Ο φόβος και η τιμωρία ή στο προσκήνιο της μάθησης- Το κουδούνι του τρόμου

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Κυριάκος Μιχ. Χονδρός
chondros.kyr@gmail.com

Προκειμένου να κρίνει κανείς ένα γεγονός, σε μια συγκεκριμένη περίοδο, θα πρέπει να περιγράψει τις συνθήκες που επικρατούν, όπως στα πολιτικά, στα οικονομικά, τα πολιτιστικά και ακόμα στα κοινωνικά πράγματα.

Είναι μια εποχή, κατά την οποία στα νησιά της Δωδεκανήσου πνέει αέρας ελευθερίας, μόλις λίγα χρόνια από την απελευθέρωση και ενσωμάτωση στην Ελλάδα. Το κράτος, η Αθήνα, όπου λαμβάνονται οι αποφάσεις για τον λαό, είναι πολύ μακριά και η οικονομία δεν είναι σε θέση για να ανακουφίσει έναν κόσμο που ακόμη μετρά τις πληγές του από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και από τον εμφύλιο.

Κατά τη διάρκεια των ετών 1950-1960, η εκπαίδευση των παιδιών της χώρας, πορεύεται χωρίς ανακαινιστικές παρεμβάσεις και σημαντικές μεταβολές, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην πρόοδο και ανάπτυξη των νέων ανθρώπων.

Υπήρχαν, βεβαίως φωτισμένα μυαλά, που έθεταν βασικούς στόχους, επαγγελματικής αποκατάστασης, υπήρχαν εκπαιδευτικοί που πρότειναν νόμους και θεσμούς που θα απέδιδαν μελλοντικά.
Ας πάρουμε ως παράδειγμα το Καστελλόριζο, γυρίζοντας τον χρόνο πίσω 70 τόσα χρόνια. Εικόνες, καταστάσεις, γεγονότα που ίσως να επικρατούσαν και σε άλλες περιοχές επαρχιών.

Η τοπική κοινωνία, προσπαθούσε να επιβιώσει μόνη της, χωρίς σπουδαία φροντίδα, χωρίς προγραμματισμό, χωρίς έργα υποδομής. Ένας οικισμός κατεστραμμένος, λεηλατημένος, επικίνδυνος. Μια θαλάσσια συγκοινωνία που συνδέει τη Ρόδο, Θεού θέλοντας, καιρού επιτρέποντος, σε ένα ταξίδι ηρωικό και απίθανο.
Μια δημαρχία, που κατέγραφε πολλούς θανάτους λίγες γεννήσεις και απευθυνόταν σε κάθε αρμόδιο φορέα για να ανακουφιστούν οι κάτοικοι.

Δημόσιοι λειτουργοί, που έκαναν τα στραβά μάτια, όταν έβλεπαν τη γύμνια και την εγκατάλειψη και τους κοντραμπατζήδες να δουλεύουν με κίνδυνο της ζωής τους.
Μια μικρή κοινωνία που δεχόταν συχνά - πυκνά απειλές και παραβιάσεις από την απέναντι Τουρκική στρακο-χωροφυλακή. Η Πολιτεία, δηλαδή το «αθηνοκεντρικό» κράτος, θυμόταν το Καστελλόριζο, όταν είχε να στείλει προπαγανδιστικό έντυπο υλικό υπέρ της βασιλείας και κατά του κόμματος της ΕΔΑ.
Ήταν μια εποχή που οι Έλληνες απαιτούσαν την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και κοντά στα πορτραίτα του Παύλου και της Φρειδερίκης, είχαν τον Μακάριο και τον Γρίβα (Κάποτε θα πρέπει να καταγραφεί ο αγώνας των Δωδεκανησίων για τους Κύπριους σε συνδυασμό με τον ρόλο της ύπουλης Βρετανίας).

Στο Καστελλόριζο, λειτουργούσε Δημοτικό Σχολείο, σε ένα λαμπρό κτήριο, αυτό που ονομάζεται Σαντραπεία Αστική Σχολή.
Διόριζαν για να διδάξουν δασκάλους και δασκάλες, το έργο και η συμπεριφορά των οποίων έμεινε ανεξίτηλη στη μνήμη των παιδιών.

Θυμάμαι στη διάρκεια 1957 – 1962, να διδάσκουν δασκάλες, η ενδυμασία των οποίων προκαλούσε την τοπική κοινωνία. Δάσκαλος που να έχει σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα και άλλος δάσκαλος που να εφαρμόζει ως μέθοδο διδασκαλίας τον τρόμο και το ξύλο. Πολύ ξύλο. Πριν συνεχίσουμε, να υπογραμμίσουμε τούτο: Κανένας μαθητής, καμιά μαθήτρια δεν κατήγγειλε στους γονείς αυτά που βίωναν μέσα και έξω από τις διδασκαλικές αίθουσες. Αργότερα, θα διαπιστώσουμε πως αυτή η μεσαιωνική και αντιπαιδαγωγική και απάνθρωπη αντίληψη επικρατούσε σχεδόν σε όλη τη χώρα!

Χωρίς τον αναπτυξιακό ρόλο του σχολείου, την προαγωγή ενός πνευματικού πολιτισμού, που να προετοιμάζει μικρά παιδιά ώστε να γίνουν μελλοντικά ωφέλιμοι άνθρωποι, η οπισθοδρομική μέθοδος και η απαράδεκτη πρακτική, οδηγούσαν σε ένα κλίμα τρόμου, ανασφάλειας και αμάθειας. Θυμάμαι στη συγκεκριμένη αυτή χρονική διάρκεια πως ο δάσκαλος, ο οποίος είχε αποδεχθεί λάτρης του θεού Διόνυσου, ξεκινούσε ημέρα με την καθιερωμένη προσευχή. Έπρεπε κανείς να ξέρει απέξω την προσευχή. Αν όχι, τον περίμενε τιμωρία.

Το χτύπημα του κουδουνιού, δεν καλούσε σε ατμόσφαιρα μάθησης, γνώσεων, καλλιέργειας ψυχής και πλουτισμού του μυαλού. Δεν, σήμαινε κάλεσμα για αγάπη προς το βιβλίο και στα γράμματα.
Ο συγκεκριμένος δάσκαλος, μόλις οι μαθητές-μαθήτριες κάθονταν στα θρανία, πρόσταζε ένα μαθητή, με τη λιγότερη επίδοση στα μαθήματα, να βγει έξω από το σχολείο να πάει στα πλησιέστερα δέντρα και να κόψει καμιά δεκαριά βέργες.

Ο μαθητικός κόσμος, έπρεπε στο σπίτι του κοντά σε μια λάμπα πετρελαίου, χωρίς τη συνεργασία των γονιών τους (αρκετοί ήταν αγράμματοι άνθρωποι), έπρεπε να χρησιμοποιούν μελάνι με κονδυλοφόρο στα τετράδια. Έπρεπε να μάθουν το μάθημα απέξω και ανακατωτά, έπρεπε να μάθουν όλη την προπαίδεια.

Εννέα επί εννέα, οκτώ επί οκτώ, εννιά επί έξι. Κι αν όλα αυτά καταγραφόντουσαν στη μνήμη, μόλις έφτανε η ώρα της εξέτασης, και με τον τρόπο της εξέτασης και της κακής συμπεριφοράς του εκπαιδευτικού, η γνώση χανόταν. Εννέα επί εννέα ρωτούσε ο δάσκαλος, από ψηλά από την εξέδρα κρατώντας και κραδαίνοντας τον βούρδουλα, με ύφος βασανιστή.

Αν το παιδί της τρυφερής αυτής ηλικίας δεν μπορούσε να απαντήσει, έπρεπε να τείνει τις παλάμες του τεντωμένες και να δεχθεί χτυπήματα τόσο δυνατά ώστε στην αρχή έτσουζε το δέρμα και πολύ σύντομα ερχόταν ο αβάστακτος πόνος. Αν τραβούσε τις παλάμες σου, η βέργα έπεφτε στα πόδια ή και αλλού και ο πόνος ήταν ο ίδιος. Επίσης για πολλή ώρα δεν αισθανόσουν τα χέρια σου.

Υπήρχαν, από ό,τι μάθαμε αργότερα, και άλλες μορφές τιμωρίας. Τράβηγμα αυτιών, χαστούκια, σφίξιμο στο λάρυγγα, εξευτελισμός στους συμμαθητές σου, αποβολή από την αίθουσα, όρθιος με το ένα πόδι και πολλές άλλες τιμωρίες. Το πιο ισχυρό παιδαγωγικό όπλο στα χέρια τους συμβολικά και κυριολεκτικά ήταν το ξύλο.
Αν ο δάσκαλος έβλεπε στον δρόμο κάποιο παιδί να περπατά, την άλλη μέρα το ανέκρινε και το τιμωρούσε.

Έτσι το κάθε παιχνίδι εκτός σχολείου ήταν παράνομο. Αν υπήρξαν ελάχιστοι εκπαιδευτικοί, χωρίς να εφαρμόζουν αυτές τις μεθόδους, ήταν ελάχιστοι και επισφραγίζουν τον κανόνα. Η αλήθεια είναι πως η πολιτεία πίεζε και ήλεγχε ασφυκτικά τη διοίκηση της εκπαίδευσης και τους επιθεωρητές. Αυτοί με τη σειρά τους τούς δασκάλους και οι δάσκαλοι μεταφόρτωναν όλη την πίεση στους μαθητές.

Ο σχολικός εξοπλισμός περιλάμβανε: μαυροπίνακα, κιμωλίες, παραδοσιακά ξύλινα θρανία με ενσωματωμένο κάθισμα και αυλάκι για μολύβια και στυλό, και στους τοίχους κρεμασμένες κάποιες εικόνες ηρώων του ‘21 και φυσικά στο κέντρο η φωτογραφία του βασιλιά και της βασίλισσας.
Στο τέλος του χρόνου γίνονταν γυμναστικές επιδείξεις. Μπλε παντελόνι, άσπρη φανέλα και άσπρα πάνινα παπούτσια, καλά βαμμένα. Απαραιτήτως αθλητικοί αγώνες που περιλάμβαναν άλμα εις μήκος, άλμα εις ύψος, σακουλοδρομία, αυγουλοδρομία και σκυταλοδρομία.

Κάποτε ένας τέτοιος δάσκαλος, επέστρεψε μετά από χρόνια στο Καστελλόριζο, για διακοπές και αναζητούσε τους παλιούς μαθητές του. Κανείς δεν τον πλησίαζε, ώσπου κάποια φορά συνάντησε μια μαθήτριά του, την οποία και χαμογελώντας ρώτησε;

- Δε με θυμάσαι;
- Φυσικά, δάσκαλε. Από το ξύλο που τρώγαμε!

Σήμερα, το έργο των δασκάλων είναι έργο δημιουργικό και μορφωτικό και με κοινωνικό φορτίο εκπαίδευσης, γεγονός που αναγνωρίζει ο κάθε Έλληνας.