Μεσαιωνολόγιο: Η πορνεία στη Μεσαιωνική Ρόδο

Rodiaki NewsRoom

Της Άννας Αχιολά

ΠΑΡΑΞΕΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ …
Από μια μακραίωνη περίοδο 1000 ετών, πόσες ιστορίες ξεχασμένες ή ιστορίες ταμπού περιμένουν να βγουν στο φως, για να μας αποκαλύψουν αλήθειες ώστε να κατανοήσουμε το παρόν …

Παράξενες ιστορίες που μας κίνησαν το ενδιαφέρον να δημιουργήσουμε το Μεσαιωνικό Φεστιβάλ της Ρόδου - το οποίο πραγματοποιείται το τελευταίο Π/Σ/Κ του Μάη - για να διασώσουμε την κληρονομιά που αποσιωπήθηκε.

Κάποιες από αυτές τις ιστορίες, σας τις παραθέτω σε αυτήν εδώ τη στήλη…

Η Ρόδος, γνωστό εμπορικό λιμάνι από την αρχαιότητα, σε τέτοια γεωγραφική θέση που την έφερνε σε επαφή με τους περισσότερους λαούς της Μεσογείου και της Ευρώπης, διαμορφώνοντας μία πολυεθνική κοινωνία, γεμάτη χριστιανούς, μουσουλμάνους και Εβραίους που εκτονώνονταν σεξουαλικά μετά από πολυήμερα ταξίδια στη θάλασσα, δεν ήταν δυνατόν να είναι απαλλαγμένη του περιθωριακού στοιχείου και φυσικά της πορνείας.

Άλλωστε, καθώς στο Μεσαίωνα το φαινόμενο πήρε μεγαλύτερη διάσταση, κατά την περίοδο των Σταυροφοριών, όταν πλήθη εκδιδόμενων γυναικών συνόδευαν τα στρατεύματα, είναι ευνόητο πως σε μια πόλη που διοικείτο από καλόγερους Ιππότες για 213 χρόνια (1309 – 1522), η καταφυγή στον παράνομο έρωτα να είναι ένα πολύ συνηθισμένο φαινόμενο.

Εξάλλου, ήδη από το 13ο αι., ο μεγάλος στοχαστής Θωμάς Ακινάτης είχε κατορθώσει να επηρεάσει βαθιά τη φιλοσοφία της Δύσης και τη δογματική στάση της Καθολικής Εκκλησίας με δύο επιβλητικά συγγραφικά έργα του, σύμφωνα με τα οποία: η πορνεία πρέπει να είναι ανεκτή, γιατί συντελεί στην αποτροπή μεγαλύτερων αμαρτημάτων, όπως η μοιχεία και ο βιασμός. Την ίδια περίπου περίοδο ιδρύονται στη Φλωρεντία αλλά και σε άλλες πόλεις της Ευρώπης, πορνεία για να αυξηθεί ο πληθυσμός, επειδή οι νέοι είχαν στραφεί στην ομοφυλοφιλία, λόγω των αυστηρών ηθικών περιορισμών των προηγούμενων χρόνων.

Παρόλα αυτά, είναι σαφές πως η ηθική που επέβαλε ο χριστιανισμός, ιδανικά του οποίου ήταν η παρθενία και ο ασκητισμός, καταδίκαζε την πορνεία, της οποίας η έννοια ήταν πολύ ευρύτερη από τη σημερινή και αφορούσε τη γενετήσια συμπεριφορά των ανθρώπων. Έτσι, όροι όπως: πόρνη, βορτού (γυρνά στους δρόμους), κουρτεζάνα (cortigiane-cortigia=αυλή), εταιρείον, πορνοκαπηλείον, πορνοστάσιον, αναφέρονταν σε ένα ευρύτερο φάσμα σεξουαλικών πράξεων και δραστηριοτήτων, καταδικαστέων από την τότε Μεσαιωνική κοινωνία.

Κατά αυτή την έννοια, πόρνες δεν ήταν μόνο αυτές που εκδίδονταν επ΄αμοιβή, αλλά και αυτές που διατηρούσαν προγαμιαίες σεξουαλικές σχέσεις, όσες είχαν σχέσεις με αλλόθρησκους (μουσουλμάνους, Εβραίους) και φυσικά όλες οι μοιχαλίδες. Με ανάλογο τρόπο και η ανδρική πορνεία είχε ευρύτερη έννοια, καθώς συμπεριλάμβανε όχι μόνο τους νέους που εκδίδονταν επ΄αμοιβή, αλλά και τους ομοφυλόφιλους, τους αρρενομανείς ή αρσενοκοίτες που αποπλανούσαν ανηλίκους, τους μοιχούς, τους συνευρισκόμενους με ευνούχους και τους κτηνοβάτες.

Οι πόρνες του Μεσαίωνα στη Ρόδο, πρέπει να ήταν φτιασιδωμένες και βαμμένες έντονα, με μαλλιά ξέπλεκα και πρόσωπο ακάλυπτο, με προκλητική συμπεριφορά σε δημόσιες εμφανίσεις, φορώντας στολίδια χρυσά και ακριβά ρούχα, αν και σε πολλές περιπτώσεις τους απαγορευόταν να φορούν ό,τι οι τίμιες γυναίκες και μάλιστα στην Κωνσταντινούπολη και τη Δύση θεσπίστηκε να φορούν ιδιαίτερο ένδυμα που τις διέκρινε από τις υπόλοιπες γυναίκες.

Έτσι, σε μία κοινωνία όπου δεν έλλειπαν οι οίκοι «της χαράς» ή οι συντεχνίες, επικεφαλής των οποίων ήταν η Κυρά ή Πριόρα ή Ηγουμένη ή κάποιος πορνοβοσκός, όπως πηγάζει κυρίως μέσα από διατάγματα Μεγάλων Μαγίστρων που εκδίδονταν σε περιόδους έξαρσης του φαινομένου ή μετά από θεομηνίες και επιδημίες - οι οποίες αποδίδονταν στην έκλυση των ηθών - δεν ήταν λίγοι οι περιορισμοί και οι τιμωρίες πουν επιβάλλονταν σε όσους εκπορνεύονταν, πολλές φορές κατόπιν πίεσης από οικογενειάρχες, κυρίως της τοπικής ελληνορθόδοξης κοινωνίας, που ξεσηκωνόταν από την επιδειχθείσα ανοχή του Τάγματος. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τις υψηλόβαθμες θέσεις του Τάγματος καταλάμβαναν τέκνα Φεουδαρχών, πολλές φορές χωρίς καμία κλίση προς το εκκλησιαστικό στάδιο και επηρεασμένοι από την φιλοσοφία της πρώιμης Αναγέννησης που κυριαρχούσε στην Ευρώπη.

Τα κοινωνικά σκάνδαλα έγιναν ακόμα πιο μεγάλα γύρω στο 15ο αι., αφού οι πόρνες που είχαν κατακλύσει τα πυκνοκατοικημένα κέντρα του νησιού και κατοικούσαν είτε σε σπίτια, που γειτόνευαν με κατοικίες τίμιων γυναικών ή ήταν κρυφές και εκδίδονταν χωρίς την προστασία προαγωγού (donne disoneste), έβαζαν σε πειρασμό όχι μόνο τους Ιππότες αλλά και τους Ιερείς. Δεν ήταν δε λίγες οι περιπτώσεις νόθων παιδιών των Ιπποτών, που διεκδικούσαν αγαθά από το Τάγμα, ως ανήκοντα στον πατέρα τους, ή Ιπποτών που συζούσαν με παλλακίδες και ακόμα Ιερέων, όπως ο εφημέριος της Παναγιάς του Βούργου, Guilielmo de Prosida, που διαπομπεύτηκε.

Τα πιο δραστικά μέτρα, για τον περιορισμό του υποκόσμου και της ανηθικότητας, επιβάλλονται το 1478 με διάταγμα, από το Μεγάλο Μάγιστρο Pierre d’ Aubusson, όπου περιορίζει τις πόρνες (Ρόδιες, Εβραίες, Μουσουλμάνες σκλάβες και Ευρωπαίες) σε συγκεκριμένη συνοικία της πόλης, που πολύ πιθανόν να ήταν η Οβριακή, καθώς οι Εβραϊκή κοινότητα αποτελούσε την πλέον διωκόμενη και περιχαρακωμένη στην Μεσαιωνική Ρόδο, τόσο από τους Καθολικούς όσο και από τους Ορθόδοξους, ενώ ο αντισημιτισμός είχε κάνει έντονη την εμφάνιση του στη Μεσαιωνική Ευρώπη. Σε περίπτωση που κάποιο από τα σπίτια ήταν ιδιοκτησία κουρτεζάνας, εκείνος που θα ήθελε να τη διώξει ήταν υποχρεωμένος να το αγοράσει!

Αργότερα, η υποτροπή της έξαρσης του φαινομένου μετά την 1η Πολιορκία του 1480, λόγω της οικονομικής ανάπτυξης που επήλθε από την ειρήνη με τους Τούρκους, αναγκάζουν τον ίδιο Μ. Μάγιστρο να επέμβει για να επαναφέρει στην τάξη κι αυτούς τους μοναχούς Ιππότες. Επιβάλλει βαριές ποινές στους μοιχούς, τις μοιχαλίδες, τους προαγωγούς, τους παιδεραστές και τους τζογαδόρους. Ειδικά για τους παιδεραστές και τις χριστιανές που θα έρχονταν σε επαφή με αλλόθρησκους, η ποινή ήταν ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΥΡΑ, αν και δεν υπάρχουν αναφορές που να αποδεικνύουν ότι εφαρμόστηκε ποτέ.

Κλείνοντας, θα έπρεπε να πούμε πως η ροδιακή κοινωνία, με τον τρόπο που έζησε και δραστηριοποιήθηκε, δεν αποτελεί κραυγαλέα περίπτωση ηθικής κατάπτωσης, ούτε το μέγεθος της πορνείας ήταν τέτοιο που να στιγματίζει ολόκληρη την κοινωνία και σίγουρα δεν υπερέβαινε τα όρια άλλων πόλεων της Μεσογείου.

Πηγές: ΚΟΥΚΟΥΛΕΣ Φ., ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, 2ος ΤΟΜΟΣ, ΕΚΔ. ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ
ΗΛΙΑΣ ΚΟΛΛΙΑΣ, ΟΙ ΙΠΠΟΤΕΣ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ - ΤΟ ΠΑΛΑΤΙ ΚΑΙ Η ΠΟΛΗ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ