«Ο κοιμώμενος έρωτας» της Ρόδου Θεωρείται ένα από τα σπανιότερα γλυπτά που αναπαριστούν τον έρωτα κοιμώμενο

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η
Ίρις Μαυράκη

Το ταξίδι ενός κοιμώμενου έρωτα. 1930 Παρίσι.
Όλοι σχεδόν γνωρίζουμε πως τα σημαντικότερα αρχαιολογικά ευρήματα από διάφορες χώρες βρέθηκαν να κοσμούν τις μεγαλύτερες προθήκες Μουσείων στον κόσμο. Οι περισσότεροι συνήθως, αποδίδουμε το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης στους κατά καιρούς ξένους κατακτητές, αρχαιολόγους, λαθροανασκαφείς, εμπόρους έργων τέχνης και αρχαιολογικών θησαυρών, αγνοώντας ή μειώνοντας τον ρόλο που έπαιξαν και ακόμα παίζουν οι εκάστοτε ντόπιοι συνεργοί.

Όλοι μέσα από αυτές τις συναλλαγές, από την κορυφή μέχρι τη βάση αυτής της πυραμίδας θησαύρισαν και συνεχίζουν να πλουτίζουν, είτε αυτά είναι Μουσεία, προσωπικές συλλογές, συλλέκτες, γκαλλερίστες, απλοί έμποροι, αλλά και συχνά αδαείς (?) πολίτες.
Αμύθητης αξίας έργα λοιπόν αποκτήθηκαν απο τα μεγαλύτερα Μουσεία στον κόσμο, όπως το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, το Βρετανικό Μουσείο, το Μουσείο της Βοστώνης και άλλα, και έγιναν και διάσημες συλλογές όπως του Γ’ Ράιχ! η αμύθητη συλλογή απίστευτης αξίας του Ηermann Göring στενού συνεργάτη του Αδόλφου Χίτλερ και εγκληματία πολέμου.

Το πως προμηθεύονταν λοιπόν και αποκτούσαν γλυπτά από την Αρχαία Ελλάδα, την Αρχαία Αίγυπτο και πίνακες των διασημότερων ζωγράφων θα σας δώσω ένα μικρό παράδειγμα μόνο.
Ο Ηermann Göring συνεργαζόταν με διάσημους συλλέκτες, αντικέρ, και κριτκούς έργων Τέχνης, που υπήρχαν σε κάθε χώρα της Ευρώπης και προπάντων στις πρωτεύουσες.

Εκείνοι, με τη σειρά τους συνεργάζονταν με άλλους μικρότερους που είχαν διασυνδέσεις με ντόπιους. Οι ντόπιοι είχαν επαφές με κάποιους από άλλες χώρες. Είτε λοιπόν από ανασκαφές, λαθροανασκαφές, ή μέσω γνωστών, ή ακόμα και με απειλές ξάφριζαν στην κυριολεξία τα έργα από τους τόπους τους και τα πουλούσαν. Έτσι λοιπόν σχηματιζόταν μια πυραμίδα.

Το 1930 από ότι διαβάζουμε στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, έγινε στο Παρίσι, μία αγοραπωλησία ενός μπρούτζινου γλυπτού:
Hellenistic period. Date: 3rd–2nd century B.C. Culture: Greek. Medium: Bronze. Dimensions: 16 1/2 × 14 × 33 9/16 ….
Αναφέρει ότι πουλήθηκε από κάποιον E. Geladakis (Ηλία Γελαδάκη) σε έναν από τους πιο διάσημους συλλέκτες εκείνης της εποχής τον Ούγγρο Joseph Brummer (1883 - 14 April 1947), ο οποίος πιθανόν, ενώ είχε φύγει από το Παρίσι και είχε ανοίξει μία από τις πλέον γνωστές γκαλερί στη Νέα Υόρκη, γύρισε στο Παρίσι και αγόρασε το μπρούτζινο γλυπτό. Το 1943 το γλυπτό περνάει στη συλλογή του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης. Φαίνεται είχε αλλάξει χέρια και το είχε αποκτήσει το Ίδρυμα Jacob S. Rogers Fund.

Bronze statue of Eros sleeping. Said to have been found on Rhodes - Greece (Richter 1943-44, p. 122) [1930, purchased by Joseph Brummer from E. Geladakis, Paris]; acquired in 1943 - Jacob S. Rogers Fund Period: Hellenistic period - Date: 3rd–2nd century B.C. - Culture: Greek Medium: Bronze - Dimensions:16 1/2 × 14 × 33 9/16 in., 275 lb. (41.9 × 35.6 × 85.2 cm, 124.7 kg) Height (w/ base): 18 in. (45.7 cm) Classification: Bronzes - Credit Line: Rogers Fund, 1943 Accession Number: 43.11.4 http://www.metmuseum.org/art/collection/search/254502

Ποιος ήταν όμως ο Ηλίας Γελαδάκης;

Από το «Οδοιπορικό στην διασπορά των Ευβοϊκών αρχαιοτήτων» (Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών - ξενιτεμένες - Ελληνικές αρχαιότητες, αφετηρίες και διαδρομές - επιμέλεια Σοφία Ματθαίου, Αθηνά Χατζηδημητρίου), μαθαίνουμε πως υπήρχε μια νομοθεσία σύμφωνα με την οποία χορηγούνται άδεια σε εύπορους ιδιώτες να διενεργούν ανασκαφές. Το 1891 διενεργούνται ανασκαφές με δαπάνες του Ιωάννη Π. Λάμπρου και του Ηλία Γελαδάκη που είχε εκτάσεις στην Ερέτρια και είχε τη νόμιμη ιδιότητα να εμπορεύεται τις αρχαιότητες που είχαν βρεθεί στα κτήματά του. Ο Επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων Καλλιγάς αναφέρει: ήταν ένας γνωστός αρχαιοπώλης του τέλους του 19ου αιώνα που είχε προμηθεύσει πολλά ξένα μουσεία καθώς και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

Πολλά δε από τα ευρήματα του προέρχονταν από λαθραίες ή ανεπίσημες ανασκαφές των νεκροταφείων της Ερέτριας. Στη συνέχεια, ξανασυναντάμε το όνομα Γελαδάκης πάντα σε σχέση με ευρήματα, στα μεγαλύτερα Μουσεία διάφορων χωρών (Παρίσι, Geladakis Rue Milton 1 Paris). Από το Post-War Reports: Art Looting Intelligence Unit (ALIU) Reports 1945-1946 and ALIU Red Flag Names List and Index (the Central Registry of Information on looted Cultural Property 1933-1945), βλέπουμε πως ανάμεσα σε εκείνους που προμήθευαν τον διάσημο συλλέκτη έργων Τέχνης και προμηθευτή του Hermann Göring, τον Walter Bornheim αναφέρεται και το όνομα Γελαδάκης ο οποίος προμήθευε τελικά ο ίδιος και τον Göring. (Geladakis, B. Paris, 1 rue Milton. Dealt with Bornheim. Specialist in sculpture and objects d’art. Sometimes sold on commission.) https://www.lootedart.com/MVI3RM469661 Πιθανόν να είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Ηλία Γελαδάκη ή συγγενικό πρόσωπο.

Ανάμεσα στα ευρήματα, υπήρχαν πολλά απο διάφορα μέρη της Ελλάδας και φυσικά και από τα νησιά μεταξύ των οποίων και από την Ρόδο. Τον Δεκέμβρη του 1982 κυκλοφορεί στο τεύχος 13-14 του μηνιαίου Δωδεκανησιακού γνωστού περιοδικού «Ο ΔΡΟΜΟΣ», ένα άρθρο από την συντακτική επιτροπή του περιοδικού, (Μανόλης Βρατσάλης, Γιάννης Ηρακλείδης,
Λευτέρης Καβαλλιέρος) με τίτλο «πώς αξιολογείται η ιστορία» με αναφορά στο μπρούτζινο γλυπτό του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης.

Said to be from Rhodes L. 33-5/8 in. (85.4 cm) The Metropolitan Museum of Art, Rogers Fund, 1943 (43.11.4) Image: © The Metropolitan Museum of Art, New York

Αρκετά χρόνια αργότερα, μια συζήτηση σε κάποιο γνωστό χώρο της Ρόδου θα γίνει αφορμή να επανέλθει η ιστορία του γλυπτού με σοβαρότατες αναφορές και μαρτυρίες που όμως θα μείνουν εκεί, καθώς θα ακολουθήσουν τη μοιραία πορεία του ονόματος του γλυπτού. Του «κοιμώμενου έρωτα». Στις 27 Οκτωβρίου 2005, ένα κατά προσέγγιση αντίγραφο του μοναδικού αυτού γλυπτού, τοποθετήθηκε μπροστά από τον Ναυτικό Όμιλο. Και λέω μοναδικό, γιατί είναι το μόνο στην Ελληνιστική περίοδο που απεικονίζει τον Έρωτα κοιμώμενο.

Ο εμπνευστής αυτής της ιδέας παρακολουθούσε χρόνια την πορεία του, και με την πολύτιμη στήριξη ενός γνωστού πολιτικού της Ρόδου, ο οποίος χρηματοδότησε τη δημιουργία του αντιγράφου, τοποθετήθηκε σε έναν βράχο, «ο κοιμώμενος έρωτας» της Ρόδου. Μέχρι σήμερα δεν έχει ξυπνήσει ούτε από τα κύματα, όυτε από τους γλάρους, ούτε από τον βανδαλισμό των ανθρώπων που κάποτε τον έκρυψαν και τον ξεπούλησαν για να φτάσει από χέρι σε χέρι στις προθήκες του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης, αλλά ούτε κι από τα βάνδαλα χέρια που τον περιέλουσαν με χρώματα και μπογιές. Παραμένει κοιμώμενος, ο μεν στο Μητροπολιτικό Μουσείο αντικείμενο θαυμασμού εκατομυρρίων επισκεπτών, ο δε σε έναν βράχο όπου βρέχεται από τα κύματα του Αιγαίου και την λήθη της Ιστορίας.

ΥΓ. Λέγεται ότι βρέθηκε πίσω από το παλιό Νοσοκομείο της Ρόδου στην οδό Παπαλουκά, σε ένα χωράφι. Μαρμάρινο αντίγραφο σε μεγάλη διάσταση υπάρχει και στη Ρώμη, στο Palazzo dei Conservatori.