Η εποποιΐα της 28ης Οκτωβρίου 1940

Γράφει ο
Μανόλης Ζουμπάς
Φιλόλογος

Ανάμεσα στα 1931-1939 τα ναζιστικά, φασιστικά κράτη Γερμανία, Ιταλία, επιδιώκουν όχι μόνο προσαρτήσεις ξένων εδαφών, αλλά θέλουν να εξαφανίσουν ή διαστρεβλώσουν, οι υπερφίαλοι ηγέτες της επιδρομής κατά σύμπαντος του κόσμου, ό,τι θεμελιώδες, υψηλό.

Επιβεβλημένο να ενθυμούμαστε το μεγάλο άθλημα της 28ης Οκτωβρίου 1940, που μας καταλείπει ως παράδειγμα αρετής και καυχιέται η μακραίωνη ελληνική αδέκαστη Ιστορία, το σύνθεμα των αξιών όλων και προσδιορίζει τη συμπεριφορά για το παρόν και το μέλλον. Μνημονεύονται τα θαυμαστά έργα όλων εκείνων που αρνήθηκαν να ταχθούν κάτω από το φάσγανο ξένου δυνάστη, διακηρύττουν ότι δεν είναι ακαταμάχητη η ωμή βία και καθιστούν το αγονάτιστο φρόνημα, γενναιότερο, ενοικεί στις καρδιές των Ελλήνων. Η μνήμη στην υπέρχρονη χρονολογία αυτή, είναι ο ελάχιστος φόρος τιμής. «Ουτ’ ευρώς (μούχλα) ουθ’ ο πανδαμάτωρ χρόνος αμαυρώνει» κατά τη διατύπωση αρχαίου επιγράμματος. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1939 αρχίζει ο Β΄ παγκόσμιος πόλεμος, ο οποίος με ταχύτητα φυσικού φαινομένου απειλούσε την οικουμένη. Από τη φασιστική Ιταλία έγινε ο επίβουλος, εγκληματικός τορπιλισμός του εύδρομου καταδρομικού «ΕΛΛΗ» στο λιμάνι της Τήνου την 15η Αυγούστου 1940 και συγκλόνισε την Ελλάδα ολόκληρη. Οι Ιταλοί πραγματοποίησαν, ακόμη, πειρατικές, σποραδικές επιθέσεις σε μονάδες του ελληνικού στόλου.

Κατά τη νύχτα της 27ης προς το χάραμα, την αυγή της 28ης Οκτωβρίου 1940 την πολύ κρίσιμη εκείνη καίρια ώρα, ο Πρωθυπουργός της Χώρας Ιωάννης Μεταξάς, το 1936 καταργεί το Σύνταγμα και επιβάλλει δικτατορία, είχε δραματική για τη Χώρα συνομιλία με τον πρεσβευτή στην Αθήνα Γκράτσι του μεγαλομανούς δικτάτορα Μουσολίνι που ζητούσε ορισμένα στρατηγικά σημεία του ελληνικού εδάφους, ουσιαστικά αυτό σήμαινε την υποταγή μας στην Ιταλία. Αλλά εκφράζοντας το ομόψυχο αίσθημα των Ελλήνων, τη σύμπνοια, την από καταβολής ιστορικής, απέραντης λατρείας ελευθερία, μεγάλη συνονόματος της φιλοπατρίας, λεβεντιάς, ο ανθεκτικός λαός ξεχύθηκε στους δρόμους, στις πλατείες, η αρνητική απάντηση διαμορφώθηκε στα χείλη του και τότε απέρριψε το τελεσίγραφο. Ο ελληνικός λαός επανέλαβε το αρχαιοπαράδοτο, υπερήφανο, θρυλικό, πελώριο, «ΟΧΙ», το οποίο η ελληνική φυλή είπε στο Μαραθώνα, Θερμοπύλες, Σαλαμίνα, όπου τα περιούσια ιδεώδη, γόνιμα ιδανικά, φορέας τους η Ελλάδα, φθορέας τους οι ορδές του εχθρού. Οι λίγοι σε μέγεθος υλικό, αλλά πολλοί σε μέγεθος ηθικό δεν είναι ποτέ ηττημένοι. Σε κορυφαίες στιγμές, το στεφάνι της νίκης στολίζει όχι τους πολλούς, αλλά τους λίγους και εκλεκτούς.

Προτού εκπνεύσει το ιταμό τελεσίγραφο, οι φασιστικές ιταλικές χυδαίες, άνανδρες δυνάμεις, επιτέθηκαν στην Ελλάδα κεραυνοβόλα, αστραπιαία, ληστρικά, στις 5.30΄ και μέσα σε ροδόχρουν ατμόσφαιρα της ιστορικής εκείνης αυγής οι Ελληνες πάραυτα περνούν στην αντεπίθεση και αρχίζει ο ελληνοϊταλικός πόλεμος. Σε διάστημα έξι μηνών οι Ιταλοί υφίστανται βαριές ήττες, τρομακτικές απώλειες. (28 Οκτωβρίου 1940 – 5 Απριλίου 1941). (160 ημέρες). Ο γενναιόφρονας, σπλαχνικός Ελληνας αντιμετώπισε τους Ιταλούς αιχμαλώτους ως αξιολύπητα πλάσματα. Πάνω στο συμπαγές τείχος της αλύγιστης, σθεναρής παλλαϊκής αντίστασης έσπασε η ιταλική επίθεση, όπως και στην αρχαιότητα η πλημμυρίδα των Περσών. Στις 6 Απριλίου 1941 ο ισχυρός συνέταιρος η Γερμανία του αιμοσταγούς, κομπορρήμονα, σιδηρόφρακτου ναζιστή Χίτλερ κτυπά την Ελλάδα. Αλλά και ενάντια στην ιταλογερμανική συμμαχική εισβολή, οι Έλληνες, λάτρεις του ηρωισμού, με την ακατάλυτη καθολική λαϊκή ακατεύθυντη επιταγή, εκτέλεσαν απαράμιλλα το καθήκον τους, αγωνιζόμενοι υπεράνθρωπα. Στις 27 Απριλίου 1941 εισήλθαν οι Γερμανοί στην Αθήνα. Οι δυνάμεις του άξονα, τριπλής κατοχής από Γερμανία, Ιταλία, Βουλγαρία, θέτουν σε εφαρμογή σχέδια διαμελισμού της Χώρας.

Αρχισε αμέσως η εσωτερική εθνική αντίσταση κατά των κατακτητών. Τα μεσάνυχτα στις 25 Νοεμβρίου 1942, αντάρτικες ομάδες ανατίναξαν τη γέφυρα του Γοργοπόταμου, με τη σχετική συμμαχική συμπαράσταση 12 Αγγλων δολιοφθορέων. Ετσι καθυστέρησε για έξι εβδομάδες ο εφοδιασμός των Γερμανών που μάχονταν στη Β. Αφρική, ανύψωσε το ηθικό των Ελλήνων και μέσα στην πάχνη των ημερών εκείνων, εμψύχωσε την περίφοβη, ετοιμοκατάπτωτη, αποθαρρυμένη Ευρώπη, τα μεγαλώνυμα έθνη παραδίδονταν βορά στο μινώταυρο του ολοκληρωτισμού. Ο λαός μας με χαλυβδωμένο φρόνημα ανέτρεψε τα σχέδια του Γερμανικού Επιτελείου, έσωσε την εγγύς Ανατολή από τον κίνδυνο γερμανικής επικράτησης, συντέλεσε τα μέγιστα με τη σοβαρή καθυστέρηση της ναζιστικής επίθεσης εναντίον της Ρωσίας για να καταφθάσει στο μεταξύ ο δριμύτατος χειμώνας και παρέλυσε τη δράση, την περαιτέρω πορεία του ισχυρού επιτιθέμενου. Ο Έλληνας, αυτοπροαίρετα, ξαναζεί το νόμο της Σπάρτης ο οποίος επέβαλλε «επικρατέειν ή απόλλυσθαι». Αγωνίστηκε με την ίδια αποφασιστικότητα στη στεριά, αέρα, θάλασσα.

Στις 12 Οκτωβρίου 1944 εγκατέλειψαν την Αθήνα και άρχισε η είσοδος σ’ αυτή των συμμαχικών δυνάμεων. Κατά το χρονικό αυτό διάστημα του πολέμου τα στίφη των ναζιστικών, φασιστικών φατριών σκορπούσαν τον όλεθρο, οδυρμό, διέπραξαν ανυπολόγιστες φρικαλεότητες, θηριωδίες, εκτελέσεις. Στις 8 Μαΐου 1945 η Γερμανία κατακτημένη από τους συμμάχους παραδίδεται. Είναι η ημέρα της νίκης των Ευρωπαίων εναντίον της βαρβαρότητας. Οι πεφυσιωμένοι ο Μουσολίνι τουφεκίζεται, ο Χίτλερ αυτοκτονεί.

Ο πόλεμος του 1940 για μας στοίχισε 394.800 ψυχές, χωρίς να υπολογιστούν όσοι πέθαναν κατατρεγμένοι και κρυμμένοι στα βουνά ή στις εξορίες σαν όμηροι. Για την ανθρωπότητα ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος στοίχισε περίπου 60 εκατ. νεκρούς, ενώ ο Α΄ (28 Ιουνίου 1914 - 11 Νοεμβρίου 1918) κόστισε 16 εκατ. νεκρούς και καθιερώθηκε η φρίκη στην καρδιά της Ευρώπης από το 1914-1945. Η Ελλάδα γεννήτρα των ξεχωριστών ανθρώπων, επωμίστηκε το σταυρό της ανθρωπότητας, είχε καταστεί «σεβαστή εις τους φίλους και φοβερά εις τους εχθρούς», προκαλώντας πρωτοφανή κύματα παγκόσμιου θαυμασμού, κέρδισε αγέραστο έπαινο. Οι λαοί την ατένισαν ως σύμβολο για τη δική τους απελευθέρωση από την τυραννία. Εκθαμβοι, άναυδοι οι ξένοι με τους διθυραμβικού τόνου επαίνους να λένε πως «οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες κι όχι οι Έλληνες σαν ήρωες». Κόλασαν την υπεροψία, αντιμετώπισαν την ποικιλώνυμη ξενική επιδρομή στηριζόμενοι στο Ιστορικό υποσυνείδητο, στις φορτισμένες με δόξα εθνικές παραδόσεις του πανάρχαιου, ολιγάριθμου, αγέρωχου λαού μας, αισιόδοξου, γιατί είχε συνείδηση ότι ο αγώνας ήταν «υπέρ βωμών και εστιών». Διέρρηξαν ως εκτυφλωτική αστραπή το πυκνό σκοτάδι στο οποίο είχε βυθιστεί η ανθρωπότητα, η οποία κάτω από την πρόσχωση της ακόρεστης βίας, οι λαοί είχαν πέσει πρηνείς, σκιά θανάτου πλανιόταν πάνω από την ευρωπαϊκή ήπειρο.

Μετά τον πολυαίμακτο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κυριάρχησε ο ανελέητος, ο ολέθριος διχασμός το 1944-1949. Σε κάθε πρόσφορη ευκαιρία αναφέρουμε εμφαντικά τα τεράστια ερείπια του αδελφοκτόνου εμφύλιου σπαραγμού. Ο εμφύλιος είναι σπορά, φύτρα της παρακμής, δημιουργεί εσωτερικό χάος, βάση κάθε κακοδαιμονίας, έναν κόσμο άφατης, βαθιάς ριζωμένης ωμότητας. Δαιδαλώδεις συνωμοσίες, οχετοί σκανδάλων, συρρικνώνει τα όνειρα, γενικευμένη σιχαμάρα, νερώνειο έργο, κλίμα ατέλειωτης οξύτητας, γεννιούνται τραγωδίες και όλοι αυτοχειροτονούνται πρόμαχοι της εντιμότητας. Υπέρτατες αξίες έχουν αποϊεραρχηθεί και οδηγούν σε καλπάζουσα ανθρωπιστική κρίση. Ανάγκη το σαράκι των εμφύλιων διενέξεων, η εφιαλτική πραγματικότητα να ανατραπούν. Σταυροφορία ενάντια στη διχόνοια, οι γιγάντειες δυνάμεις υψηλού ιδεαλισμού, μεγαλοσύνης, να φλογίζουν, συντροφεύουν τις καρδιές, γίνουν πυξίδες στους ερεβώδεις καιρούς, στη θύελλα της ταραγμένης εποχής.

Ο τραγικός εμφύλιος διδάσκει έστω και αρνητικά την αναγκαιότητα της συνολικής αρραγούς ομόνοιας. Αντίβαρό του η ομοψυχία, βάση κάθε συλλογικού αγώνα, ανδρώνει το ανθρώπινο ήθος και οι άνθρωποι κοινωνούν απ’ τη μεθυστική ευφορία των κοινωνικών ιδανικών, καθιστούν τη συμβίωσή τους τελεσφόρο και μαθητεύουν στην ανοχή των ατελειών των άλλων. Θωρακίζει, κρατύνει τα έθνη, θέτει τα θεμέλια της προόδου σε όλες τις εκφάνσεις της οικουμενικής ζωής. Η συναδέλφωση στις διεθνείς σχέσεις προσλαμβάνουν νεόφαντες διαστάσεις, θεμελιώνονται σε φερέγγυες, ανυπέρβατες αρχές οι οποίες απομακρύνουν ό,τι αίολο και έωλο. Οι μεγάλες ιδέες δεν είναι πλάσματα αφηρημένα, αλλά πραγματωμένα αγωνίσματα ολυμπιακά, κάνουν οικεία την οδό της οδυνηρής αυτοθυσίας, τραγουδιέται η ζωή. Προνόμιο της ελληνικής ψυχής να κάνει το θάνατο ζωή.
Το επαναλαμβάνουμε για πολλοστή φορά ότι επιβάλλεται να είμαστε σύψυχοι, ομόθυμοι, ομότροποι, σ’ αυτή τη μικρή πλην επίζηλη, φιλειρηνική, καύχημα της γης γωνιά, που εμείς ριζωμένοι σήμερα έχουν πατήσει ήρωες, περιφρόνησαν τη δύναμη αυτοκρατοριών, γιατί λάτρεψαν την ελευθερία, προγονική μας θεά. Το μικρό ετούτο «αλωνάκι» που είναι η γοητεύτρα πατρίδα μας έχει τεράστια γεωπολιτική σημασία, στο σύνορο της Ανατολής με τη Δύση, του Βορρά με το Νότο. «Η Ελλάς των δυο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Το μεγαλύτερο μικρό κράτος στον κόσμο, μαγνητίζει κάθε επίδοξο εισβολέα από τα αρχαία χρόνια, ως τα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Οι δοκιμασίες ήταν το αμετακίνητο πεπρωμένον του, οι οποίες δεν ίσχυσαν να φονεύσουν την αλκή της ψυχής και κάθε φορά που η καμπάνα της μοίρας σήμανε, στους αιώνες, την κρίσιμη ώρα χωρίς δισταγμό, δινόταν η ανάλογη απάντηση.

Τα Δωδεκάνησα, με τον σαν τον ήλιο του Αιγαίου εκτυφλωτικό τους πολιτισμό, πρωτοστάτησαν διαχρονικά για μια επίζηλη, περίβλεπτη θέση στον υπέρ της ελευθερίας αγώνα. Αναφέρουμε ένα γνωστό συμβατό με τον τίτλο του θέματος παράδειγμα. Την 1η-11-1940 ο μεγάλος εθνικός ήρωας Δωδεκανήσιος
Υπολοχαγός Αλέξανδρος Διάκος, σταυραετός, σύγχρονος Λεωνίδας, είναι ο πρώτος αξιωματικός του Στρατού Ξηράς που πέφτει ηρωικά, μαχόμενος κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, επιτιθέμενος με το Λόχο του κατά του υψώματος Τσούκα της Πίνδου. Το κατέλαβε τρεις φορές και στις τρεις ανατρέπεται, στην τέταρτη προσπάθειά του πέφτει νεκρός από ριπή πολυβόλου. Ο ηρωισμός του επιβράδυνε την κίνηση του εχθρού. Θάφτηκε στο νεκροταφείο Ζούζουλης (Καστοριά). Το κερί θυσιάζει την ύπαρξή του για να νικηθεί το σκοτάδι. Στη Χώρα μας διαμορφώθηκε το αρχέτυπο του ηρωικού προτύπου, καθώς η ελληνική ψυχή είναι σφυρηλατημένη στο καμίνι των περιούσιων αξιών. Οι υπόδουλοι στους Ιταλούς Δωδεκανήσιοι πέτυχαν να καταταγούν εθελοντικά στο Σύνταγμα των Δωδεκανησίων για να εκτελέσουν το χρέος τους προς την αιώνια μητέρα πατρίδα. Στις 2 Μαΐου 1945 Ιερολοχίτες, στρατιωτικό σώμα, καταλαμβάνουν τη Ρόδο και προξενούν σοβαρές ζημιές σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις των Ιταλογερμανών. Στις 9 Μαΐου 1945, αποβιβάζεται αγγλικό στρατιωτικό απόσπασμα. Είναι η γενέθλια ημέρα όλων των άλλων γεγονότων που ακολουθούν.

Ο ελληνικός λαός δυσχείρωτος, άφησε πολύτιμη υποθήκη, οδηγό στις σκέψεις, πράξεις, δίδαξε στους ανθρώπους όπου γης, όποιου χρώματος, φυλής, ότι μια αγωνιστική στιγμή είναι υπέρτερη από μια μακριά άπρακτη ζωή, πώς πρέπει να ζουν, πρέπει όμως να ξέρουν και να πεθαίνουν, όταν οι περιστάσεις το ζητούν. Η Ελλάδα φύτεψε στα παιδιά της ζωτικότητα, θερμότατο τον πόθο της δόξας και γι’ αυτό ονομάστηκε μητέρα ηρώων. Μεγάλα είναι τα έθνη όσα μεγάλως ωφέλησαν την ανθρωπότητα. Βαριά η κληρονομιά να είναι κάποιος Ελληνας. Μέσα του λάμπει «η αδάμαστη του Γένους ψυχή» που λέει ο ποιητής. Η έπαρση απάδει προς το ελληνικό ήθος. Μες στην αντάρα, φρίκη του πολέμου 1940-1941 έφθανε ο απόηχος των επίκαιρων τραγουδιών της Σοφίας Βέμπο, τραγουδίστριας της Νίκης, και προκαλούσε σκιρτήματα ενθουσιασμού. Και τότε και χθες και αύριο οι Ελληνες δίνουν περιεχόμενο στη ζωή, κάνουν τον άνθρωπο άξιο του ονόματός του. Στην πανένδοξη επέτειο του θριάμβου της 28ης Οκτωβρίου, συναντούμε τα προαιώνια πολύτιμα στηρίγματα, ενθουσιασμό, αυταπάρνηση, φρενήρη έρωτα προς την εθνική ελευθερία, δυνάμεις του ελληνικού πνεύματος, ψυχής. Από αυτή τη ζύμη, το μείγμα, μεγαλουργεί, διαπλάσσεται η νικηφόρα νέα Ελλάδα για να ανθίσει σαν λουλούδι μέσα στο χειμώνα των χαλεπών καιρών και φέρνουν στα φτερά του χρόνου τη νέα για το έθνος άνοιξη.

Συνελόντι ειπείν θεωρούμε σκόπιμο να επιχειρήσουμε μια τυπολογία και να αναφέρουμε ότι οι καταπληκτικοί Ελληνες με τη συλλογική, ομόθυμη απόφαση της θυσίας για την ελευθερία, καλύτερη ζωή, έκαναν τον αγώνα φορτωμένο δόξα, σύμβολο το 1940, υπόθεση προσωπική του καθενός, νικητήρια κραυγή του εκλεκτού ανθρώπινου δυναμικού της υπερήφανης νέας Ελλάδας. Στον απέραντο πανένδοξο βίο των Ελλήνων ανεμίζει το κοσμολόγητο έπος του θρυλικού Σαράντα για να σκιρτήσει σκίρτημα αγαλλίασης η ψυχή. Θέριεψαν με το αίμα τους το δένδρο της διεθνούς ειρήνης. Τα παιδιά της Ελλάδας, δωρικοί κίονες, κρατούν τις μετόπες της παγκόσμιας Δημοκρατίας, αξιοπρέπειας. Το έπος θυμίζει Τρωικά τρόπαια, αναπτέρωσε το ηθικό της καταπτοημένης, χαμηλοφτερουγιασμένης, ψυχορραγούσας ανθρωπότητας και ξανάφερε το χαμόγελο στα πανιασμένα χείλη. «Ανάξιος όποιος ακούει το προσκλητήρι των καιρών και το φυσάει σάλπιγγα ή τύμπανο να το κρούει και δεν λέει παρών», Κ. Παλαμά. Η μεγαλειώδης εποποιία της 28ης Οκτωβρίου, κοσμοϊστορικό γεγονός, κατάφαση της κλασικής ελληνικής αρετής της γενναιοφροσύνης, φιλοτιμίας, για τις οποίες αείποτε ο Ελληνας αγωνίστηκε και η Νέμεση στην Ιστορία βραβεύει τις αρετές αυτές. Οι πανέλληνες να ισχυροποιήσουν την ακτινοβολία της Χώρας μας μέσα στη σύγχρονη οικογένεια των πολιτισμένων εθνών της γης και να της προσπορίσουν την αίγλη που της αξίζει. Το προστάζει η αξιοθαύμαστη τρισχιλιόχρονη Ιστορία της.