Σελίδες Ιστορίας: Ο μητροπολίτης Απόστολος γράφει στο υπουργείο Εξωτερικών τι έγινε στη Μητρόπολή του κατά τη διάρκεια του πολέμου

Rodiaki NewsRoom

Η Εκπαίδευση και τα Κατηχητικά στην πρώτη γραμμή

Γράφει ο Κώστας ΤΣΑΛΑΧΟΥΡΗΣ

Για το ζήτημα της επανόρθωσης των ζημιών που έγιναν στα νησιά, η Ελλάδα δεν πρέπει να αρκεσθεί στην προσάρτηση των νησιών.

Οφείλει να ζητήσει όπως αποζημιωθούν οι Δωδεκανήσιοι, ως άτομα, για όλες τις ζημιές που υπέστησαν από την ιταλοκρατία,
Το αστικό δίκαιο έχει θέσει, βέβαια, ως κανόνα πως η ασφάλεια των συναλλαγών απαιτεί να μην ανατρέπεται το κύρος των δικαιοπραξιών. Ο κανόνας αυτός που προϋποθέτει την ύπαρξη κοινωνίας δικαίου δεν είναι δυνατόν να ισχύσει στην προκειμένη περίπτωση, που η Ιταλία αγνοώντας και τους πιο στοιχειώδεις κανόνες δικαίου, καταπάτησε τη ζωή, την ελεύθερη ανάπτυξη και την περιουσία του Δωδεκανησίου.

Τα απαλλοτριωθέντα αστικά και αγροτικά κτήματα και εκείνα που πουλήθηκαν με πιέσεις των Αρχών ή οργανισμών ή και προσώπων που είχαν την υποστήριξη των αρχών, οφείλουν να ξαναγυρίσουν στους νόμιμους κυρίους των. Πρέπει να γυρίσουν στους παλιούς κυρίους των τα ακίνητα που κατασχέθηκαν και εκποιήθηκαν σε εξευτελιστικές τιμές από τις ιταλικές Τράπεζες ή τους κάθε είδους ιταλικούς οργανισμούς που εργάζονταν στα Δωδεκάνησα ή από πρόσωπα αμφιβόλου υποστάσεως, που είχαν ιδιαίτερες σχέσεις με τη Διοίκηση. Οι πλοιοκτήτες πρέπει να αποζημιωθούν για το αναγκαστικό σταμάτημα της εργασίας τους.

Επιστολή του μητροπολίτη στο υπ. Εξ-6.6.1945

Στις οικογένειες των θυμάτων πρέπει να καταβληθούν αποζημιώσεις που να μπορέσουν κάπως να αντισταθμίσουν την έλλειψη του προστάτου τους.
Σε εκείνους που θα γυρίσουν από τη μακρινή εξορία στην οποία υποχρεώθηκαν εξ αιτίας των μέτρων της διοίκησης, πρέπει να δοθούν τα μέσα για να δημιουργήσουν τη νέα τους ζωή.
Η καταβολή των αποζημιώσεων θα είναι πράξη δικαίου και παράδειγμα για τους λαούς, που στο μέλλον θα ξέρουν, πως οι λαοί, όπως και τα άτομα, δεν μπορούν ανενόχλητα να αδικούν
Η Ελλάδα δεν πρέπει, επίσης, με κανένα λόγο, να δεχθεί, να αναγνωρίσει ως μειονότητα τους Ιταλούς εποίκους.

Η παραμονή τους στα νησιά, κατά την παραχώρησή τους στην Ελλάδα, θα ήταν τελείως αδικαιολόγητη.
Δεν πρόκειται για μόνιμους κατοίκους που ήταν ανέκαθεν εγκατεστημένοι στα χώματα των πατέρων τους.
Πρόκειται για επιδρομείς που άρπαξαν τη γη από τους μόνιμους κατοίκους της.
Το Ιταλικό Κράτος, όταν τους δεχθεί στην Ιταλία, ας τους αποζημιώσει, αν θέλει γιατί έπεσαν θύματα της ασυλλόγιστης πολιτικής του. Η ενδεχόμενη παραμονή έστω και των λίγων αυτών αποίκων στα νησιά, θα ήταν πάντα μια αφορμή δυσαρεσκειών και προστριβών για τους κατοίκους, που έχουν κάθε δικαίωμα να συνεχίσουν ελεύθεροι και ανενόχλητοι την ελληνική τους ζωή υπό την ελληνική διοίκηση…
Τη μεγαλύτερη ζημιά, από όλα τα νησιά υπέστη η Σύμη.
Η απελευθέρωση τη βρίσκει τελείως ερειπωμένη.

Επιστολή του μητροπολίτη Ρόδου Αποστόλου στον Πατριάρχη-1.6.1945

Οι κάτοικοι του νησιού δεν μπορούσαν να μείνουν πλέον στην πατρώα γη και ζήτησαν καταφύγιο σε όλα σχεδόν τα μέρη του κόσμου. Το μεγάλο φευγιό άρχισε με σύστημα από τις ιταλικές αρχές, το 1930, και ενώ η ζωή τότε κυριολεκτικά ήταν ήσυχη και όμορφη, άρχισε σιγά αλλά σταθερά να φθίνει και από είκοσι και πλέον χιλιάδες που ήταν ο πληθυσμός της, αριθμούσε τις πέντε με έξι χιλιάδες. Πέντε χιλιάδες μετανάστευσαν στην Αίγυπτο, πεντέμισι χιλιάδες στον Πειραιά και αρκετοί στην Αμερική. Το μεταναστευτικό κύμα μεγάλωνε συνεχώς, παρά την αντίδραση του Προξενείου της Ελλάδος στη Ρόδο, που ήθελε να μην απογυμνωθούν τα νησιά.

Αλλά οι περισσότεροι αφού δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν την οδό προς άλλα μέρη, κατέφευγαν στην πόλη της Ρόδου που είναι και το μεγαλύτερο αστικό κέντρο και αναγκάζονταν να εργασθούν στα ιταλικά δημόσια έργα κάτω από δυσμενέστατες υλικές και υγιεινές συνθήκες. Έτσι ζούσαν σε εξαθλιωμένο οικονομικό επίπεδο ζωής, μάλιστα δε υπήρχαν άνθρωποι που αναγκάζονταν δύο και τρεις φορές την εβδομάδα να κοιμηθούν νηστικοί. Ενώ οι Ιταλοί εργάτες είχαν ημερομίσθιο 13-15 λιρέτες, το ημερομίσθιο των ντόπιων ανερχόταν σε 3.50 λιρέτες.

Σε άλλη επίσημη έκθεση η αναλογία ήταν 30-35 λιρέτες για τους Ιταλούς εργάτες και για τους ντόπιους 5 λιρέτες!.. Άνιση μεταχείριση… Οι Συμιακοί τις πρώτες μέρες της απελευθέρωσης ανήρχοντο στην πόλη της Ρόδου σε τέσσερις χιλιάδες, ενώ στο νησί υπήρχαν 5.333 ερειπωμένες κατοικίες, όσες ήταν σε αριθμό αλλά κατοικήσιμες και στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Με τον τρόπο αυτό οι τύραννοι έφτιαξαν προλετάριους του χεριού τους και τους χρησιμοποιούσαν όπου ήθελαν. Ένα πράγμα δεν κατάφεραν, αφού τους τα πήραν όλα. Δεν πέτυχαν να τους πάρουν την ψυχή!
Ο Συμιακός και ο Καλύμνιος στάθηκαν βράχοι σκληροί, ακλόνητοι, όπως τα βραχώδη νησιά τους και κράτησαν ψηλά τα ιδεώδη της ελευθερίας. Πέτυχαν το ακατόρθωτο. Θριάμβευσαν! Νίκησαν!

Από την ειδησεογραφία της προ της απελευθερώσεως και των πρώτων ημερών των Μεγάλων στιγμών της Δωδεκανήσου, δεν παραλείπεται και το εκκλησιαστικό ζήτημα. Την Κυριακή 18 Απριλίου 1945 δημοσιεύεται στην «Αυγή Δωδεκανησιακή» στη στήλη της δεύτερης σελίδας «Εκκλησιαστικά» το σχόλιο ότι «τρεις Μητροπόλεις(1) χηρεύουν εις τα νησιά μας και η Μητρόπολις Ρόδου είναι εμπερίστατος(2).

Όσον και αν ο Μητροπολίτης Ρόδου Απόστολος υποτεθή ότι ημπορεί να έχη ελαφρυντικά τινα, πάντως δεν ημπορεί να είναι ο Μητροπολίτης της Απελευθερώσεως εις την πρωτόθρον Μητρόπολιν Δωδεκανήσου…

Στις 7 Ιουλίου 1945 υπογράφεται η μηνυτήρια αναφορά κατά του μητροπολίτη Ρόδου από Ροδίους στο Δήμο Ροδίων και αποστέλλεται στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βενιαμίν. Η μηνυτήρια αναφορά και τα έγγραφα που τη συνοδεύουν είναι 117 σελίδες και σε κάθε σελίδα φέρει τη σφραγίδα της Ένωσης Ροδίων Αθηνών 1944 και στο τέλος κάθε εγγράφου με την υπογραφή του Προέδρου της Ιωάννη Καζούλλη και του γραμματέως της Μαλλιαράκη υπάρχει η σημείωση «αποδέχεται και προσυπογράφει, σύσσωμος η εν Αθήναις Ροδιακή παροικία…».

Ο μητροπολίτης Ρόδου Απόστολος, επισκέπτεται τον Γερμανό διοικητή Όττο Βάγκενερ. Η φιλία που ανέπτυξε και η σχέση που είχαν ωφέλησε τη Ρόδο. Τα δεινά δεν άγγιξαν τον τόπο.

Η ημερομηνία υπογραφής είναι η 11 Σεπτεμβρίου 1945. Το περιεχόμενο κάθε εγγράφου βέβαιοί υπευθύνως ο δήμαρχος Ρόδου Αθανάσιος Καζούλλης. Άλλα έγγραφα υπογράφουν βεβαιούντες υπευθύνως οι υποδήμαρχοι Κωνσταντίνος Χατζηκωνσταντής και Στυλιανός Κωτιάδης.

Την μηνυτήρια αναφορά προς τον Πατριάρχη υπογράφουν οι ταπεινοί θεράποντες Παναγιώτης Σκιαθίτης, ιατρός, Νικόλαος Τηλιακός, ιατρός, Ιωάννης Τσαβαρής, δικηγόρος, Λάζαρος Τηλιακός, ιατρός, Βασίλειος Ψαρρός, ναυπηγός, Γεώργιος Αγγελίδης, μάγειρος, Νίκος Φαρμακίδης, υπάλληλος, Μιχαήλ Κέντρος, σιδηρουργός, Παναγιώτης Γιασσιράνης(3), κτηματίας, Νίκος Χατζηκυριάκος, δικαστικός γραμματεύς, Παναγιώτης Πολεμικός, εργατικός και Γεώργιος Παπαοικονόμου, φωτογράφος.

Ο μητροπολίτης Ρόδου Απόστολος, στις 25 Μαΐου 1945 με έγγραφό του προς το υπουργείο των Εξωτερικών της Ελλάδος γράφει τι έγινε κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Μητρόπολή του. Προφανώς δεν έφτασε ποτέ λόγω της καταστάσεως στον προορισμό της κι έτσι αναγκάζεται να γράψει και πάλιν στις 8 Δεκεμβρίου 1945 και να επισυνάψει αντίγραφο της πρώτης επιστολής του, που αυτή παραλήφθηκε με αριθμό πρωτοκόλλου 10.748 και στις 16 Ιανουαρίου 1946, τοποθετήθηκε στο φάκελο Α/Δωδεκάνησος Εκπαιδευτικά. Το ιστορικά αυτά ντοκουμέντα τα δίδουμε για πρώτη φορά στη δημοσιότητα χωρίς καμιά περικοπή, γιατί αποτελούν με ακτινογράφησή τους μια λαμπρή σελίδα αυτού του τόπου.
Κι αρχίζουμε από τη δεύτερη επιστολή, που στάλθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 1945…

«Κύριε Υπουργέ,
Υπ’ αριθμ. 181 και χρον. 25 Μαΐου 1945 υπέβαλον εις το Σεβ. Υπουργείον Έκθεσιν των κατά την Πολεμικήν Περίοδον υπό της Μητροπόλεώς μου πεπραγμένων διά την Εκπαίδευσιν και τους Λειτουργούς αυτής, ως και Πίνακα των κατ’ εντολήν και διά Λογαριασμόν του Σεβ. Υπουργείου αναληφθεισών υποχρεώσεων, και παρεκάλουν όπως με πρώτην ευκαιρίαν μοι αποσταλώσι τα εν λόγω χρήματα, διότι και εγώ μεν, μετά την κατερείπωσιν της Μητροπόλεώς μου, συνεπεία βομβαρδισμού κατά το 1943, και την απώλειαν συν αυτή και όλων σχεδόν των 33 ετών κόπων μου, αισθάνομαι, εις την σημερινήν οικονομικήν εξαθλίωσιν του Ποιμνίου μου, την απόλυτον ανάγκην αυτών, αλλά και, οι λοιποί δικαιούχοι, δεν παύουσι να με παρενοχλώσι, νομίζοντες ότι εγώ αμελώ!..

Επειδή δε μέχρι σήμερον ουδέν σχετικόν μοι εδηλώθη και δεν αποκλείεται, με την κρατούσαν ακόμη Ταχυδρομικήν αταξίαν να μη έφθασεν η ως άνω Έκθεσίς μου μέχρι του Σεβ. Υπουργείου, λαμβάνω την τιμήν να εσωκλείσω σχετικά αντίγραφα της τε Εκθέσεως και του Πίνακος, μετά της Θερμής Παρακλήσεως όπως διαταχθή η επίσπευσις της διεκπεραιώσεως αυτών.
Μετά βαθυτάτης εκτιμήσεως και ευλογιών εγκαρδίων της Υμετέρας εριτίμου Εξοχότητος ελάχιστος προς Θεόν ευχέτης ο Ρόδου Απόστολος».
Η συνέχεια…
«Αριθμ 181 Προς το Σεβαστόν Υπουργείον των Εξωτερικών, εις Αθήνας
Κύριε Υπουργέ,

Λαμβάνω την τιμήν να φέρω εις γνώσιν της Υμ. Εξοχότητος τα εξής: Προ της εκρήξεως του Ελληνοϊταλικού πολέμου, το ενταύθα Προξενείον της Μητρός Ελλάδος παρείχεν εις την Μητρόπολίν μου τα εξής επιδόματά:
α) Προς βοήθειαν των Κατηχητικών Σχολείων, λιρέττας 25.000.
β) Προς βοήθειαν Γραφείου Μητροπόλεως μετά την κατάργησιν των προνομίων αυτής, λιρέττας 10.000.
γ) Προσωπικόν επίδομα διά την συντήρησιν του Μητροπολίτου μετά την κατάργησιν των προνομίων του, λιρέττας 24.000 ετησίως. Πλην τούτων διά λόγους ευνοήτους και όλα τα εκπαιδευτικά και λοιπά βοηθήματα καθ’ όλην την Δωδεκάνησον διά της Μητροπόλεώς μου εδίδοντο.

Μετά την κήρυξιν του πολέμου, το μόνον το οποίον κατώρθωσε να μοι διαμηνύση ο κ. Πρόξενος ήτο, να προσπαθήσω πάση δυνάμει να διατηρήσω τα Κατηχητικά, με την απόλυτον βεβαιότητα ότι η Μήτερ Ελλάς να ανεδέχετο, εν καιρώ τω δέοντι, και πάλιν τας ανειλημμένας υποχρεώσεις της.

Η τοιαύτη δήλωσις του κ. Προξένου, συμπίπτουσα καθ’ ολοκληρίαν προς τον εγκάρδιον πόθον μου διά την συνέχισιν έργου, το οποίον μετά τόσων ελπίδων εδημιούργησα μετά την κατάργησιν των Σχολείων υπό των κρατούντων, μ’ ώθησε να επωμισθώ όλον το οικονομικόν βάρος της συντηρήσεως των επτά Θεολόγων, των εξυπηρετούντων τα Κατηχητικά, το Θείον Κήρυγμα και τα ιερατικά Φροντιστήρια εν τη Επαρχία μου, του Γραφείου της Ι. Μητροπόλεως και προς τούτοις να εξακολουθήσω παρέχων εκπαιδευτικά τινά βοηθήματα εις τους απορωτέρους των δικαιούχων, κατά τοσούτον μάλλον, καθ’ όσον τα θαύματα του ελληνικού στρατού εν Αλβανία, προσεχές προυμνηστεύοντο το τέλος του πολέμου.

Όταν η Χιτλερική ωμότης έρριψεν ολόκληρον τον μηχανοκίνητον όγκον της προς προστασίαν των ανάνδρων συμμάχων της και είδομεν απομακρυνόμενον το τέλος του πολέμου, τα δε δάνεια δεν μας εδίδοντο πλέον μετά της αυτής ευκολίας, εδέησεν να καταφύγωμεν εις άλλους συνδυασμούς, ους κατέστησε δυνατούς η ομολογουμένη αυτοθυσία των Θεολόγων και των υπαλλήλων του Γραφείου μας, αποδεξαμένων να λαμβάνωσι μόνον το ήμισυ του μισθού των εις χρήμα, διά δε το υπόλοιπον να δέχωνται αποδείξεις μας, εξοφλητέας εν καιρώ τω δέοντι(4) Ούτω κατωρθώθη, ου μόνον να μη μειωθή, αλλά μάλλον να επιταθή η εργασία των Κατηχητικών, τα οποία ακολούθως, τη ανοχή των Γερμανών, εξειλίχθησαν εις πλήρη Σχολεία της Δημοτικής και Μέσης Εκπαιδεύσεως με πλήρες πρόγραμμα και άρτιον κατά το μάλλον και ήττον προσωπικόν και με λαμπρά αποτελέσματα, ως επέδειξαν καθ’ άπασαν την Νήσον, διεξαχθείσαι εξετάσεις ενώπιον ειδικών Εξεταστικών Επιτροπών, υπό της Μητροπόλεως διορισμένων.

Το έργον τούτο της Μητροπόλεώς μου, υποβάλλων εις την Σεβ. Κυβέρνησιν της Μητρός Ελλάδος, πέποιθα ότι θα θελήση να εκτιμήση αυτό δεόντως, και να ενθαρρύνη τους εις κατώρθωσιν αυτού κοπιάσαντας, αποστέλλουσα με πρώτην ευκαιρίαν τους μισθούς των, ως φαίνονται εν τω συνημμένω πίνακι, ούτως ώστε ομού μετά της ικανοποιήσεως εκ της εκπληρώσεως του καθήκοντος των εν ημέραις πονηραίς, και της εκ της απελευθερώσεώς μας αγαλλιάσεως, συναπολαύσωσι και την εκ της αμοιβής των κόπων των οικονομικής ανέσεως. Μετ’ ευχών και ευλογιών εγκαρδίων. Εν Ρόδω τη 25 Μαΐου 1945 Της υμετέρας εξοχότητος ελάχιστος προς Θεόν ευχέτης ο Ρόδου Απόστολος».

Ο πίνακας.
Πίναξ πληρωθέντων ή καθυστερουμένων επιδομάτων
Από 1ης Οκτωβρίου-31ης Δεκεμβρίου 1940
Ανάλογον επιδόματος Κατηχητικών, λιρέττες 6.300, ανάλογον επιδόματος Γραφείου Μητροπόλεως, λιρέττες 2.500, Ανάλογον επιδόματος Μητροπολίτου, λιρέττες 6.000, Εκπαιδευτικά επιδόματα, λιρέττες 13.200. Σύνολον, λιρέττες 28.000.
Από 1ης Ιανουαρίου -31ης Δεκεμβρίου 1941
Επίδομα Κατηχητικών, λιρέττες 25.200, επίδομα Γραφείου Μητροπόλεως, λιρέττες 10.000 επίδομα Μητροπολίτου, λιρέττες 24.000. Σύνολον, λιρέττες 87.200.

Το ετήσιον, 1942, των άνω επιδομάτων, λιρέττες 59.200
Το ετήσιον, 1943, των άνω επιδομάτων, λιρέττες 59.200
Το ετήσιον, 1944, των άνω επιδομάτων, λιρέττες 59.200
Το ήμισυ του 1945 των άνω επιδομάτων, λιρέττες 29.600
Το όλον μέχρι 30 Ιουνίου 1945, λιρέττες 294.400. Στην παρούσα παράθεση δεν ενδιαφέρει αν τα επιδόματα δόθηκαν στους δικαιούχους-γι’ αυτό έχουμε γράψει από τις φιλόξενες στήλες της «Ροδιακής».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Καρπάθου-Κάσου, Καλύμνου-Λέρου-Αστυπαλαίας-είχε παραιτηθεί ο Απόστολος Καβακόπουλος, και Κώου.
2 Αντιμετωπίζει δυσκολίες ή υπάρχει υπό δύσκολες συνθήκες
3. Έτσι το γράφει.
4. Οι λέξεις υπογραμμισμένες.