Η μικρή Κάλυμνος της Γαλλίας

Rodiaki NewsRoom

Φως στην ιστορία των Καλύμνιων της Καμάργκ από το βιβλίο της Ανί Μαίλη

Οι Έλληνες της Καμάργκ, στο νότο της Γαλλίας, ανάμεσα στη Μεσόγειο και στο δέλτα του Ροδανού, εργάστηκαν σκληρά στις αλυκές, κάτω από συνθήκες επικίνδυνες για την υγεία τους, κάνοντας μια δουλειά που οι ντόπιοι περιφρονούσαν. Το ταξίδι της ζωής τους ήταν μυθιστορηματικό και οδυνηρό, αντιπροσωπευτικό όλων των εξοριών. "Φως" στο άγνωστο αυτό κομμάτι της ελληνικής διασποράς ρίχνει το βιβλίο της ομογενούς καθηγήτριας Λογοτεχνίας Αννί Μαΐλη ( Annie Maïllis), με τίτλο "Οι Έλληνες της Καμάργκ, μια εξορία ανάμεσα στο αλάτι και τη θάλασσα" ("Des Grecs en Camargue, un exil entre sel et mer"), που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Odyssées.

Η μετανάστευση των Ελλήνων στη Γαλλία και ειδικότερα στην Καμάργκ ξεκίνησε το 1915-1916 και εντάθηκε μετά την Καταστροφή της Σμύρνης, το 1922, δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Μαΐλη.

Η καταγωγή τους ήταν από τα τα Δωδεκάνησα και κυρίως από το νησί της Καλύμνου, ενώ κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα σφουγγάρια από τα οποία ζούσαν ήταν άρρωστα. Η εισροή των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, οι οποίοι εκδιώχθηκαν από τους Τούρκους, επιδείνωσε τη φτώχεια στα Δωδεκάνησα.

Σκληρή δουλειά, αλλά και παροχές

Στις αλυκές της Καμάργκ προσλήφθηκαν για τις δύσκολες δουλειές, αυτές που απατούσαν δύναμη (κάθε άντρας ήταν υποχρεωμένος να φορτώνει στο βαγόνι 30 τόνους αλάτι την ημέρα) ή επιβάρυναν την υγεία τους (χημική επεξεργασία του θαλασσινού νερού). Σε αντάλλαγμα για τη σκληρή δουλειά τους, οι θέσεις εργασίας ήταν διασφαλισμένες και η εταιρεία τους παρείχε χαμηλού κόστους στέγαση, υγεία, εκπαίδευση, αθλητικές δραστηριότητες, αναψυχή κ.λπ.

Κανένας από αυτούς τους πρώτους μετανάστες δεν σχεδίασε την επιστροφή στην Ελλάδα, και ως επί το πλείστον δεν επέστρεψαν, επειδή το παρελθόν τους ήταν πολύ οδυνηρό. Μόνο τα παιδιά και τα εγγόνια τους (δεύτερη, τρίτη και σήμερα τέταρτη γενιά) ανανέωσαν τους δεσμούς με τη χώρα μας, που παραμένουν πολύ δυνατοί. Επισκέπτονται κάθε χρόνο το νησί της καταγωγής τους, αγοράζουν σπίτια ή οργανώνουν την αποστολή βοήθειας προς την Ελλάδα.

Οι τυχοδιώκτες της θάλασσας

Οι άντρες αυτοί, που βουτούσαν σε μεγάλα βάθη για να βγάλουν σφουγγάρια, ρισκάροντας τη ζωή τους, διέθεταν κύρος και είχαν μυθοποιηθεί, επεσήμανε η κ. Μαΐλη. Προτού έρθουν στη Γαλλία, μερικοί από αυτούς είχαν περιπλανηθεί σε όλο τον κόσμο: Αμερική, Αργεντινή, Κριμαία. Ήταν τυχοδιώκτες της θάλασσας (αυτή ήταν η αληθινή πατρίδα τους), θαρραλέοι και ακλόνητοι.

Όμως, το ταξίδι τους, όπως και όλων όσοι εξαναγκάζονται για οικονομικούς ή πολιτικούς λόγους να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και τις οικογένειές τους, ήταν επώδυνο. Οι Μικρασιάτες δεν ήξεραν τι απέγιναν οι γονείς τους που είχαν μείνει πίσω, γιατί δεν μπόρεσαν ή δεν ήθελαν να φύγουν.

Οι μετανάστες εγκαταστάθηκαν ομαδικά ή μεμονωμένα, στο χωριό Σαλίν ντε Γκιρόντ (Salin de-Giraud), στον δήμο της Αρλ, σε μια περιοχή που ονομάστηκε "Μικρή Κάλυμνος", προς τιμήν του τόπου καταγωγής τους. Εκεί προχώρησαν στην ανασύσταση μιας "μεγάλης οικογένειας", ενωμένοι από την αλληλεγγύη και τις πρακτικές που τους βοήθησαν να διατηρήσουν την ελληνικότητά τους (προξενιά μεταξύ Ελλήνων, γλώσσα, θρησκεία κ.λπ.).

Όπως επισημαίνεται στο βιβλίο, "το μάθημα που μας δίνουν οι Έλληνες μετανάστες και οι γιοι τους είναι η αξιοθαύμαστη ικανότητα των ανθρώπων να κάνουν μια καινούργια αρχή σε ένα περιβάλλον που δεν ήταν δικό τους, να υιοθετήσουν τις αξίες, να ενσωματωθούν πλήρως, χωρίς να ξεχνάν από πού προέρχονται".

Επιστροφή στις ρίζες

Με το βιβλίο αυτό, η κ. Μαΐλη καταγράφει και την ιστορία της οικογένειας της, αφού ο παππούς της, από την πλευρά του πατέρα της, ήταν σφουγγαράς από την Κάλυμνο, ο οποίος ταξίδεψε στην Αμερική, στην Κριμαία, στη Μασσαλία και κατέληξε στις αλυκές της Καμάργκ.

Σε μια προσπάθεια να διασωθεί η ιστορία των μεταναστών και να μην χαθεί μαζί με τις αλυκές, τις οποίες η ιδιοκτήτρια εταιρεία σκέφτεται να κλείσει, η κ. Μαΐλη επέστρεψε για τέσσερα χρόνια στην τόπο που γεννήθηκε, τη Σαλίν-ντε-Γκιρόντ και πήρε συνεντεύξεις από μέλη της ελληνικής κοινότητας, πολλοί από τους οποίους ήταν συγγενείς της. Έκανε την απαραίτητη έρευνα για να συγκεντρώσει το σπάνιο φωτογραφικό υλικό του βιβλίου, ενώ ερεύνησε και τα αρχεία, τα οποία, όπως είπε, είναι πολύ φτωχά.

Το βιβλίο της κ. Μαΐλη έχει την ιδιαιτερότητα να είναι το πρώτο, όχι μόνο για τους Έλληνες μετανάστες της Καμάργκ, αλλά συνολικά για την ελληνική διασπορά στη Γαλλία.

Ίσως, όπως επεσήμανε η ίδια, το γεγονός ότι η μητέρα της ήταν Γαλλίδα τη βοήθησε να αποκτήσει την αναγκαία απόσταση, προκειμένου να εξετάσει την ελληνική κοινότητα. Πρόσθεσε δε, ότι άλλοι λόγοι που εξηγούν αυτή τη σημαντική παράλειψη είναι ότι μέχρι την τωρινή κρίση, η Ελλάδα παρέμεινε για τους Γάλλους η χώρα του Πλάτωνα ή των άσπρων και γαλάζιων νησιών. Δεν τη θεωρούσαν φτωχή χώρα με μαζική μετανάστευση.

Δυναμική και δραστήρια ελληνική κοινότητα

Σήμερα, υπάρχουν στην περιοχή της Καμάργκ πολλές ελληνικές οικογένειες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι απόγονοι των πρώτων μεταναστών. Αποτελούν μια πολύ δυναμική και δραστήρια κοινότητα, ενώ, σύμφωνα με την κ. Μαΐλη, οι δραστηριότητες τους αφορούν -ως επί το πλείστον- εορταστικές εκδηλώσεις, στις οποίες ανανεώνονται οι δεσμοί με τη μητέρα-πατρίδα.

Από τις συνολικά 140 ελληνικές οργανώσεις στη Γαλλία, πάνω από 20 είναι στο νοτιοανατολικό τμήμα της. Στην περιοχή γύρω από την Αρλ, οι περισσότεροι Έλληνες ζουν στις πόλεις Σαλίν ντε Γκιρόντ, Πορτ-Σεν-Λουί (Port-Saint-Louis) Πορτ-ντε-Μπουκ (Port-de-Bouc), Μαρτίγκ (Martigues), όπου υπάρχουν ορθόδοξες εκκλησίες. Ορισμένες οργανώσεις προσφέρουν μαθήματα ελληνικής γλώσσας, οργανώνουν εκδρομές στην Ελλάδα, ή αδελφοποιήσεις, όπως αυτή της Αρλ με την Κάλυμνο, που είχε ως αποτέλεσμα την αποστολή οικονομικής βοήθειας και ιατρικού εξοπλισμού στο νησί.

Στο πλαίσιο των εορτασμών για την 10η επέτειο της αδελφοποίησης θα παρουσιαστεί η ταινία "Οι άνθρωποι του αλατιού, λόγια Ελλήνων" (Le peuple du sel, paroles de Grecs), τού γιου της κ. Μαΐλη, Τομά Γκεράρ, θα πραγματοποιηθεί, τον Νοέμβριο, συνέδριο στην Αρλ και τον Μάρτιο του 2015 έκθεση φωτογραφίας της νεαρής φωτογράφου Μαρίλη Κωνσταντινοπούλου.

Μια Ελληνίδα στην Καμάργκ

H Αννί Μαΐλη γεννήθηκε στην Καμάργκ, στη Σαλίν ντε Γκιρόντ, από Έλληνα πατέρα (ο μπαμπάς του ήταν σφουγγαράς από την Κάλυμνο και η μητέρα του Ελληνίδα της Κριμαίας) και από μητέρα Γαλλίδα. Σήμερα ζει στην Αρλ μαζί με τον γλύπτη σύζυγό της.

Είναι καθηγήτρια Λογοτεχνίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Έχει γράψει πολλά βιβλία, κυρίως με θέμα τον Πικάσο. Έχει συμβάλλει στο σενάριο της ταινίας "Οι άνθρωποι του αλατιού, λόγια Ελλήνων", που σκηνοθέτησε ο γιος της, βασισμένη στο δικό της βιβλίο για τους Έλληνες της Καμάργκ.

Πηγή ΑΠΕ: Γ. Χατζηγεωργίου