Από πού πήρε το όνομα του το Αιγαίο Πέλαγος;

Rodiaki NewsRoom

Η γωνιά της γλώσσας μας

Επιμέλεια Αλέξανδρος Ν. Κατσαράς
φιλόλογος
katsaras2002@yahoo.gr

Αιγαίο πέλαγος ονομάζεται η θαλάσσια περιοχή της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου μεταξύ Α. Ελλάδας και Μ. Ασίας, αποκαλούμενη ενίοτε και Αρχιπέλαγος. Έχει έκταση 240.000 τ.χλμ. και μέγιστο βάθος 2.249 μέτρα μεταξύ Κρήτης και Κυκλάδων. Μεγαλύτερη πόλη του γεωγραφικού διαμερίσματος είναι η Ρόδος ,η οποία υπήρξε η κοιτίδα του Αιγιακού πολιτισμού.

Έχει χωριστεί σε μικρότερα μέρη με τα ονόματα: Θρακικό πέλαγος, Μυρτώο Πέλαγος, Ικάριο Πέλαγος, Καρπάθιο Πέλαγος και Κρητικό Πέλαγος. Η γεωγραφική του θέση του έδωσε μεγάλη εμπορική και στρατηγική σημασία γι’ αυτό άλλωστε αποτέλεσε πεδίο ανταγωνισμού και συγκρούσεων των μεγάλων δυνάμεων.

Σύμφωνα με τη μυθολογία, το όνομά του προέρχεται από τον Αιγέα, βασιλιά της Αθήνας και πατέρα του Θησέα. Ο μύθος λέει πως ο Αιγέας έπεσε στη θάλασσα από το ακρωτήριο Σούνιο βλέποντας μαύρα πανιά στο πλοίο που έφερνε τον γιο του Θησέα από τη Μινωική Κρήτη.

Είχε πάει εκεί για να σκοτώσει τον Μινώταυρο, στον οποίο οι Αθηναίοι ήταν υποχρεωμένοι να στέλνουν νέους και νέες για θυσία. Ο Θησέας τα κατάφερε, αλλά γυρίζοντας ξέχασε να βάλει άσπρα πανιά( το σημάδι ότι τα πράγματα είχαν πάει καλά) ,με αποτέλεσμα ο πατέρας του από την στενοχώρια και την απελπισία του να πέσει στην θάλασσα και να αυτοκτονήσει.

Πιο πειστική όμως φαίνεται η ετυμολογία της λέξης Aιγαίο από το αιξ -αιγός(η κατσίκα), παράγωγο του ομηρικού ρήματος αΐσσω (πηδώ, κινούμαι ορμητικά). Οι ερμηνείες που δίδονται στο ρήμα αϊσσω ταιριάζουν απολύτως τόσο στα χαρακτηριστικά της αίγας, όσο και στα χαρακτηριστικά του Αιγαίου. Από τα αρχαιότερα ζώα η ατίθαση αίγα συνηθίζει να αναρριχάται, να σκαρφαλώνει στους βράχους πηδώντας.

Επίσης οι αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να αποκαλούν «αίγες» τα κύματα γενικότερα και τα κύματα του Αιγαίου ειδικότερα, προφανώς επειδή κι αυτά αναπηδούν ψηλά όπως οι κατσίκες, όταν η θάλασσα είναι αγριεμένη και φουρτουνιασμένη.

Σε κάποιες νησιωτικές περιοχές ακόμα και σήμερα αποκαλούν τα κύματα «γιδάκια» ή «προβατάκια» της θάλασσας, καθώς το άσπρο χρώμα στην κορυφή των αφρισμένων κυμάτων παραπέμπει στο σγουρό άσπρο μαλλί αυτών των ζώων. Από την ίδια ρίζα παράγεται και η λέξη αιγιαλός-γιαλός καθώς θεωρείται σύνθετη από τις αίγες(κύματα)+αλς-αλός (η θάλασσα) και ερμηνεύεται ως το κομμάτι της ακτής όπου σπάζουν τα κύματα-αίγες, αλλά και η Αίγυπτος η οποία σύμφωνα με τον Στράβωνα ετυμολογείται από τις λέξεις Αιγαίο και υπτίως η χώρα δηλαδή, που βρίσκεται κάτω (νότια) από το Αιγαίο Πέλαγος.

Στην ίδια οικογένεια λέξεων και η λέξη καταιγίδα, καθώς και αυτή σχετίζεται με την λέξη αίγα. Συγκεκριμένα η σημασία της λέξης προέρχεται από την ασπίδα του Δία, που ήταν κατασκευασμένη από δέρμα αίγας και πιστευόταν ότι, όταν την έσειε δυνατά, προκαλούσε θύελλα και τρόμο. Αντίστοιχο τρόμο δημιουργεί και η καταιγίδα, η δυνατή βροχή, στους ανθρώπους. Το επίθετο καταιγιστικός επίσης δηλώνει κάτι που εκδηλώνεται με ορμή και αιφνιδιαστικά π.χ καταιγιστικές ερωτήσεις..

Η αιγίδα, σε αγάλματα της Αθηνάς, παρουσιάζεται ως κοντό κάλυμμα-θώρακας από κατσικίσιο δέρμα, καλυμμένο με λέπια, με κεφάλι γοργόνας και με κρόσσια που σχηματίζονται από φίδια. Από την αιγίδα, με την σημασία της ασπίδας, βγήκε και η φράση υπό την αιγίδα, κάτω από την ασπίδα. Στα νέα ελληνικά κάνουμε λόγο για πράγματα, καταστάσεις που τίθενται υπό την αιγίδα κάποιου, δηλαδή κάτω από την προστασία του.

Ακόμα η ονομασία των τοπωνυμίων Αίγιο και Αιγάλεω συνδέονται με την αίγα. Το Αίγιο, κατά τον Στράβωνα, προήλθε από την ιερή αίγα, που έθρεψε τον Δία στη βρεφική του ηλικία, ο οποίος φυλαγόταν για να προστατευθεί από την παιδοφάγο μανία του πατέρα του Κρόνου.

Μια άλλη άποψη είναι πως παράγεται από το προαναφερθέν ρήμα αΐσσω, επειδή η πόλη βρίσκεται δίπλα σε κινούμενη θάλασσα ή γιατί το έδαφός της είναι σεισμοπαθές. Το Αιγάλεω δημιουργείται από τα συνθετικά αίγα + λεώς, που είναι αντέκταση του λαός. Η ερμηνεία που του δίνεται είναι «λαός των κατσικιών», καθώς οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής ασχολούνταν με την κτηνοτροφία και έβοσκαν τα ζωντανά τους στο όρος.

Σύμφωνα ωστόσο με μία άλλη ετυμολογία, η λέξη προέρχεται από τις λέξεις: «αίγες» δηλαδή τα κύματα, και «λάας», που σημαίνει πέτρα, λίθος ή βράχος. Είναι δηλαδή ο βράχος στον οποίο χτυπούν τα κύματα.

Τέλος η σωστή ονομασία του γνωστού αναρριχητικού θάμνου αγιόκλημα είναι αιγόκλημα καθώς είναι σύνθετη από την αίγα και το κλήμα. Πήρε αυτή την ονομασία επειδή θεωρούνταν ότι ήταν η βασική τροφή των αιγών Η ίδια ετυμολογία συναντάται και στη γαλλική λέξη chevrefeuille όπου chevre σημαίνει αίγα και feuille φύλλα.