Στέργος Μαστρογιαννάκης, ο Ροδίτης γιατρός που ξεγεννούσε, χειρουργούσε, περιέθαλπε τα χωριά, από το 1910!

Rodiaki NewsRoom

Από τον Έμπωνα που ζει στις καρδιές των ανθρώπων

Συνέντευξη στη Ροδούλα Λουλουδάκη

Να ψάξω να μου πουν για τον γιατρό τον Μαστρογιαννάκη, μου ζήτησαν ένα μεσημέρι Κυριακής στον Έμπωνα, οι Μπονιάτες!

Για το καμάρι τους, τον ευεργέτη τόσων ψυχών, που τους γέννησε όλους στη βορειοδυτική πλευρά του νησιού από το 1910 και ύστερα, που τους γιάτρεψε και τους περιέθαλψε.

Τότε που οι γιατροί τα έκαναν όλα και δούλευαν και τα χωράφια τους για να ζήσουν όπως ο Στέργος Μαστρογιαννάκης, που έβγαζε κρασιά και είχε και δύο λαδόμυλους.

Μου βρήκαν και τον άνθρωπο που θα μου μιλήσει για εκείνον: την κόρη του Αρετή Μπόνη που της έδωσε το όνομα της Αρετούσας του Ερωτόκριτου όταν του τελείωσαν τα άλλα ονόματα και την εγγονή του Μαρίνα που τις συνάντησα τελικά και ξετυλίχθηκαν μνήμες γι’ αυτόν τον πρωτοπόρο Ροδίτη γιατρό, με την μεγάλη κοινωνική δράση και την πατριωτική αφού λίγο έλειψε να τον εκτελέσουν οι Ιταλοί γιατί διακινούσε μυστικά έγγραφα ανάμεσα στις βελόνες του και στο οξυζενέ, προς το Λημέρι των κατασκόπων.
Τι ωραίες ιστορίες, τι ωραίοι, κι ανεπανάληπτοι άνθρωποι.  

«Ο Στέργος Μαστρογιαννάκης, μου λένε η Αρετή και η Μαρίνα, γεννήθηκε παραμονή Θεοφανείων του 1883 στον Έμπωνα, από αγρότες γονείς, τον Παναγιώτη Μαστρογιαννάκη με ρίζα Κρητική και τη Σταματία Στεφανάρου του Στέργου, από τον Έμπωνα.

Ήταν το δεύτερο παιδί της οικογένειας η οποία απέκτησε τέσσερα αγόρια, κι ένα κορίτσι. Ο Παναγιώτης που ήταν άνθρωπος της προόδου έστειλε τα δυό του παιδιά στην Αμερική: τον Γιάννη στο Σουέζ για να μάθει τέχνη και τον δικό μας τον Στέργο τον έστειλε 13 χρονών παιδί να πάει στη Σάμο, να φοιτήσει στο 1ο Ελληνικό Σχολείο, το 1896.

Εκεί, τελειώνοντας το σχολαρχείο ενεγράφη στο 1ο Γυμνάσιο του Πειραιά. Στη συνέχεια, γράφτηκε στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο, σε χρόνια δύσκολα όπου τα χρήματα πήγαιναν στην Αθήνα από την Τουρκοκρατούμενη Ρόδο!

Δεν τα αγάπησε τα οικονομικά, κι έτσι τον επόμενο χρόνο ενεγράφη στην Ιατρική Σχολή Αθηνών όπου τελείωσε τον Μάρτιο του 1910 με τον τίτλο του διδακτορικού Επιστήμονα, κι αυτό εδώ είναι το πτυχίο του».

Επέστρεψε και πρόσφερε τις υπηρεσίες του ως γιατρός στο χωριό του, τον Έμπωνα;
Επιστρέφει στο χωριό το 1910 ως χειρούργος Μαιευτήρας- Γυναικολόγος. Εξάσκησε την Ιατρική στον Έμπωνα και ο πρώτος που γέννησε ήταν ο πατέρας του Μανώλη Τσουκαλά, ο Σάββας Τσουκαλάς!

Ο Σάββας Τσουκαλάς, με τη γιαγιά μας ήταν πρώτα ξαδέλφια, δηλαδή δύο αδελφών παιδιά. Η γιαγιά μας, είχε μαμά από την Κρητηνία από την οικογένεια Φλαγκάκη και ο πατέρας της ήταν από τον Έμπωνα, της οικογένειας Ρουσακάκη.

Έκαναν οκτώ παιδιά, πέντε κορίτσια και τρία αγόρια. Μέχρι το 1923 ήτανε γιατρός στην Κρητηνία και από το 1924 ήρθε στον Έμπωνα και εξυπηρετούσε ως γιατρός όχι μόνο τον Έμπωνα, τον Άγιο Ισίδωρο, τ’ Απόλλωνα, τα Λάερμα, προσέφερε τη βοήθειά του σε φοράδες και άλογα. Μ' αυτά μετακινείτο από χωριό σε χωριό, με όλες τις καιρικές συνθήκες.

Όσο για τους ανθρώπους, ήταν πολύ ακριβής και επιμελής με τη νοσηλεία τους και μέχρι να αποθεραπευτούν ήταν από πάνω τους εξ ου και το ότι δημιούργησε σπίτι-ξενώνα ώστε να μένουν.

Σήμερα το σπίτι αυτό ανήκει στην εγγονή του η οποία είναι σύζυγος του παιδιάτρου, Νίκου Πετρωνιάτη. Η πεθερά του Πετρωνιάτη είναι η πέμπτη κατά σειράν κόρη του Μαστρογιαννάκη και η μαμά μου, η Αρετή είναι η τέταρτη.

Έβγαζε δόντια, έκανε χειρουργεία… Θυμάμαι μία γυναίκα που την παρέσυρε η κατσίκα, κι ήρθε να τη ράψει και χρησιμοποιούσε κι εμένα (Αρετή) για να κρατάω το πόδι της. Μόνο οξυζενέ είχε τότε, κι έβαζε.

Άνθρωπος που έβλεπε μπροστά, κι έμαθε γράμματα στα παιδιά του μέσα στην κατοχή! Πώς σκεφτόταν, ποια ήταν η κοσμοθεωρία του;
«Επιμελού, κοπίαζε εφόσον είσαι νέος, για να μη μετανοείς στο ύστερο ματαίω…». Αυτό έλεγε πάντα. Άνθρωπος αγράμματος, ξύλον απελέκητο.

Γι’ αυτό όταν τελείωσε ο πόλεμος, από τα οκτώ τα πέντε του παιδιά τα έστειλε στην πόλη της Ρόδου, μαζί με άλλα παιδιά από τον Έμπωνα και τους έκανε μαθήματα εξωσχολικά στον καθηγητή Μαΐλη και στον Αρχιμανδρίτη Κλεόβουλο της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη, για να τελειώσουν το σχολείο και να μπορέσουν να πάνε στο πανεπιστήμιο.

Τα μαθήματα γίνονταν πάνω στο νάρθηκα της εκκλησίας. Δεν ήθελε κανένα παιδί του να μάθει Ιταλικά και το κατάφερε, αφού κανένα δε μιλά την Ιταλική παρότι είναι γεννημένα τη δεκαετία του ‘30.

Σημαντική ήταν όμως και η αντιστασιακή του δράση. Μάλιστα στήθηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα και παραλίγο τη γλίτωσε!
Ήταν αντιστασιακός, μετέφερε έγγραφα, πήγαινε με τη φοράδα στον Μονόλιθο όπου ήταν το Λημέρι των Κατασκόπων και μετέφερε μυστικά έγγραφα που θα πήγαιναν στο Κάιρο.

Συναντούσε κάποιον που λεγόταν Θυρής. Κάποια στιγμή τον προδώσανε, τον έστησαν στο εκτελεστικό απόσπασμα στα Λάερμα, μεσολάβησαν πολλοί να τη γλιτώσει, τον έστησαν στο εκτελεστικό απόσπασμα, κι όταν τον ρώτησαν «Ποια είναι η τελευταία σου επιθυμία», είπε «να ανανεώσω τη χριστιανοσύνη μου.

Φέρτε μου τον παπά του χωριού να κοινωνήσω…»! Δε ξέρουμε πώς το κατέφερε, ποιοι τον γλίτωσαν, αλλά επέστρεψε συνοδεία των Λαερμενών, με τις φοράδες και φορτωμένος εν καιρώ πολέμου, με αλεύρια και ψωμιά και σιτάρια.

Γι’ αυτό τους Λαερμενούς και τους Αγιοσιδερίτες τους είχε σε μεγάλη εκτίμηση πάντα, κι εκείνοι τον λάτρευαν. Ο παππούς ο γιατρός, έκανε και κοινοτάρχης, διορισμένος από τους Γερμανούς, χωρίς τη θέλησή του.

Ενδεικτικός του πάθους του για ελευθερία είναι ο χαιρετισμός του όταν έφτασαν το 1947 οι πρώτοι έλληνες στον Έμπωνα, κι εκείνος είπε τα εξής προς τους απελευθερωτές:
«Με ρόδα της ανοίξεως ραίνουμε του δρόμους που περνάτε. Ήδη ευρισκόμεθα και θερμαινόμεθα στις ολόθερμες αγκάλες της λατρευτής μητρός μας. Ζήτω το Έθνος μας, ζήτωσαν τ΄ αδέλφια μας»...

Ήτανε φανατικός αντι Ιταλός, κι ενώ του πρότειναν οι Ιταλοί να γίνει κρατικός γιατρός, το αρνήθηκε. Μεγάλωσε οκτώ παιδιά χωρίς εισόδημα σταθερό. Δεν έπαιρνε χρήματα για τις υπηρεσίες που προσέφερε.

Είχε αμπέλια, ελιές και δύο λαδόμυλους και οι άνθρωποι που δέχονταν την ιατρική του βοήθεια τον βοηθούσαν οικειοθελώς στις εργασίες. Έκανε κουμπαριές στ΄ Απόλλωνα, στον Άγιο Ισίδωρο, στα Λάερμα… Της οικογένειας Αρβανίτη βάπτισε τα μικρά τους παιδιά… Της οικογένειας Χατζηνικολάου, στ΄ Απόλλωνα.

Όπου τιμητικά του έδιναν και το όνομα. Αλλά ο παππούς είχε την επιθυμία να βαπτίζει το όνομα «Ελευθερία». Για να μπει στο μυαλό των ανθρώπων ότι τα Δωδεκάνησα πρέπει να είναι ελεύθερα.

Αρετή: Δεν υπήρχαν υφάσματα λόγω πολέμου, κι έπεσε ένα αλεξίπτωτο στον Αττάβυρο, κι από αυτό που ήταν άσπρο και σιέλ, η μεγάλη μου αδελφή κάθε νύχτα γάζωνε σημαίες. Περίπου σαράντα.

Κάποιος το αντιλήφθηκε και το είπε. Εκεί που το είπε κάποιος που αγαπούσε τον γιατρό του είπε «θα ‘ρθουν και θα σου κάνουν έρευνα». Τις μετέφεραν στον ιερέα του Έμπωνα που ήταν Κρητινέζος. Τις ζώστηκε η αδελφή μου, τις πήγε στο ιερό και ήρθαν στο σπίτι, κι έκαναν την έρευνα και δε βρήκαν τίποτα.

Η σύζυγός του πάντα στάθηκε δίπλα του!
Είχε πολύ δραστήρια γυναίκα η οποία έγινε μαία και τον βοηθούσε. Την λάτρευε μέχρι τέλους, κι όταν εκείνη πέθαινε της είπε ένα δίστιχο ερωτικό την ώρα που έφευγε από τη ζωή.

«Σε είδα με τα γαλανά, σε είδα και με τ’ άσπρα, μου φάνης ότι είσαι ουρανός που είναι γεμάτος άστρα».
Παρότι 17 χρόνια νεώτερή του, έφυγε πρώτη από τη ζωή. Εκείνος έφυγε τέσσερα χρόνια αργότερα, στα 101 του, τον Ιούλιο του 1981. Ευγενής, φίλος του Αναστάση Βρόντη του δασκάλου, του Εμμανουήλ Παπαϊωάννου...

Συνταξιοδοτήθηκε με την πιο χαμηλή σύνταξη που μπορούσε να πάρει κανείς. Ήθελε τα γύρω χωριά να δημιουργούν βιβλιοθήκες, και γι’ αυτό έκανε δωρεές για τη δημιουργία τους. Έχουμε επιστολές του 1955 επιστολές από τον Άγιο Ισίδωρο, από τον Μονόλιθο, όπου τον ευχαριστούν.

Έμπωνας, Κρητηνία, Άγιος Ισίδωρος, Απόλλωνα, Σιάννα, Αρχίπολη...
« Από Αρχίπολη, φιλοξενούσαμε στο σπίτι μας στον Έμπωνα, κόσμο που χρειαζόταν περίθαλψη...», λέει η κόρη του η Αρετή.
Τους έλεγε «είναι υποχρέωσή μου...»... Η «Ροδιακή», μέχρι το τέλος της ζωή του καθημερινά του έστελνε, δωρεάν το φύλλο της, τιμής ένεκεν. Τόσες μεγάλες και μικρές δωρεές είχε κάνει εκείνος στο νησί. Άλλο που δεν θέλησε ποτέ η οικογένειά του να τις απαριθμήσει.