σε Δανούς αρχαιολόγους, για να κάνουν ανασκαφές σε χώρες της Μέσης Ανατολής. Στο τέλος του 18ου αιώνα δύο Δανοί αρχαιολόγοι ήρθαν και στη Ρόδο και πήραν άδεια από το Σουλτάνο, να σκάψουν. Και σκάψανε. Σκάψανε στη Λίνδο και συγκεκριμένα στην Ακρόπολη, για να βρούνε τα αρχαία. Ήδη περιηγητές οι οποίοι είχαν έρθει, είδαν ότι υπήρχαν ίχνη από αρχαία στη στοά, στα προπύλαια και στο ναό της Αθηνάς. Αυτά που σώζονται αναστηλωμένα σήμερα είναι η στοά και ο ναός της Αθηνάς, κτήρια της ελληνιστικής περιόδου, δηλαδή του 4ου αιώνα π.χ.

Τι όφελος είχαν οι Δανοί από τις ανασκαφές, στην Ακρόπολη της Λίνδου;
Οι Δανοί είχαν πολλά ευρήματα αρχαιολογικής σημασίας, τα οποία τα πήραν μαζί τους και η “Karlsberg” έχει σήμερα ένα μουσείο τεράστιο στην Κοπεγχάγη, με πολλά αρχαιολογικά ευρήματα, από αυτές τις ανασκαφές στη Ρόδο.

Στη σημερινή Ακρόπολη της Λίνδου, τι περιλαμβανόταν, τι υπήρχε στην αρχαιότητα;
Υπήρχε ο οικισμός έξω από τα τείχη, υπήρχε κι η Ακρόπολη, κι όταν γινόταν η επίθεση πήγαινε ο πληθυσμός πάνω στην Ακρόπολη, κλείνανε τις πόρτες, υπήρχαν πολλές δεξαμενές που μάζευαν νερό όλο το χρόνο κι έτσι μπορούσαν να αντισταθούν σε κάθε εισβολέα, ανά τους αιώνες. Αυτή τη στιγμή εκτός από όσα είπαμε, υπάρχουν υπολείμματα τμήματος ενός βυζαντινού ναού, αλλά κι ένα ιπποτικό κτήριο το οποίο σώζεται, αναστηλώθηκε από τους Ιταλούς και για εμάς που κάναμε τις αναστηλώσεις λειτούργησε ως γραφείο.

Σε αναστηλώσεις λοιπόν προχώρησαν και οι Ιταλοί!
Οι Δανοί πήραν αυτά που ήθελαν, τελείωσε η δουλειά τους και όταν το 1912 ήρθαν οι Ιταλοί κάνανε μικροσυντηρήσεις για να μην καταρρεύσουν αυτά που βρήκανε. Αλλά η μεγάλη αναστήλωση, κι αυτό που βλέπουμε σήμερα, έγινε στο τέλος της δεκαετίας του ΄30 όταν ανέλαβε τη διοίκηση ο Ντε Βέκκι, το «δεξί χέρι» του Μουσολίνι που ωστόσο είχε πέσει σε δυσμένεια. Παρόλα αυτά ήταν ένας πολύ σκληρός, κι αυταρχικός ηγεμόνας και όταν ήρθε επειδή ήταν φασίστας όπως ο Μουσολίνι, θέλησε ν΄ αλλάξει την εικόνα που είχε η Ρόδος γι αυτό και άλλαξε πολλά κτήρια. Για παράδειγμα άλλαξε το «Ρόδων». Έκοψε όλα τα στολίδια του, έβαλε την πέτρα, ενώ η πέτρα δεν φαινόταν, ήταν σοβάς, θέλοντας να δείξει την αυταρχική αρχιτεκτονική. Εκτός από τις αλλαγές που έκανε στα κτήρια που υπήρχαν ήδη, είπε ότι πρέπει να αναστηλωθούν όλα τα αρχαία μνημεία, να φανεί καθαρά ότι η Ρόδος δεν ήταν Οθωμανική, αλλά ελληνορωμαϊκή, ήταν ιπποτική! Παράλληλα έβλεπε και μια τουριστική εξέλιξη της Ρόδου. Οι Ιταλοί έκαναν προσπάθειες μεγάλες να ενθαρρύνουν τον τουρισμό. Στο πλαίσιο αυτής της εντολής έδωσε κι αυτήν για την αναστύλωση του Καστέλο που ήταν σε ερειπιώδη κατάσταση. Το ανέλαβε ένα γεωμέτρης (υπομηχανικός) ο Μάριο Παολίνι που ήταν πάρα πολύ άξιος ο οποίος τα έκανε όλα. Και τη Λίνδο, την Κάμειρο Σκάλα, τις αναστηλώσεις του ναού του Απόλλωνος και άλλες. Έγιναν όμως όλα γρήγορα και με τις μεθόδους της εποχής, με αποτέλεσμα τα μνημεία να είναι με προβλήματα.

Κι έρχεστε εσείς το 1983, κάνετε τη μελέτη και αργότερα ξεκινάτε τα έργα της αναστήλωσης. Πήραν πολλά χρόνια οι εργασίες!
Οι εργασίες διήρκεσαν πολύ. Αφού έγινε η αρχική μελέτη, μετά ξεκίνησε η γλυπτική γιατί στην πραγματικότητα, για γλυπτική επρόκειτο. Συγκροτήθηκε μία επιστημονική επιτροπή αποτελούμενη, μεταξύ των άλλων, από την αρχιτέκτονα Βάσω Ελευθερίου και την πολιτικό μηχανικό Μαρία Πίκουλα, στην οποία μετείχα κι εγώ. Υπήρξε μία βελτίωση σημαντική, έγινε ένα έργο θαυμαστό, εφάμιλλο αυτού που έγινε στην Ακρόπολη. Τα χρήματα δόθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση και υπουργός Πολιτισμού ήταν η Μελίνα Μερκούρη.

Άξιζε αυτό το ταξίδι κ. Παπαδημητρίου, είχε τόσο ενδιαφέρον για εσάς;
Έχω δουλέψει σ’ όλη την Ελλάδα, μεταξύ αυτών στους Δελφούς στην Κνωσό, στη Βεργίνα, σ΄ όλα τα μνημεία που είναι γύρω από την Ακρόπολη. Έχω ασχοληθεί πολύ με τις αρχαιότητες, συζητούσα μ’ όλους τους αξιόλογους αρχαιολόγους, έχει συμβεί να κάνω πολύωρες κουβέντες με τον Ανδρόνικο... Θα έπρεπε να πληρώνω για όλα αυτά. Αντί γι’ αυτό έκανα το χόμπι μου, την αγάπη μου, και πληρωνόμουν.

Τελικά οι αρχαίοι τα είπαν όλα; Ήταν τόσο μπροστά ως κοινωνία, άνοιξαν όλους τους δρόμους; Τι συμπέρασμα βγάλατε;
Υπήρχε ένα καθεστώς, ειδικά στην Αθήνα, αλλά όχι μόνο στην Αθήνα που κυριαρχούσαν και επιβραβεύονταν οι χρηστοί, οι ικανοί. Υπήρχε αξιοκρατία, το σύστημα λειτουργούσε αξιοκρατικά και γι αυτό υπήρχε ήθος. Και τώρα βλέπεις χώρες μικρές που έχουν ήθος, κυριαρχούν. Βλέπεις μία Δανία και θαυματουργεί. Αυτό κάνανε οι αρχαίοι.

Οι Ρόδιοι είναι Δωριείς. Η Ρόδος είχε 100.000 κατοίκους, είχε ρυμοτομία, είχε νερό. Υπάρχουν άπειρα λαγούμια τα οποία μάζευαν νερό, που το μαρτυρούν μέχρι σήμερα. Οι περιηγητές έρχονταν για να δουν, οι μαθητές για να σπουδάσουν, οι αστροφυσικοί για να παρατηρήσουν. Η Ρόδος ήταν πρωτεύουσα.