Η Ρωσίδα καθηγήτρια που είναι … Ελληνίδα!

Η Ελένη Καραβία, που έκανε… το ταξίδι του Οδυσσέα, αφηγείται τη ζωή της άμεσα συνυφασμένη με τις πολιτικές αλλαγές στη Ρωσία και την οικονομική κρίση στην Ελλάδα

Την έλεγαν Ρωσίδα το 1993 που ήρθε στη Ρόδο- να… «κοιτάξει» ένα ηλικιωμένο ζευγάρι- αυτή που ήταν καθηγήτρια μουσικής και ρωσικής γλώσσας στην Ουκρανία! Η Ελένη Καραβία του Αλεξάνδρου και της ʼσια, του Χιώτη που οι πρόγονοί του πήγαν στην Οδησσό για να γλιτώσουν από την Οθωμανική κατοχή και της Αρμένισσας μάνας, είναι τέταρτης γενιάς Ελληνίδα από την Ουκρανία της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Τα ΄χασαν όλα εκεί, όμως με το δυνατό DNA που ξεπέρασε ξενιτιές και γενοκτονίες, τα κατάφερε, μέχρι που ήρθε κι η ελληνική κρίση κι έφερε μαζί της πάλι δάκρυα, πόνο, δουλειά… Όταν η Ελλάδα κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς η ελληνική διανόηση έφυγε γιατί δεν μπορούσε να δημιουργήσει, πήγε στο Βελιγράδι, το Βουκουρέστι, στην Κωστάντζα, στην Οδησσό, κι έφυγαν τότε και τα κεφάλαια απ΄ την Ελλάδα, οι πλούσιοι, κι εκεί που πήγαν έχτισαν αυτές τις πόλεις απ΄ την αρχή! Έχτισαν εκκλησίες, έφτιαξαν δρόμους, πλατείες… Αυτό το οικονομικό κεφάλαιο και το πνευματικό το στερήθηκε η πατρίδα μας. Το ίδιο ζούμε και σήμερα, η τραγωδία μας δεν είναι μόνο οικονομική, στερούμαστε και τους ανθρώπους του πνεύματος, της δημιουργίας που φεύγουν ενώ θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να βγούμε από την κρίση που είναι κυρίως αξιών! Η Ελένη Καραβία γύρισε όμως… Στην Ελλάδα σας λέμε Ρωσίδα! Εσείς πως αυτοπροσδιορίζεστε; Εγώ είμαι Ελληνίδα, ο προπάππους μου λεγόταν Γεράσιμος Καραβίας και η προγιαγιά μου Μαρία Αμποτιέλου, από τη Χίο και οι δυό. Επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ίσως λόγω και της καταστροφής της Χίου, έφυγαν προς τη Ρωσία για να ζητήσουν προστασία. Συνηθιζόταν αυτό τότε, γύρω στα 1800, πήγαιναν στην Οδησσό που ήταν λιμάνι, κέντρο εμπορίου με μεγάλη ελληνική παροικία μέχρι τώρα. Υπάρχει στην Οδησσό Πλατεία Ελλάδας, οδός Ελλάδας, το Σπίτι της Φιλικής Εταιρείας που λειτουργεί σαν μουσείο, το κτήριο της Όπερας που χρηματοδοτήθηκε από Έλληνες ευεργέτες όπως και πολλά άλλα δημόσια κτήρια, καταπληκτικής αρχιτεκτονικής που στολίζουν και σήμερα την πόλη. Εκεί μεγάλωσαν την οικογένειά τους; Όταν πήγαν εκεί αγόρασαν μια τεράστια έκταση που έγινε λαϊκή αγορά μέχρι το 1917 με την Οκτωβριανή Επανάσταση που κρατικοποιήθηκαν όλα. Όμως αυτή η λαϊκή διαμορφωμένη όπως ήταν τότε, υπάρχει μέχρι σήμερα. Ο πατέρας μου ο Αλέξανδρος γεννήθηκε το 1925, στις 25 Μαρτίου. Δούλευε σε εργοστάσιο, υπήρχαν τότε στη Σοβιετική Ένωση εργοστάσια κλειστού τύπου που δούλευαν επιλεγμένοι εργάτες. Ήταν μοναχοπαίδι ο μπαμπάς μου όπως κι εγώ, έτσι ήθελε ο Θεός. Πίστευαν στην ορθόδοξη πίστη, τα κατάφεραν όμως να τη διασώσουν μέσα σε ένα σκληρό καθεστώς; Τη διατήρησαν όσο μπορούσαν. Εγώ βαπτίστηκα σε εκκλησία που είχε και μοναχούς! Ήταν με τις εποχές. ʼλλοτε ήταν πιο αυστηρά τα πράγματα, κι άλλοτε πιο χαλαρά. Ο καθένας από μόνος του πρόσεχε να μη δώσει δικαιώματα. Η μητέρα σας είναι Αρμένισσα, πώς γνωρίστηκαν οι γονείς σας; Ο πατέρας μου πήγε στο Σοβιετικό στρατό όπως όλοι οι Έλληνες του Καυκάσου και της Ουκρανίας που είχαν καλύτερη τύχη απ΄ αυτή των άλλων που ζούσαν σε περιοχές που τους έστελναν στο Καζακστάν και στη Σιβηρία, επί εποχής Στάλιν. Δεν ήταν πάντα έτσι, όπως και με τη θρησκεία. Πήγε λοιπόν στρατιώτης στη Γεωργία, γνωρίστηκε με τη μαμά μου την ʼσια που ήταν Αρμένισσα και όταν παντρεύτηκαν γύρισαν στην Οδησσό όπου γεννήθηκα εγώ. Πώς μεγαλώνει στην Οδησσό ένα παιδί με ελληνικές ρίζες; Μεγάλωσα με τη γιαγιά μου, δεν μ΄ έστειλαν σε παιδικό σταθμό, μεγάλωσα με όλα τα καλά. Το σπίτι μας ήταν διώροφο, αλλά είκοσι σπίτια μαζί είχαν κοινή αυλή. Τα σπίτια αυτά ανήκαν σε μία ελληνική οικογένεια που λεγόταν Ασγουρίδη και μετά έγιναν κρατικά. Ο κόσμος δεν πλήρωνε ενοίκιο πια, η παιδεία ήταν δωρεάν, η υγεία δωρεάν, κι έτσι ακόμα κι αν έπαιρνες λίγα λεφτά στο μισθό μπορούσες να ζήσεις. Σ’ εκείνη την αυλή δεν σας ξεχώριζαν που ήσασταν Έλληνες; Ζούσαμε Ρώσοι, Αρμένιοι, Έλληνες, Εβραίοι, Ουκρανοί, ανακατωμένοι. Δεν ρωτούσες εκεί «από πού κατάγεστε» για να μην αισθανθεί ο άλλος ότι τον υποτιμάς. Έγινε ένα πολύ καλό πείραμα τότε που έπρεπε να κρατηθεί για όλο τον κόσμο: δωρεάν παιδεία, υγεία, σπίτι, ανεργία μηδέν, κι ας ήταν ο μισθός μικρός, δεν είχες τα έξοδα. Ψωμί και με πέντε λεπτά βρίσκαμε, ντομάτες… Στην Ουκρανία και στην Οδησσό που το κλίμα είναι σαν της Ελλάδας παρήγαγαν οι ίδιοι. Γινόταν μπαζάρ ρούχων από τις δυτικές χώρες, ρούχα αφόρετα που είχες τη δυνατότητα να αγοράσεις. Δουλεύαμε, ζούσαμε, σπουδάζαμε… Μιλάω Ρώσικα, Γεωργιανά, Αρμένικα και Ελληνικά από τότε που ήρθα στην Ελλάδα, το 1993. Δεν μάθατε ελληνικά στη Ρωσία; Τελείωσα ρωσική σχολή. Πάνω από 120 εθνότητες ζούσαν στη Σοβιετική Ένωση και είχαν εθνικά σχολεία όπου διδασκόταν η μητρική τους γλώσσα παράλληλα με την ρωσική. Αλλά ήταν στο ίδιο επίπεδο. Όπου υπήρχαν μεγάλες ελληνικές παροικίες υπήρχαν και τα ελληνικά σχολεία, αλλά εμείς δεν ζούσαμε εκεί κοντά. Το πιάνο πώς προέκυψε, γίνατε καθηγήτρια πιάνου τελικά! Η θεία μου, αδελφή της μαμάς μου ήταν καθηγήτρια μουσικής, πήρα τα πρώτα μαθήματα από κείνη, τη θεία Ρόζα. Τελείωσα μουσικές σπουδές και άρχισα να δουλεύω στη Γεωργία, έφυγα από την Οδησσό, και πήγα στη θεία μου όπου και πήρα μουσική παιδεία. Προχώρησα και έδωσα εξετάσεις στο πανεπιστήμιο Ρωσικής γλώσσας και έγινα καθηγήτρια ρωσικής γλώσσας. Δούλευα σε δύο σχολεία παράλληλα σε μουσικό και σε Γεωργιανό, διδάσκοντας τη ρωσική γλώσσα. Τώρα στη Γεωργία δεν διδάσκεται η ρωσική γλώσσα, οι νέοι δεν την ξέρουν, αλλά οι μορφωμένοι ξεκινούν να την αναζητούν γιατί οι σχέσεις της Γεωργίας με τη Ρωσία βελτιώθηκαν. Οι αλλαγές που ήρθαν χάλασαν τις ζωές σας; Αλλαγή έπρεπε να γίνει ώστε να υπάρξει βελτίωση, αυτή όμως η βίαιη μεταστροφή των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών σε ξεχωριστά κράτη άλλαξε τη ζωή μας χάσαμε τα πάντα και μας έκανε να ξεπατριστούμε για ακόμα μια φορά. Τι άλλαξε στην καθημερινότητά σας; Τα πάντα, εγώ όμως είχα την ελπίδα ότι κάτι θα άλλαζε πάλι. Χάσαμε δουλειές, όλα πήγαν ανάποδα. Οι εθνότητες όλες επί 70 χρόνια μπορούσαν να επικοινωνούν, να παντρεύονται, να ζουν μαζί, να δουλεύουν, να μοιράζονται χαρές και λύπες και ξαφνικά μια μέρα οι Ρώσοι ας πούμε έπρεπε να φύγουν από το Καζακστάν γιατί οι εθνικιστές τους απειλούσαν. Γενεές δεκατέσσερις να ζεις σε ένα μέρος και σε μία νύχτα να πρέπει να μαζέψεις τα πράγματά σου και με ένα τρένο να φύγεις να πας σ΄ ένα άγνωστο μέρος για σένα. Σε μία οικογένεια να υπάρχουν Ρώσοι, Αρμένιοι, Έλληνες, Ουκρανοί γαμπροί, νύφες και σε μία νύχτα να πρέπει να επιλέξεις πατρίδα, κι όλα τ’ άλλα να τα αποκλείσεις. Αυτό κι αν ήταν τραγωδία. Πέραν του ότι έχασες τη δουλειά σου έχασες και όλα τ’ άλλα. Εσείς ήρθατε στην Ελλάδα! Εγώ αποφάσισα να έρθω στην Ελλάδα το 1993, μόνη μου. Ο πατέρας μου είχε πεθάνει και η μαμά μου περίμενε τι θα κάνω εγώ. Πήγα στη Θεσσαλονίκη με τρένο, κι από κει στην Αθήνα με τρένο. Όταν ετοιμάζατε τη βαλίτσα σας τι σκεφτόσασταν; Όταν έπαιρνα τη βαλίτσα μου περίμενα ότι θα ξαναγυρίσω. Δυστυχώς τίποτα δεν έγινε απ΄ αυτά που περίμενα. Είχα μείνει χωρίς μισθό και έπρεπε να πάρω μια απόφαση. Ήρθα στην Ελλάδα και έγινα καθηγήτρια μουσικής και ρωσικής γλώσσας, αλλά πέρασα πάρα πολλά μέχρι να ασχοληθώ με τις σπουδές μου. Στην Αθήνα πήγα σε γραφείο ευρέσεως εργασίας και μ’ έστειλαν στη Ρόδο να δουλέψω στο σπίτι ενός ηλικιωμένου ζευγαριού όπου ο άντρας ήταν γιατρός. Το πρώτο διάστημα τρελάθηκα. Σκέφτηκα όμως ότι πρέπει να έχω λεφτά να βοηθήσω τους συγγενείς μου, κι ότι έχω τη μαμά μου. Δεν ήξερα να κάνω δουλειές γιατί δεν χρειάστηκε, είχα τη μαμά μου, τη γιαγιά μου, τη θεία μου, εγώ δούλευα μόνο. Δεν λυπάμαι που έμαθα, ο άνθρωπος πρέπει όλα να τα περάσει. Το μαθα κι αυτό, το κανα κι αυτό. Το αίσθημα της αυτοσυντήρησης δεν ξέρεις τι δυνάμεις μπορεί να σου βγάλει. Όμως ήμουν ευχαριστημένη εδώ, γνώρισα πολλούς καλούς ανθρώπους που με στήριξαν και τους ευχαριστώ όλους. Αυτό το διάστημα που πέρασα μέσα από χίλιες δυό δυσκολίες, ιδρύθηκε η Γενική Γραμματεία Παλιννοστούντων Ομογενών, μέσω Νομαρχίας επί Σάββα Καραγιάννη και λόγω των σεμιναρίων που κάναμε πήραμε κάποια λεφτά. Έφερα τη μαμά μου και πήρα κι ένα δάνειο. Πήρα σπίτι, κάλεσα τη μαμά για να μείνει και τη θεία Ρόζα για διακοπές, ήρθε κι η ανιψιά μου να μας δει… Τώρα με τι ασχολείστε; Διδάσκω πιάνο και ρωσική γλώσσα. Όλα τα πτυχία μου είναι αναγνωρισμένα από το ελληνικό κράτος. Έχω μαθητές στο πιάνο που διακρίθηκαν και σήμερα κάνουν ανώτατες σπουδές στο εξωτερικό και συνεχίζω να παραδίδω μαθήματα αν και με την κρίση τώρα ο κόσμος δεν διαθέτει χρήματα για τη μουσική. Στη Ρόδο υπάρχουν πολλά ταλαντούχα παιδιά και είναι κρίμα λόγω της κατάστασης να σταματούν τις σπουδές τους στη μουσική. Μαθαίνετε τα γεγονότα στην Κριμαία και την Ουκρανία, τι γνώμη έχετε, έπρεπε να γίνει η προσάρτηση; Ιστορικά αυτή η χώρα είναι Ρωσία, ήταν μέρος της Μεγάλης Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Ο Πούτιν είπε ότι είναι η ʼγια Γη όπου πρώτος βαπτίστηκε ο Μέγας Δούκας Βλαδίμηρος χριστιανός ορθόδοξος και μετά απ΄ αυτόν βαπτίσθηκε όλο το σλαβικό έθνος. Ο Χρουστσόφ έδωσε αυτό το κομμάτι της Σοβιετικής Ένωσης της Χερσονήσου της Κριμαίας δηλαδή στην Ουκρανία, κι αυτό το επιβεβαίωσε προφορικά κι ο Γέλτσιν. Τώρα ο Πούτιν είπε: «εμείς διορθώνουμε ένα ιστορικό λάθος που έγινε». Το 67% των πολιτών στην Κριμαία είναι Ρώσοι, το 12% Τάταροι και υπάρχουν και Ουκρανοί, Αρμένιοι και 150.000 Έλληνες! Όταν ήρθατε στη Ρόδο σας λέγανε Ρωσίδα λοιπόν! Ναι, Ρωσίδα. Και είπα εγώ: «εγώ είμαι Ελληνίδα, όμως ήρθα απ΄ τη Ρωσία»… Εγώ πάντοτε ελπίζω, ζω με την ελπίδα και περιμένω ακόμα να δίνονται οι ευκαιρίες στους ανθρώπους που έκαναν σπουδές ανώτατες, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους, κι από το που τους έφερε η ζωή να ζήσουν. Δεν έχω πρόβλημα να πάω να καθαρίζω πάλι. Τώρα που το έζησα το κάνω καλά. Ο άνθρωπος πρέπει να είναι πάντα δυνατός και να προχωράει. Τώρα πια πατάω στα πόδια μου, αλλά βιώνω μια ακόμα κρίση, την Ελληνική!