Αντιμετωπίζοντας τον «κακό» εαυτό μας

Μαρία Καρίκη

Υπάρχει πάντα κάτι μέσα μας που εν δυνάμει μπορεί να μας παρασύρει προς την αυτοκαταστροφή, προς το αυτομαστίγωμα, τη στασιμότητα ή και το «βάλτωμα». Κάτι που μας βγάζει φόβους, ανασφάλειες και αμφιβολίες. Είναι εκείνη η πτυχή του εαυτού μας η πιο ευάλωτη και επιρρεπής στο αρνητικό. Πολλές φορές θα θέλαμε να ελέγξουμε τον «κακό» εαυτό μας, αλλά δεν έχουμε τη δύναμη για αυτό.

Ποιος είναι όμως ο «κακός» εαυτός μας; Πρόκειται για την αγχωμένη, θυμωμένη, πεσιμιστική, φοβισμένη πτυχή μας που θέλει εύκολα να παραιτηθεί, να εγκαταλείψει και να αναβάλλει ό,τι της φαίνεται δύσκολο και ζόρικο. Είναι η φωνή που μας βομβαρδίζει με αρνητικά σενάρια, με καταστροφές. Δεν μας αφήνει να σκεφτούμε σε βάθος, ενώ μας κατευθύνει περισσότερο με το θυμικό και τις παρορμήσεις μας. Και εμείς νιώθουμε έτσι «λίγοι», μικροί, ελλιπείς και ανεπαρκείς. Διστάζουμε να τολμήσουμε, να εμπιστευτούμε, να αφεθούμε.

Ο «κακός» εαυτός μας είναι καχύποπτος, εγωιστής, ισχυρογνώμων και δυσκολεύεται να αναγνωρίζει και να παραδέχεται αλήθειες. Προτιμάει το κρυφτό, το ψέμα, την αποφυγή. Καταφεύγει στις εύκολες λύσεις, επιλέγει την παραίτηση και τη φυγή. Οι άνθρωποι που γνωρίζουν την πλευρά αυτή του εαυτού μας πληγώνονται, απογοητεύονται, δυσανασχετούν. Προσπαθούν να μας πουν τι «βλέπουν» σε εμάς, αλλά εμείς δεν δεχόμαστε τον «καθρέφτη» τους γιατί τα θεωρούμε όλα κακόβουλα σχόλια, υπερβολές ή άστοχες παρατηρήσεις... Είμαστε πεπεισμένοι ότι όλα όσα μας λένε δεν ισχύουν.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος όταν κυριαρχεί ο «κακός» εαυτός μας είναι η έλλειψη αυτοκριτικής. Δεν φιλτράρουμε όσα σκεφτόμαστε, λέμε και κάνουμε. Μπορούμε να γίνουμε απότομοι, σκληροί, επιθετικοί και απόλυτοι χωρίς να μας νοιάζουν οι άλλοι άνθρωποι. Επικρατεί μέσα μας η σκέψη ότι «οι άλλοι φταίνε», ότι «εγώ έχω δίκιο». Οι σχέσεις μας περνούν κρίση και αποδίδουμε την ευθύνη για αυτό κατ’ αποκλειστικότητα στους άλλους. Και παρά τη μοναξιά που ίσως νιώθουμε, αρνούμαστε να ψάξουμε σε βάθος τη δική μας συμμετοχή σε ό,τι διαδραματίζεται.

Όταν, ωστόσο, ηρεμήσουμε και καταλαγιάσει αυτή η «αρνητική» μας έκφραση, μπορούμε να αισθανθούμε το μέγεθος της ζημιάς τόσο ως προς τον εαυτό μας όσο και ως προς τους άλλους. Μπορεί να ξυπνήσουν οι ενοχές, η μεταμέλεια και να αντιληφθούμε με περισσότερη διαύγεια τη δική μας υπερβολή και παρεκτροπή. Το ζήτημα, βέβαια, δεν είναι μόνο να αναγνωρίζουμε εκ των υστέρων, αλλά να κάνουμε κάτι για να να μην επαναληφθεί αυτό. Να «δουλέψουμε» περισσότερο και πιο συστηματικά με τον εαυτό μας, ώστε να μην επιτρέπουμε να «ξεφεύγει» και να αποκλίνει από τις υγιείς του προδιαγραφές.

Δεν είναι εύκολο να συγκρατείσαι, να πειθαρχείς, να αυτοπεριορίζεσαι. Παρόλα αυτά αν δεν το κάνεις και παραδίνεσαι άνευ όρων σε ό,τι μέσα σου αρνητικό υπάρχει, τότε γίνεσαι έρμαιο των παθών, των αδυναμιών, των φόβων σου. Χρειάζεται θάρρος και πυγμή να ονοματίσεις τα «τρωτά» σου σημεία και να τα αναγνωρίσεις τη στιγμή που προβάλλονται. Πρέπει να είσαι αποφασισμένος να καταπολεμήσεις όλο αυτό που ναι μεν είναι κομμάτι σου, αλλά ωστόσο δεν ορίζει όλη την ύπαρξή σου. Όλοι έχουμε και θα έχουμε τις «κακές» στιγμές μας, αλλά καλό είναι να μην τις αφήνουμε να μας προσδιορίζουν και να επισκιάζουν ό,τι καλό έχουμε. Η ανάγκη για αυτοπαρατήρηση και αυτοβελτίωση είναι τα μόνα εργαλεία που διαθέτουμε για να μείνουμε κοντά στον πυρήνα μας και να επιδιώξουμε να φτάσουμε στην «ανώτερη» εκδοχή του εαυτού μας που θέλει να αυτοπραγματωθεί. Η πληρότητα δεν μπορεί να έρθει μέσα από κακίες, κακοπροαίρετες προθέσεις, κατηγορίες και σκοπιμότητες.

Είναι φυσιολογικό να έχουμε όλοι μας γνωριστεί με τον «κακό» εαυτό μας. Αυτό είναι μια κοινή παραδοχή. Το ερώτημα, όμως, παραμένει το ίδιο: τι κάνουμε για όλα αυτά τα αρνητικά μας που εντοπίζουμε; Το «τίποτα» είναι επικίνδυνο, γιατί η «κακή» εκδοχή μας βαθαίνει, ριζώνει, παγιώνεται και μετά γίνεται όλο και πιο δύσκολο να την αποτινάξεις από πάνω σου. Ίσως είναι πρόκληση για όλους μας να ψάξουμε κάτω από τα λάθη και τις άσχημες συμπεριφορές μας... Τι κρύβεται εκεί; Ο φόβος; Η χαμηλή αυτοπεποίθηση; Η έλλειψη αγάπης; Το αίσθημα αδικίας; Η πίεση; Το άγχος; Η μοναξιά; Η ματαίωση; Ο πόνος; Ό,τι και να κρύβεται πίσω από τον «κακό» εαυτό μας ποτέ δεν είναι αργά να το συνειδητοποιήσουμε και να αναζητήσουμε όλα όσα υπάρχουν κάτω από την επιφάνεια... δεν μπορεί, κάπου εκεί θα υπάρχουν και τα «καλά» μας στοιχεία! Γιατί τόση απεγνωσμένη προσπάθεια να τα κρύψουμε; Γιατί έχουμε πείσει τον εαυτό μας ότι για να επιβιώσει κανείς πρέπει να είναι σκληρός; Γιατί τόσος λίγος χώρος για την αγάπη, τη θετικότητα, την αισιοδοξία;;;