Ηρωικές πράξεις Ροδιτών εναντίον των κατακτητών

Rodiaki NewsRoom

Η αντιστασιακή δράση της οικογένειας Φώκιαλη

Γράφει ο Γιώργος Ζαχαριάδης, δημοσιογράφος

Μια ομάδα τολμηρών Ροδιτών σχεδίαζε να απαγάγει τον Γερμανό διοικητή Ανατολικού Αιγαίου Όττο Βάγκενερ!. Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο Νίκος Φώκιαλης, αλλά το σχέδιο ματαιώθηκε ύστερα από παρέμβαση του εκπροσώπου του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού ονόματι Ζακινέ, ο οποίος είχε έρθει στη Ρόδο τον Μάρτιο του 1945 για να μεταφέρει τρόφιμα και ρούχα στους αιχμαλώτους Ιερολοχίτες και Βρετανούς στρατιώτες. Στη συνάντηση που είχε ο Νίκος Φώκιαλης πρότεινε στον Ζακινέ να προσκαλέσει στη Ρόδο τον Βάγκενερ και τότε μια ομάδα θα έκανε καταδρομική επιχείρηση για να απαγάγει τον Γερμανό στρατηγό.

Ο εκπρόσωπος του Ερυθρού Σταυρού ήταν αρνητικός, λέγοντας χαρακτηριστικά στο Νίκο Φώκιαλη: «φίλε μου από όσα μου είπαν οι αιχμάλωτοι, μέχρι σήμερα έχεις παίξει πολλές φορές το κεφάλι σου, αυτή τη φορά θα το φας εσύ ο ίδιος !...»
( Σημ.: ο Όττο Βάγκενερ ήταν ο στρατηγός που στις 8 Μαΐου 1945 υπέγραψε στη Σύμη την παράδοση των Γερμανών στους Συμμάχους και τον Ιερό Λόχο.)

Η οικογένεια Φώκιαλη διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κατά τον απελευθερωτικό αγώνα της Δωδεκανήσου κατά των κατακτητών. Μάλιστα με την κήρυξη του πολέμου στις 28 Οκτωβρίου 1940 συνελήφθησαν ο πατέρας Στέργος Φώκιαλης μαζί με τα παιδιά του Νίκο και Ευάγγελο και παρέμειναν αιχμάλωτοι μαζί με τους άλλους Έλληνες Δωδεκανήσιους στην Τάφρο της Μεσαιωνικής Πόλης, στο γνωστό «Concentramento». Και όπως γράφει ο δημοσιογράφος και ιστορικός ερευνητής Κώστας Τσαλαχούρης στο βιβλίο του «Σελίδες Ιστορίας», «την ημέρα της κήρυξης του πολέμου οι Ιταλοί αφαίρεσαν τις άδειες λειτουργίας των οινοποιείων του Αθανασίου Βομβύλα και Στέργου Φώκιαλη, ενώ ο Φώκιαλης με τα παιδιά του Νικόλαο και Ευάγγελο μεταφέρονται στο στρατόπεδο της Τάφρου και από το εργοστάσιο αφαιρούν τον αποστακτήρα και προκαλούν ζημιές στις εγκαταστάσεις».

Όμως η ταλαιπωρία της οικογένειας Φώκιαλη ξεκινά από το 1936 όταν μέλη της υποχρεώθηκαν να πιουν ρετσινόλαδο γιατί είχαν κριθεί «ύποπτοι του ιταλικού καθεστώτος», ενώ υπέστησαν πολλές ανακρίσεις και κρατήσεις από την Αστυνομία.
Ουσιαστικά, η αντιστασιακή τους δράση αρχίζει μεθοδευμένα κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Είχαν ενταχθεί στις συμμαχικές κατασκοπευτικές δυνάμεις και βοήθησαν σημαντικά στη συλλογή πολύτιμων πληροφοριών για τις κινήσεις του εχθρού. Μάλιστα, ο Ευάγγελος Φώκιαλης μαζί με την αδελφή του Παρασκευή κατόρθωσαν να μεταφέρουν τον εκπρόσωπο της Ιντέλιντζες Σέρβις Αντώνη Ισιδωρίδη από τη Θολό όπου κρυβόταν, στην πόλη της Ρόδου μαζί με ασύρματο, όπλα και μπαταρίες. Μετά τον πόλεμο ο Ισιδωρίδης ονόμασε τη διαδρομή αυτή ως «κούρσα θανάτου».

Ο Νίκος Φώκιαλης κατόρθωνε να συγκεντρώνει πληροφορίες από τις σχέσεις του με Γερμανούς αξιωματικούς ύστερα από υποδείξεις του Ισιδωρίδη. Και όταν αποφασίστηκε η μετακίνηση του συμμαχικού κλιμακίου από τον Αρχάγγελο στην πόλη της Ρόδο, ο Ευάγγελος Φώκιαλης μετέφερε με το αυτοκίνητό του τον ασύρματο ,όπλα και μπαταρίες και τον ασυρματιστή Αντώνη Νεσγό που ήταν μέλος του κατασκοπευτικού κλιμακίου, το οποίο δρούσε στο Λημέρι του Μονολίθου. Ήταν ένα εγχείρημα που έφτανε μέχρι το σημείο της τρέλας!

Μια τολμηρή επιχείρηση
Ένα πρωινό ο Κώστας Χατζηκωνσταντής (ο γνωστός ιδιοκτήτης του εργοστασίου «’Ίκαρος») ειδοποίησε τον Νίκο Φώκιαλη ότι ένας ανθυπολοχαγός μηχανικού ονόματι Βάγιας κρατούνταν στις φυλακές Κοσκινού ως αιχμάλωτος από την κατάληψη της Τήλου από τους Γερμανούς και ότι στην κατοχή του είχε χάρτη με τα πολυβολεία, ναρκοπέδια κ.λπ. του νησιού. Τα αδέλφια Νίκος και Ευάγγελος κατόρθωσαν να συναντήσουν τον Βάγια και να προμηθευτούν τους χάρτες, τους οποίους παρέδωσαν σε μέλη ειδικής αποστολής που ήρθε στη Ρόδο για τον σκοπό αυτό.

Με βάση τους χάρτες αυτούς έγινε νέα επιχείρηση στην Τήλο από τους Συμμάχους και τον Ιερό Λόχο, οι οποίοι ανακατέλαβαν το νησί και συνέλαβαν 160 Γερμανούς στρατιώτες. (Στην επιχείρηση αυτή πήρε μέρος και ο Χαλκίτης Γιώργος Λιναρδής που είναι ο τελευταίος επιζών Δωδεκανήσιος Ιερολοχίτης.)

Από τις διάφορες επιχειρήσεις στο Αιγαίο, οι Γερμανοί είχαν κρατούμενους στις φυλακές Κοσκινού δέκα Ιερολοχίτες και δύο Βρετανούς στρατιώτες, οι οποίοι ζούσαν κάτω από άθλιες συνθήκες πεινασμένοι και ρακένδυτοι. Η οικογένεια Φώκιαλη πληροφορήθηκε ότι υπεύθυνος των φυλακών ήταν ο λοχαγός Νίκλας τον οποίον γνώριζαν και ο οποίος διέμενε στο σπίτι του Εμμανουήλ Χαραλάμπους (γνωστού δωρητή του Χαραλάμπειου Γηροκομείου) δίπλα από το δικό τους σπίτι. Πλησίασαν τότε τον Γερμανό λοχαγό και του πρότειναν να του δίνουν 20.000 λιρέτες την εβδομάδα για να τους επιτρέψουν να επισκεφθούν τους αιχμαλώτους και να τους προσφέρουν τρόφιμα και ρουχισμό.

Ο αξιωματικός δέχτηκε και έτσι οι αδελφοί Φώκιαλη με την αδελφή τους Παρασκευή μαζί και ο Μιχάλης Βιττώριας, μετέβησαν στις φυλακές Κοσκινού και στους Γερμανούς φύλακες πρόσφεραν από δύο μπουκάλια λικέρ στον καθένα. Έτσι τους επέτρεψαν την είσοδο και οι αιχμάλωτοι πήραν την πρώτη βοήθεια. Αυτό, όμως, συνεχίστηκε σχεδόν καθημερινά με την άδεια του Γερμανού Νίκλας, ο οποίος, φυσικά, έπαιρνε το χαρτζιλίκι τους και οι φύλακες τα…λικέρ τους! Στην πρωτοβουλία αυτή της οικογένειας Φώκιαλη βοήθησαν οικονομικά ο Αθανάσιος Καζούλλης (μετέπειτα δήμαρχος Ρόδου ), ο Εμμανουήλ Χαραλάμπους και ο Κώστας Χατζηκωνσταντής. Η προμήθεια τροφίμων και ρουχισμού άρχισε τον Δεκέμβριο του 1944 και συνεχίστηκε μέχρι τα τέλη Μαρτίου του 1945 όταν ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός εφοδίασε τους αιχμαλώτους με μεγάλες ποσότητες τροφίμων και ειδών ρουχισμού.

Την επομένη της 8ης Μαΐου 1945 οι δέκα Έλληνες αιχμάλωτοι απελευθερώθηκαν και μετέβησαν στη Σύμη, όπου δήλωσαν ενώπιον του συνταγματάρχη Χριστόδουλου Τσιγάντε ότι «εάν δεν ήταν η οικογένεια Φώκιαλη, δεν θα υπήρχαν ακόμη δέκα σταυροί !..» Επίσης την ίδια μέρα ο Βρετανός ταγματάρχης Κορφ επισκέφθηκε την οικογένεια Φώκιαλη και τους ενημέρωσε ότι ήρθε με εντολή των Συμμάχων για να τους αποζημιώσει για τη διατροφή και φροντίδα των δύο αιχμαλώτων. Η οικογένεια δεν δέχτηκε ούτε συζήτηση και απέρριψε κατηγορηματικά την πρόταση.

Το τέταρτο μέλος της οικογένειας Φώκιαλη-ο γιατρός Γιώργος- με την κήρυξη του πολέμου στρατεύτηκε στις 21 Νοεμβρίου του 1940 στο Σύνταγμα Δωδεκανησίων Εθελοντών υπό τον Συμιακό ταγματάρχη Μάρκο Κλαδάκη και πολέμησε στη βόρεια Ελλάδα, αλλά μετά την εισβολή των Γερμανών και την υποχώρηση του Συντάγματος, διέφυγε μαζί με άλλους και με ένα καΐκι έφτασε στην Αίγυπτο και κατετάγη στον Ιερό Λόχο, όπου υπηρέτησε ως ανθυπίατρος. Πήρε μέρος σε διάφορες επιχειρήσεις και τελικά τοποθετήθηκε στο στρατιωτικό νοσοκομείο της Χεντέρα, όπου είχε την ευκαιρία να περιθάλψει πολλούς τραυματίες.

Ο Γιώργος Φώκιαλης είχε αναπτύξει ιδιαίτερες φιλίες με τον διοικητή του Ιερού Λόχου Χριστόδουλο Τσιγάντε ο οποίος μάλιστα, μετά τον πόλεμο, βάφτισε την κόρη του Μαίρη. Ήταν τόσο μεγάλη η πατριωτική του αφοσίωση ώστε οι μπομπονιέρες από κεραμικό του γάμου του με την Αναστασία Λουιζίδη είχαν αποτυπωμένο πάνω το σήμα του Ιερού Λόχου.

Ένα ακόμα αξιοσημείωτο γεγονός της πατριωτικής προσφοράς της οικογένειας Φώκιαλη ήταν η δημιουργία ιδιωτικού συσσιτίου κατά την περίοδο της πείνας στη Ρόδο (1944) για να σιτίζει δωρεάν άπορες οικογένειες!

(Στοιχεία του άρθρου από έγγραφα της οικογένειας Φώκιαλη και το βιβλίο του Σπύρου Κατέχη «Μαρτυρίες κατασκόπων της Ρόδου 1943-1945»).

Η οικογένεια Φώκιαλη με την ελληνική σημαία πανηγυρίζει το τέλος του πολέμου. Από αριστερά ο Νίκος Φώκιαλης, η Παρασκευή Φώκιαλη και ο Ευάγγελος Φώκιαλης. Στο μέσο ο Φίλιππος Γιαμαλής που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον αντιστασιακό αγώνα. Η Παρασκευή μετά τον πόλεμο, παντρεύτηκε τον αξιωματικό της Πολεμικής Αεροπορίας Σπύρο Δαλιάνη

Ο ανθυπίατρος Γιώργος Φώκιαλης που πολέμησε με το Σύνταγμα Δωδεκανησίων Εθελοντών και αργότερα εντάχθηκε στον Ιερό Λόχο

Ο Γερμανός στρατηγός Όττο Βάγκενερ, που σχεδίαζαν να απαγάγουν τολμηροί Ροδίτες με επικεφαλής τον Νίκο Φώκιαλη