Ο διωγμός της κατοικίας στη Μεσαιωνική πόλη της Ρόδου δημιουργεί ερημοποίηση και γκέτο

Rodiaki NewsRoom

Ανοιχτή επιστολή στον αντιδήμαρχο Πολιτιστικών Μνημείων και Υπηρεσίας Δόμησης Δρ. Στέφανο Δράκο

Γράφει ο Φραγκίσκος Καλαβάσης (*)

Αξιότιμε κύριε Αντιδήμαρχε,

Σας γράφω με επίγνωση των δυνατοτήτων σας να αντιλαμβάνεστε την πολυπλοκότητα. Σε αυτό το πλαίσιο σκέψης, οι όποιες ρυθμίσεις για την περιοχή της Μεσαιωνικής Πόλης, συνυφαίνονται με το πολύπλοκο σύστημα των ρυθμίσεων σε όλο το ιστορικό κέντρο της πόλης, όπως και κάθε ζωντανού οργανισμού. Επομένως χρειάζεται μελέτη της δυναμικής των αλληλεπιδράσεων που αναδύονται ανάμεσα σε διακριτές πολεοδομικές και χρονικές ζώνες, όσο και ανάμεσα στις ανάγκες και συνήθειες των κατοίκων της πόλης.

Επιπλέον χρειάζεται να μελετηθεί η ευελιξία των παρεμβάσεων και η προσαρμοστικότητα στην μαζική τουριστική άφιξη και εναλλασσόμενη ολιγοήμερη διαμονή του καλοκαιριού, καθώς και στη μικρότερη αλλά άρρυθμα αυξομειούμενη τουριστική επισκεψιμότητα του χειμώνα.

Η είδηση επομένως της αναγγελίας σας για πλήρη αποκλεισμό πρόσβασης των κατοίκων στα σπίτια τους, σε περιοχές που χαρακτηρίζονται μάλιστα ως μόνιμης κατοικίας, με βρίσκει έκπληκτο, καθώς φαίνεται απολύτως ασύμβατη με τις γνώσεις σας για τα πολύπλοκα συστήματα.

Αν προέρχονταν από παραδοσιακό πολιτευτή, θα υπέθετα πως πρόκειται για κίνηση υποκριτικού εντυπωσιασμού: Αντί να προστατεύει την ηπιότητα της κυκλοφορίας με την έντιμη και αποκλειστική εφαρμογή των διευκολύνσεων στους κατοίκους με επέκταση καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, επιβραβεύει πρακτικές διαφθοράς και ασύδοτης κατάληψης των δρόμων με επιθετική άγρα πελατών, πρακτικές που δυσφημούν την πόλη μας και τις δημοτικές υπηρεσίες. Σας γράφω με την πεποίθηση ότι μπορείτε να κάνετε άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά

Επιτρέψτε μου να σας καταθέσω τρεις σκέψεις, ελπίζοντας σε μια επανεξέταση του τρόπου αντίληψης των λειτουργιών της πόλης από τη νέα δημοτική αρχή.

Κάθε δημοτική αρχή της Ρόδου έχει να διαχειριστεί δυο παθογένειες, στις οποίες φαίνεται να παγιδεύεται διπλά η νέα δημοτική αρχή, κάνοντας απότομα εύθραυστη την κοινωνική συνοχή για την οποία η Ρόδος δικαιούται να παραμένει περήφανη.

Επισημαίνω παρένθετα τη διάσταση της κοινωνικής συνοχής στην πόλη μας και την επικαιρότητα της διατήρησης και καλλιέργειας της σημασίας της για δυο λόγους.

Αφενός διότι πολλές τοπικές κοινωνίες ρηγματώνονται από την αμηχανία μπροστά στην πολυπλοκότητα του προσφυγικού-μεταναστευτικού και από την επιβολή πρακτικών αποκλεισμού ή εγκλεισμού. Στην περίπτωση φυσικά της Μεσαιωνικής περιοχής της πόλης μας, ο αποκλεισμός δεν αφορά πρόσφυγες, αλλά έγκριτους πολίτες και δημότες της Ρόδου, επομένως η εξαγγελία σας δεν αντέχει ούτε στα θολά τηλεοπτικά επινοήματα επιχειρημάτων.

Αφετέρου διότι η Ρόδος τελευταία κοσμεί εκ νέου εξώφυλλα εφημερίδων που εξειδικεύονται σε σκάνδαλα και αναπαράγουν δια του Τύπου περιπτώσεις βιασμών, γυναικοκτονιών και άλλων εγκληματικών πράξεων, που δυστυχώς συμβαίνουν και ακόμη πιο δυστυχώς αποσιωπούνται από κλειστές κοινωνίες που στέκουν αμήχανες μπροστά στην εικόνα τους και απροστάτευτες μπροστά στην κίτρινη δημοσιογραφία.

Η μία παθογένεια αφορά την πελατειακή εφαρμογή στην πόλη μας των κανόνων και περιορισμών που αποφασίζονται από την εκάστοτε δημοτική αρχή για την προστασία του τρόπου ζωής στην πόλη, με συνέπεια την ακύρωσή τους.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα που αναφέρετε κι εσείς ως Αντιδήμαρχος, την καταχρηστική διεύρυνση των κατόχων τηλεκοντρόλ για μετακίνηση με αυτοκίνητο στην παλιά πόλη σε μη δικαιούχους, που ακύρωσε τον στόχο της ήπιας κυκλοφορίας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, του τρόπου ζωής των πολιτών και της υγιούς επιχειρηματικής δραστηριότητας, κυρίως τουριστικής.

Η διπλή παγίδευση της νέας αρχής έγκειται στην απόφασή της να τιμωρήσει, όχι τους παραβάτες, αλλά τους δικαιούχους. Με πρόχειρα ανακλαστικά, παρέκαμψε την διαφθορά και την ασυδοσία που κάνουν κακόφημη την ιδιαίτερη αυτή περιοχή της πόλης μας και ανήγγειλε την πλήρη απαγόρευση της κυκλοφορίας, σε όσες και όσους κατοικούν μόνιμα τη Μεσαιωνική περιοχή της πόλης!

Εν ολίγοις, αποφεύγετε τη ρήξη με τα κακώς κείμενα, αφομοιώνετε την επιδεικτική κατάχρηση του χώρου και του χρόνου της πόλης από πρακτικές βίαιης τουριστικής εκμετάλλευσης και εμπορίας που καταπατούν την ευγένεια, την ποιότητα και την αξιοπιστία της τοπικής επιχειρηματικότητας και προκαλείτε ένα τεχνητό ρήγμα στην κοινωνική συνοχή περιορίζοντας και αποθαρρύνοντας την κατοικία και την πολιτισμένη διαβίωση.
Αυτό το παράδειγμα συνιστά και την αφορμή αυτής της επιστολής.

Η δεύτερη παθογένεια αφορά την κατακερματισμένη αντίληψη της πόλης, την εσωτερική χωροταξική και χρονολογική αποκοπή ανάμεσα σε ζώνες του ιστορικού κέντρου της, με συνέπεια την εξάλειψη της συνέχειας από την καθημερινή ζωή των πολιτών.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της αντίληψης και πρακτικής είναι η αποκοπή της νέας αγοράς από την παλιά, καθώς και η ακραία εναλλαγή της εικόνας της Μεσαιωνικής πόλης από τη χειμερινή απονέκρωση στον θερινό γιγαντισμό.

Η παλιά πόλη δεν έχει γίνει αντιληπτή ως ένα συνεχές μέσα στο ιστορικό κέντρο, αλλά εγγράφεται στην αναπαράσταση της πόλης ως ένα κλειστό-περιτειχισμένο μνημείο με κέντρα αναψυχής.

Αυτή η αντίληψη εμποδίζει επί χρόνια την εκπόνηση ενός σχεδίου παρεμβάσεων και ανάπτυξης δραστηριοτήτων στην τάφρο, στις πύλες και εντός των τειχών που θα ενοποιούν το ιστορικό κέντρο και θα αναβαθμίζουν την ποιότητα των μετακινήσεων και την ποικιλία του τρόπου ζωής ανάμεσα στην παραθαλάσσια ζώνη, τη Μεσαιωνική περιοχή και το Μόντε Σμιθ.

Η διπλή παγίδευση της νέας αρχής έγκειται στην απόφασή της να τυποποιήσει αυτή την ασυνέχεια, εξορίζοντας την κατοικία και την ήπια επαγγελματική δραστηριότητα από ένα μέρος της πόλης. Ερημοποιεί, επιτείνοντας την αποκοπή της Μεσαιωνικής περιοχής από την κοινωνική ζωή της πόλης, επιβραβεύει την εποχιακότητα ενός μόνο είδους τουριστικής δραστηριότητας επισημοποιώντας την καταπάτηση των δρόμων με τραπεζοκαθίσματα, με ακαλαίσθητες διαφημιστικές ταμπέλες και πρακτικές άγρας πελατών.

Συνέπεια θα είναι οι επισκέπτες να αδυνατούν να αντιληφθούν την ομορφιά των κτισμάτων και την μοναδικότητα των διαδρομών και της αρχιτεκτονικής, οπότε θα ξεκινήσει και η επέλαση νέων προχειροκατασκευών και της κακόφημης επιχειρηματικότητας. Στην πραγματικότητα θα έχει αφαιρεθεί από την πόλη της Ρόδου ένα ζωντανό κομμάτι της ιστορικής της εξέλιξης, το οποίο είχε αποφασίσει να θέσει υπό την αιγίδα της η UNESCO, θα γίνει μια πόλη ανάπηρη.

Αξιότιμε κε Αντιδήμαρχε,
Εκείνο που έχω διακρίνει στα τριάντα χρόνια ακαδημαϊκής και κοινωνικής και ένταξής μου στην πόλη της Ρόδου είναι η ηπιότητα, η διακριτικότητα και η ποικιλία του τρόπου ζωής των ανθρώπων. Είναι χαρακτηριστικά που δημιουργούν συνοχή και αντοχή στα πολύπλοκα συστήματα, ευελιξία και προσαρμοστικότητα στους ζωντανούς οργανισμούς.

Εάν υιοθετούσατε τη συστημική οπτική της επιστημονικής σας δραστηριότητας στον σχεδιασμό της πόλης, ενδεχομένως θα βλέπατε την πόλη της Ρόδου χωρίς τείχη που περικλείουν και αποκλείουν, μια μαύρη τρύπα το χειμώνα και μια υπερφωτισμένη τρύπα το καλοκαίρι, διαχωρίζοντας τους δημότες και τους τρόπους ζωής. Θα διακρίνατε, αντίθετα, τείχη που διακρίνουν τα ίχνη της ιστορίας και κοσμούν την ζωή της πόλης, αναδεικνύοντας την ποικιλία και προσφέροντας στην καθημερινότητα έναν αξιοζήλευτο τρόπο ζωής, έναν τρόπο που προσελκύει το τουριστικό ενδιαφέρον εκατομμυρίων ανθρώπων.

Ίσως θα μπορούσε ο χάρτης και οι φωτογραφίες των επόμενων χρόνων να δείχνουν μια ήπια φωτισμένη τάφρο με ένα σταθερής τροχιάς αθόρυβο τραινάκι να περνάει πλάι από πανέμορφα τείχη, να σταματάει κάτω από κάθε πύλη-γλώσσα και ένας διάφανος μεγάλος αναβατήρας να ανεβοκατεβάζει τους κατοίκους, τα παιδιά, τη νεολαία και τους επισκέπτες για μια ζωντανή συνέχεια στην Μεσαιωνική περιοχή της πόλης με τα μνημεία, την αγορά, τα προσεγμένα εστιατόρια και τους κατοίκους της.
Εύχομαι καλή επιτυχία στο έργο σας,

Με εκτίμηση
Φ.Κ.

(*) Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας, Πρώην Κοσμήτορας Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών.