ΣΕΛΙΔΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ - 1862: Ένας σουλτάνος στα ανοικτά της Ρόδου…

Ο βιογράφος του γράφει την Ιστορία του νησιού με άγνωστες λεπτομέρειες για το 1522

Παρουσίαση-σχολιασμός Κ. ΤΣΑΛΑΧΟΥΡΗΣ «Ο ορίζοντας, όλος απεραντοσύνη, χωρίς όρια και σύνορα, γαλάζιος, φωτεινός, μας γεμίζει μόνο ουρανό και νερό…ναι, θάλασσα. Μόνο προς το μέσον της ημέρας ένα σμήνος πελεκάνων πετά πολύ κοντά μας, και μπορώ να το γράψω… συμπλέοντας με το στολίσκο. Αυτό και μόνον το γεγονός τράβηξε την προσοχή όλων-στρέψαμε τα βλέμματά μας προς αυτά, για να παρατηρήσουμε τον τρόπο, που με τόση τέχνη, «έφτιαχναν» την πορεία τους. Ήδη από πολλού εγκαταλείψαμε την Αλεξάνδρεια και προορισμός μας είναι το νησί της Ρόδου… Αυτά το ογκώδη ιπτάμενα πλάσματα με την τόση ασπρίλα που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη γαλανάδα του καθαρού ορίζοντα, καταλαμβάνουν παμμεγέθη χώρο σε μήκος. Η γραμμή που ακολουθούν κυριολεκτικά «ξυρίζει» το νερό, σε μερικά σημεία της θάλασσας· μερικά σηκώνονται σαν σε ημικύκλιο, κάνοντας φοβερή βουτιά, σχηματίζοντας προφανώς τροχό -χωρίς αμφιβολία, για να ανανεώσουν την ορμή τους. Οι φτερωτοί ταξιδιώτες, πραγματοποιούν το ίδιο, όπως αυτοί του ανθρωπίνου γένους, με χρυσά φτερά, που μεταβάλλονται κάθε φορά ανάλογα με τις εποχές. Η ημέρα περνά με συζητήσεις και διάβασμα. Μερικοί αναπολούν και συνάμα λυπούνται που άφησαν πίσω τους τα ανεπανάληπτα γεύματα της Αλεξάνδρειας και του Καΐρου. Οι σύντροφοι και ομοθάλαμοί μου πήραν τα μέτρα τους, ούτως ώστε να μην υπάρχει κανένα παράπονο. Η τύχη μας, ενίοτε, είναι ζηλευτή…». Οι γραμμές(1) αυτές χαράσσονται από τον Γάλλο Λ. Γκάρντεϋ, καθηγητή στο αυτοκρατορικό παλάτι και σε Σχολή Ανώτατη της Κωνσταντινουπόλεως, στη Σχολή του Γένους, αξιωματούχο του Nichan- Iftikhar και του Medjidié, ιππότη της Λεγεώνος της Τιμής, που συνοδεύει το σουλτάνο στο ταξίδι του. Ο καθηγητής καταγράφει με κάθε λεπτομέρεια τη ζωή και την πολιτική του σουλτάνου. Είναι ένας από τους βιογράφους του. Η 16η ημέρα του ταξιδιού Είναι η 16η μέρα που ο σουλτάνος Αμπντούλ Αζίζ έφυγε από την Κωνσταντινούπολη για να επισκεφτεί την Αίγυπτο και να τώρα ο αυτοκρατορικός στολίσκος βρίσκεται ανοικτά της Ρόδου και η μεγαλοπρεπής θαλαμηγός “Féïzi-Djéhab” έχει εξαφανισθεί από χτες το βράδυ. Δεν την βλέπουν. Το ημερολόγιο σημειώνει 18 Απριλίου 1862. Στη θαλαμηγό επιβαίνει ο σουλτάνος και τον συνοδεύουν ο γιός του πρίγκιπας Γιουσούφ Ιζ-Εντ-Ντιμ εφέντης, ο υπουργός Πολέμου Φουάντ πασάς, ο υπουργός των Ναυτικών Μεχμέτ πασάς, οι θαλαμηπόλοι Λάβερ μπέης, Χασάν μπέης, Χαλήλ μπέης, Εμίν μπέης, ο πρώτος γραμματέας Μουσταφά εφέντης, οι ιμάμηδες, ο ειδικός γιατρός του σουλτάνου Μάρκο πασάς, οι βοηθοί Σαΐντ πασάς, Μπεκίν πασάς, Μουχτάρ πασάς και Ρεούφ μπέης, ο ζωγράφος Μ. Μασσόν, υπάλληλοι του παλατιού, μερικοί ζουάβες και σπαχήδες(2) και φρουροί. Στο πρώτο πλοίο που συνοδεύει τη θαλαμηγό, τη φρεγάδα «Medjidié», επιβαίνουν οι πρίγκιπες Μουράτ εφέντης, Χαμίτ εφέντης και Ρεσάτ εφέντης και ο γιατρός Καπολεόνι. Στη φρεγάδα «Taïf», επιβαίνουν οι αντιστράτηγοι πασάδες Σελίμ και Ισμαήλ, οι χιλίαρχοι όλοι πασάδες Σαμί, Σαλίχ, Ισμέτ, Γιουσούφ και Χουσνή πασάς συνταγματάρχες και ταγματάρχες του αυτοκρατορικού επιτελείου οι γραμματείς του παλατιού Χαλήμ εφέντης, Σεφκέτ εφέντης και Μουχτάρ εφέντης ο γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών ʼμρο εφέντης, η Αυτοκρατορική μπάντα με επικεφαλής τον αρχιμουσικό Μ. Γκουατέλλι, ο αρχιφαρμακοποιός Μ. Διαμαντίδης, ο χημικός του παλατιού Γεώργιος μπέης (γιός του Σούδα), ο οδοντίατρος Μ. Ρου, και ο ντεκορατέρ του παλατιού Μ. Περσερόν. Ακολουθούσαν η κορβέτα «Σμύρνη» και το ατμοκίνητο «Καρς» όπου είχαν φορτωθεί οι άμαξες και τα άλογα. Το έκτο πλοίο της ακολουθίας ήταν το παλαιό αλλά αγαπημένο στον σουλτάνο «Peiki-Chéref», το οποίο χρησιμοποιούνταν για την αποστολή της αλληλογραφίας και των επισήμων διαταγών σε όλα τα μήκη και πλάτη της Αυτοκρατορίας. Το τελευταίο είναι το μικρό πλοίο «Guemlek», που είναι κι αυτό σημαιοστολισμένο όπως τα προηγούμενα σκάφη. Δύο σουλτάνοι στις Ν. Σποράδες Μέχρι αυτή την εποχή, δηλαδή, το 1862, έφτασαν στη Ρόδο δύο σουλτάνοι. Ο πρώτος είναι ο κατακτητής της, ο Σουλεϊμάν Α΄ ο Μεγαλοπρεπής ο επονομαζόμενος Κανούνι-Νομοθέτης και δεύτερος είναι ο Αμπντούλ Μεσίτ Α΄ που έφτασε στη Ρόδο στις 2 Ιουνίου 1850 και παρέμεινε στις Νότιες Σποράδες επί 24 μέρες(3). Σκοπός της επισκέψεώς ήταν να δει ιδίοις όμμασι αν τα μέτρα που ελήφθησαν με τις μεταρρυθμίσεις του Τανζιμάτ, για την αναδιοργάνωση της Αυτοκρατορίας, βρήκαν πρόσφορο έδαφος στο τμήμα αυτό της επικράτειάς του. Ως γνωστόν λίγο μετά την ανάρρησή του στο θρόνο, στις 2 Νοεμβρίου 1839, παρότι ακόμη 16 χρόνων, εξέδωσε το διάταγμα Χαττ-ι-Σερίφ όπου καταργούνταν οι διακρίσεις εις βάρος των Χριστιανών, αλλά το φιρμάνι αυτό παρέμεινε στα χαρτιά. Κατά πρώτον επισκέπτεται την Αστυπάλαια, όπου του γίνεται θερμή υποδοχή. Ήταν τόση η ευχαρίστησή του ώστε αμέσως γίνεται πράξη, διατάσσοντας ότι για την αλληλογραφία του νησιού με την Κωνσταντινούπολη να χρησιμοποιείται η ελληνική γλώσσα. Και ένα άλλο ρεγάλο ήταν δύο χιλιάδες τσουβάλια αλεύρι να διανεμηθούν στους κατοίκους του νησιού. Στη Ρόδο, πριν επισκεφτεί την πόλη, περιοδεύει στα χωριά Κρεμαστή, Σορωνή, Απόλλωνα, και Θολό, όπου οι κάτοικοι του ζητούν αλλαγή του φορολογικού συστήματος. Στη Ρόδο προσευχήθηκε στο τζαμί Σουλεμανιέ όπου συναντήθηκε με το νομάρχη της Αιγύπτου. Στο νησί της Ρόδου λόγω του γεγονότος της αφίξεώς του δώρισε 2.000 καντάρια(4) σιτάρι(5). Βρισκόμαστε στη δεκάτη έβδομη μέρα του ταξιδίου του σουλτάνου-19η Απριλίου-και ο καθηγητής Λ. Γκάρντεϋ σημειώνει ότι ξαναβλέπουν και πάλιν γη και μάλιστα την άλλη πλευρά των ωραίων βουνών της Ρόδου, όπου και πορεύονται. Σημειώνει επίσης ότι κατευθύνονται προς τα βορειοανατολικά προς την πρωτεύουσα του νησιού. Θαυμάζουν τις ακτές και συμπληρώνουν ότι αυτές ενέπνευσαν την ποίηση. Ο Πίνδαρος ονομάζει τη Ρόδο, κόρη της Αφροδίτης και σύζυγο του Ήλιου, ο οποίος της είναι τόσο πιστός ώστε να μην περνά μια και μόνη μέρα του χρόνου χωρίς να εμφανιστεί στην αγαπημένη του. «Μια χρυσή βροχή πέφτει ή μάλλον κατεβαίνει από τον ουρανό στη Ρόδο», λένε οι ποιητές. Δυσάρεστοι οιωνοί… Προς τα δεξιά, αρκετά μακριά, στην πλευρά της Ασίας, διακρίνεται κάπως συγκεχυμένα το βουνό Gragus (Κράγος) που μια κορυφή του ονομάζεται Χίμαιρα-παλιά ήταν ηφαίστειο. Οι Έλληνες ποιητές δημιούργησαν ένα τέρας με αυτό το όνομα-του έδωσαν το κεφάλι λιονταριού, την ουρά δράκου και το σώμα κατσίκας(6). Το τριπλό ρύγχος του έβγαζε σύννεφα καπνού και φλόγες. Ο Μπελεροφόν (Βελλεροφόντης), όνομα δυσάρεστων οιωνών, σταλμένος στη Λυκία για να επιδώσει στο βασιλέα Ιοβάτη επιστολή με την οποία ο βασιλιάς της Τίρυνθας Προίτος τον παρακαλούσε να αφανίσει τον κομιστή, πήρε εντολή βασιλική να πραγματοποιήσει τρεις επικίνδυνες αποστολές. Να αντιμετωπίσει τους Σολύμους ληστρικό λαό, τις Αμαζόνες, θρυλικό πολεμοχαρή λαό της Μικράς Ασίας, και Τρίτη αποστολή, να αντιμετωπίσει την Χίμαιρα. Ανεβασμένος στο φτερωτό του άλογο, τον Πήγασο, σκότωσε το τέρας με βέλη. Αυτό που θέλει να πει ο μύθος είναι ότι οδηγούμενος από ένα πλεούμενο με το όνομα Πήγασος, έδωσε το κυνήγι στα λιοντάρια και σε άλλα άγρια θηρία που είχαν φωλιά στα γειτονικά με το ηφαίστειο δάση. Ο ήρωας διέφυγε από τύχη όπως το έγραφε η μοίρα του. Μετά την περιπέτεια χαρακτήριζαν τις επιστολές που περιείχαν κάτι το κακό, «επιστολές Βελλερεφόντη». Δεν έπρεπε, όμως, να ονομάζονται «πλεούμενα Βελλεροφόντη», όλα τα πλοία που πρόδιδαν τη φιλοξενία; Ο Γλαύκος, εγγονός του Βελλεροφόντη που έδωσε το όνομά του στον ωραίο κόλπο της Μάκρης, οδήγησε τους Λυκίους στην πολιορκία της Τροίας, όπου αντάλλαξε με τον Διομήδη τα χρυσά του όπλα με μπρούντζινα· ονομάστηκε αυτή η αγορά επιζήμια δηλαδή «ανταλλαγή Γλαύκου». ΑΥΡΙΟ: Το Β΄ Μέρος ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: 1. Η μετάφραση έγινε από την Ελένη Λέφα-Τσαλαχούρη και η μεταφορά γίνεται σε ελεύθερη απόδοση. Το βιβλίο έχει τίτλο «Voyage du Sultan Abd-ul-Aziz de Stamboul au Caire», ημερομηνία έκδοσης 1865 από τους εκδοτικούς Οίκους E. Dentu, Palais-Royal Παρίσι, Wick et Rumère Κωνσταντινούπολη και Librairie de l’ Impartial Σμύρνη. Πρέπει να σημειώσουμε ότι εκτός από τον τίτλο, η Πόλη σε όλες τις σελίδες του βιβλίου αναφέρεται με το όνομά της, Κωνσταντινούπολη. 2. Ιππείς 3. Γεννήθηκε στις 23 Απριλίου 1823, γιός του σουλτάνου Μαχμούτ Β΄ και της Γεωργιανής σουλτάνας Μπεζμ-ι-Αλέμ. Θιασώτης του δυτικού πολιτισμού, δίκαιος, μεταρρυθμιστής. Ανήλθε στο θρόνο την 1η Ιουλίου 1839. Φοβερός πότης, πέθανε φυματικός στις 25 Ιουνίου 1861, σε ηλικία 38 χρόνων. 4. Ένα καντάρι αντιστοιχεί με 44 οκάδες ή 56 κιλά και 408 γραμμάρια. 5. Αλή Φουάτ Orenc, «Ρόδος, Δωδεκάνησα»,2006. 6. Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια «Πυρσός», τόμος ΚΔ΄, 1934 σελ. 598.