Η Ιστορία της Ιεράς Μονής Παναγίας Σκιαδενής

Rodiaki NewsRoom

Α’ μέρος

Διανύουμε τις άγιες ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας κάτω από πρωτόγνωρες συνθήκες για όλους μας. Δεν μπορούμε να συμμετέχουμε ενεργά στα πανέμορφα ήθη και έθιμα του νησιού μας, για αυτό, ας ζωντανέψουμε στη μνήμη μας την πλούσια εκκλησιαστική παράδοσή μας με επιλεκτικά αποσπάσματα, από το βιβλίο με τίτλο «Η Παναγιά η Σκιαδενή στη Ρόδο και η ιστορία της Μονής της», του αείμνηστου συμπολίτη μας Έκτορα Ιωάνν. Ηρακλείδη, από την Κατταβιά.

Η ιστορία της Ιεράς Μονής Παναγίας Σκιαδενής που αποτελούσε τη δεύτερη μητρόπολη της ΡΟΔΟΥ
Το όνομα Σκιάδι γεμίζει με χαρά, σεβασμό και υπερηφάνεια κάθε Ρόδιο.
Απερίγραπτα συναισθήματα ψυχικού δέους καταλαμβάνουν τον τυχερό επισκέπτη που ανεβαίνει έως τους πρόποδες ενός ψηλού και απότομου βουνού, εκεί που βρίσκεται η Μονή της Παναγιάς.

Δύο δρόμοι οδηγούν σε αυτήν, ο ένας δυτικά απ’ τη θάλασσα δια μέσου της Απολακκιάς ή της Κατταβιάς και ο άλλος, κάπως πιο περιπετειώδης, απ' τη νοτιοανατολική πλευρά δια μέσου των βουνών της Μεσαναγρού.

Το όνομα Σκιάδι το πήρε απ’ τη σκιά, όπως μαρτυρεί η απότομη πλαγιά που βρίσκεται κάτω απ’ την Μονή. Στη σημερινή της θέση κάποτε υπήρχε ένας αρχαίος ειδωλολατρικός ναός, ο ναός της Αρτέμιδος. Τα απομεινάρια απ’ τις κολώνες του τα βρίσκουμε ακόμα κτισμένα μαζί στην εκκλησία.

Ένα χιλιόμετρο απ’ τη Μονή υπάρχει το Ασκηταριό, μέσα σε μια μαγευτική τοποθεσία και χωμένο κυριολεκτικά κάτω από πανύψηλα και πυκνά δέντρα όπου ξεκουράζεται η ψυχή του ανθρώπου σ’ αυτήν την απέραντη ομορφιά.

Είναι ένα παμπάλαιο κτίσμα μέσα στη γη όπου σώζεται μέχρι σήμερα, και σύμφωνα με την παράδοση εμόναζαν εκεί δύο καλόγεροι, ο ένας από το Βάτι και ο άλλος από την Κατταβιά. Ένα βράδυ, εκεί που κάθονταν οι καλόγεροι και θαύμαζαν τη δύση του ήλιου ξεχώρισαν ένα μοναδικό φως κοντά στην όχθη.

Στην αρχή δεν σκέφτηκαν τίποτα. Όταν όμως η λάμψη αυτή ξαναεμφανίστηκε στην επόμενη και τη μεθεπόμενη στο ίδιο μέρος αποφάσισαν να εξετάσουν το φαινόμενο. Με φανάρια στα χέρια κατέβηκαν τη ράχη και έφεξαν στην όχθη με το φως. Αφού περπάτησαν λίγα χιλιόμετρα παράλληλα της όχθης ξαφνιάστηκαν και οι δύο. Ένα καντήλι έκαιγε μπροστά σε μια εικόνα της Παναγιάς!

Από τη στιγμή εκείνη, αρχίζει η ιστορία της Παναγιάς της Σκιαδενής της Θαυματουργής, μιας από τις εικόνες που ζωγράφισε ο Απόστολος Λουκάς. Αφού λοιπόν επήραν οι καλόγεροι την εικόνα και το καντήλι με πολλήν ευλάβεια, το μετέφεραν στο ασκηταριό τους. Το πρωί όμως, όταν ξύπνησαν, η εικόνα είχε εξαφανιστεί!

Έψαξαν σπιθαμή προς σπιθαμή το δάσος όλη την ημέρα, τίποτε όμως. Το βράδυ βρήκαν την εικόνα μεταξύ των χαλασμάτων του αρχαίου ναού της Αρτέμιδος, εκεί που είναι σήμερα κτισμένη η εκκλησία. Αυτό δε το συμβάν επανελήφθει κι άλλες φορές, πάντα εξαφανιζόταν η εικόνα και πάντα την εύρισκαν οι καλόγεροι στο ίδιο μέρος.

Τότε κατάλαβαν ότι η Παναγία ήθελε να μείνει εκεί και αποφάσισαν να εκπληρώσουν την επιθυμία της και έκτισαν σε αυτήν τη θέση ένα ναό. Στην αρχή ήταν μόνο σπηλιά για να την προφυλάξουν από τους κλέφτες. Αργότερα έκτισαν ένα παρεκκλήσι.

Και το 1200 μ.Χ. κτίσθηκε μια εκκλησία (η ημερομηνία είναι γραμμένη σ’ έναν τοίχο του Ιερού Βήματος) η οποία είναι το Ιερό Βήμα της σημερινής εκκλησίας που κτίσθηκε το 1861 απ’ τον πρώτο ηγούμενο της Ιγνάτιο Ζαννετίδη. Επίσης, πριν από αρκετά χρόνια ήταν κτισμένος ένα πανύψηλος τοίχος γύρω απ’ τη Μονή για την προστασία της απ’ τους πειρατές, σήμερα αυτός ο τοίχος έχει γκρεμιστεί και ένα κομμάτι του μόνον σώζεται το οποίο είναι η είσοδος της Μονής.

Όπως μας πληροφορεί ο αρχαίος Κώδικας της Μονής, υπήρξαν πολλοί άξιοι και πνευματικοί ηγούμενοι, αλλά ο αξιώτερος και πνευματικότερος όλων ήταν ο Ιγνάτιος: «Αποκαταστήσαντες εν τω ιερώ τούτω Μοναστηρίω της Παναγίας Σκιαδενής ηγούμενον ισόβιον και κυρίαρχον πάντων των τε κινητών και ακινητών κτημάτων αυτού τον οσιώτατον Ιερομόναχον Ιγνάτιον, υιόν Διάκο Ζαννετή εκ Κατταβιάς, παρεδώσαμεν αυτώ άπασαν την της Μονής διεύθυνσιν, και τα εν τώδε τω ιερώ Κώδικα καταγραφόμενα κτήματα..., τα και καταφθερέντα εκ του χρόνου.

Εν τη Ι. Μονή Σκιάδι 1 Ιανουαρίου 1858
Ο Ρόδου Ιγνάτιος
Βεβαιών

Μετά τον θάνατο του Ιγνατίου το 1892, τον διαδέχτηκαν τα αδέλφια του, πρώτος ο Παπανικόλας και μετά ο Παπαδημήτρης. Τον τελευταίο διαδέχθηκε ο Αρχιμανδρίτης Ευγένιος απ’ την Αρνίθα το 1936.
Δυστυχώς, οι Γερμανοί στην περίοδο της κατοχής, φοβούμενοι μη τυχόν η Μονή γίνει τόπος περιθάλψεως των λιποτακτών στρατιωτών, έδιωξαν τον Ευγένιο και αφού άρπαξαν ό,τι βρήκαν, ήρθε η καταστροφή και ερήμωση.

Μετά την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου, ηγούμενος στη Μονή, ανέλαβε ο Τιμόθεος Ζαγοριανός το 1947, ο οποίος έμεινε δύο χρόνια. Δυστυχώς, υπήρξε ο τελευταίος ηγούμενος στο Σκιάδι και από τότε μέχρι σήμερα κανείς ηγούμενος δεν τον διαδέχτηκε.

Έτσι όσες προσπάθειες και αν γίνονται στη Μονή, αυτή δεν θα φτάσει στην παλιά της αίγλη και χάρη χωρίς ηγούμενο. Ποια ήταν όμως αυτή η αίγλη; Υπάρχουν ντοκουμέντα και εκκλησιαστικοί κώδικες, μάρτυρες μιας πνευματικής ανάπτυξης που έλαβε χώρα τον 17ο αιώνα μ.Χ. στο Σκιάδι της Ρόδου.

Δυστυχώς, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε και πριν τον 17ον αιώνα λεπτομέρειες, γιατί χάθηκαν τεράστιοι όγκοι βιβλίων κατά την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας και κατά τη Γερμανική εισβολή.

Υπάρχει όμως η παράδοση, η ευλογημένη αυτή πληροφόρηση του λαού μας. Καταξιωμένοι ηγούμενοι όπως ο Ιγνάτιος Ζαννετίδης ο ιδρυτής της Μονής και όλοι οι υπόλοιποι που τον διαδέχτηκαν αλλά και οι αείμνηστοι Μητροπολίτες της Ρόδου: Συνέσιος, Νείλος, Βενιαμίν, Ιωακείμ, Γερμανός και Απόστολος Τρύφων, δημιούργησαν με πίστη και αγάπη ένα πνευματικό άθλο τον οποίο και μας κληροδότησαν.

Η οικογένεια του Αρχιμανδρίτη Ιγνάτιου Ζαννετίδη (1816-1892) χρόνια πολλά πριν το 1861, ήταν εγκατεστημένοι στη Μονή, προσφέροντας τις πολύτιμες υπηρεσίες της σ’ αυτήν, γιατί ήταν εξ ολοκλήρου δικό τους δημιούργημα και την αγαπούσαν πολύ. Κατά το κύλισμα των χρόνων διαδεχόταν ο ένας τον άλλον και ο καθένας παρέμενε στη Μονή ολόκληρη τη ζωή του, προσφέροντας έτσι θυσία στις επερχόμενες γενεές για να διαιωνίζεται έτσι για πάντα η πνευματική κληρονομιά.

Κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, ο Ιγνάτιος είχε μετατρέψει τη Μονή σε ίδρυμα (μοναδικό εκείνη τη περίοδο σ’ όλη τη χώρα με εκείνες τις συνθήκες), κυνηγημένων και απελπισμένων γυναικών.

Συγκεκριμένα, τότε, γυναίκες που είχαν την ατυχία να πέφτουν θύματα ασυνείδητων και να μένουν έγκυες, έβρισκαν εκεί καταφύγιο και σωτηρία κάτω από την αξιοσύνη και την αγιότητά του. Και αφού τις βοηθούσε πνευματικά και ηθικά τις επανέφερε στην κοινωνία ώριμες πλέον για σωστή οικογενειακή ζωή.

Πνευματικό και σωτήριο έργο επιτελούσε η Μονή με τους αγίους της ηγουμένους σ’ εκείνα τα θλιβερά χρόνια της σκλαβιάς των Ελλήνων από τους Τούρκους, διότι, παράλληλα με το ίδρυμα, η Μονή ήταν και δεύτερη Μητρόπολη για όλη τη Ρόδο! Έβγαζε άδειες γάμου, βαπτίσεων, ένωνε ζευγάρια χωρισμένα και έδινε τη χαρά σε πολλούς δυστυχισμένους.

Την περίοδο εκείνη Μητροπολίτης Ρόδου ήταν ο Συνέσιος, προσκληθέντος δε του Πατριάρχου, ανεχώρησεν στην Κωνσταντινούπολη και άφησε στη θέση του τον Ιγνάτιο. Κατά την άσκηση των καθηκόντων του ο Ιγνάτιος πρόσφερε πάρα πολλά και τόσο πολύ είχε επιβληθεί δια του ήθους και της εν γένει πολιτείας του, ώστε όταν περπατούσε έφιππος απ’ τον κεντρικό δρόμο της Σκάλας (η πόλη) πηγαίνοντας στη Διοίκηση, όλοι, Τούρκοι και Έλληνες, σηκώνονταν προς τιμήν του.

Πλούσια η Μονή σε πνευματικά και υλικά αγαθά προπάντων στο μακρινό παρελθόν, τραβούσε κοντά της κόσμο καλό και κακό. Πριν από πολλά χρόνια πειρατές αλώνιζαν όλες τις θάλασσες της Μεσογείου και τα Ελληνικά νησιά και έκαναν πολλές επιδρομές.

Κάποια μέρα στη θάλασσα κοντά στη Μονή εμφανίστηκε ένας Αιγυπτιακός πειρατικός στόλος με σκοπό να τη ληστέψει. Οι κάτοικοι των γύρω χωριών παρακαλούσαν τη Μεγαλόχαρη να τους βοηθήσει. Τότε σηκώθηκε ένας δυνατός άνεμος και μετά το σταμάτημα του πετρώθηκαν τα δύο πρώτα πλοία του στόλου. Βλέποντας το αυτό δε οι υπόλοιποι πειρατές έφυγαν έντρομοι με τα καράβια τους και ποτέ πια δεν ξαναγύρισαν.

Σήμερα διασχίζοντας τον παραλιακό δρόμο Κατταβιάς –Απολακκιάς αντικρίζουμε με δέος και θαυμασμό τα πετρωμένα καράβια! Και στο σημείο αυτό η θάλασσα ονομάζεται φόνισσα.
Κατά την εποχή της οθωμανικής κυριαρχίας ξεκίνησε κάποτε ένας Τούρκος Διοικητής της Νοτιοανατολικής Ρόδου με τους ακόλουθους του για το Σκιάδι.

Όταν έφτασε εκεί και είδε Χριστιανούς να προσκυνούν την εικόνα της, θύμωσε, τράβηξε το σπαθί του και κάρφωσε την Παναγία στο δεξί μάγουλο, για να τους αποδείξει ότι προσκυνούν ένα άψυχο ξύλο. Από τη στιγμή όμως εκείνη το χέρι του παρέλυσε και κατάπληκτος είδε και ο ίδιος να τρέχει από το μάγουλό Της αίμα και νερό.

Γεμάτος συγκίνηση τότε και με δάκρυα στα μάτια, γονάτισε μπροστά στην εικόνα και παρακάλεσε την Παναγία να τον συγχωρέσει και να τον θεραπεύσει και η Παναγία τον συγχώρεσε και τον θεράπευσε μετά από τρεις ημέρες.

Αυτό το θαύμα είναι πέρα για πέρα αληθινό, αφού είναι γραμμένο σε έγγραφα με τη βούλα του Οθωμανού Διοικητή για την παραχώρηση των κτημάτων και των δασών στη Μονή ύστερα από επιθυμία δική του. Αυτά δε τα έγγραφα φυλάσσονται μέχρι σήμερα στη Νομαρχία.

Ακολουθεί το μέρος Β’