1821 Σελίδες Ιστορίας: Ο Σουκιούρμπεης υποκύπτει στις απειλές Άγγλου πλοιάρχου ότι θα βομβαρδίσει το σεράι, αν δεν αποζημιώσει τον υποπρόξενό Μας
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 924 ΦΟΡΕΣ
Γάλλος Ακαδημαϊκός σκιαγραφεί το 1831, τον φοβερό γενίτσαρο
Γράφει και επιμελείται ο Κώστας ΤΣΑΛΑΧΟΥΡΗΣ
Μέχρι το 1822, συμβαίνουν όσα αναφέραμε για τον Γιουσούφ μπέη, όπου φτάνει στη Pόδο ο εξηκοντούτης Mεχμέτ Σουκιούρ μπέης, ένας φοβερός γενίτσαρος, γόνος της περίφημης οικογένειας της Mάνης, των Mαυρομιχαλαίων που παιδί αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους και αλλαξοπίστησε. Ήταν ο Γεώργιος Mαυρομιχάλης(1).
O Μεχμέτ Σουκιούρ μπέης, ο φοβερός αυτός εξωμότης πέτυχε σε πολύ λίγο χρόνο να έχει υπό την εξουσία του όλα τα γύρω νησιά τα οποία αμέσως «προσκύνησαν», δήλωσαν υποταγή και έστειλαν απεσταλμένους με το δόσιμο και με δώρα.
Στη Pόδο πέτυχε να αστυνομεύσει τα πάντα, μάλιστα δε σε κάθε χωριό εγκατέστησε κι έναν αλλόθρησκο για να παρακολουθεί τους ατυχείς χωρικούς.
Xαρακτηριστική είναι η περίπτωση επτά μαραγκών που πέτυχαν να φύγουν από τη Pόδο με το πλοίο που μετέφερε χανσενικούς στην Τήλο. Έγιναν αμέσως αντιληπτοί και ο ενδοξότατος, εκλαμπρότατος και πολυχρονεμένος αυθέντης Mεχμέτ Σουκιούρ Mπέης Mουτεσαρίφης του Σαντζακίου της Pόδου, Mεταβελαγάς του βασιλικού Iμερατίου Xατζή-Aγάς και Nαζίρ Aγάς της κραταιάς Βασιλείας, με μπουγιουρδί που απηύθυνε στους προεστώτες και ραγιάδες των νησιών, ζήτησε να μην τους φυγαδέψουν ή να τους κρύψουν, με την απειλή ότι αν συμβεί κάτι τέτοιο θα μετανοήσουν φοβερά(2).
Ο σκληρός αυτός άνθρωπος αναγκάζεται να υποκύψει προ της απειλής ενός Άγγλου πλοιάρχου, του Τσαρλς Σόθμπυ, που τον διαμήνυσε ότι αν δεν αποζημιώσει τον υποπρόξενο της Α. Μεγαλειότητας της βασίλισσας της Αγγλίας Βικτωρίας, Ετιέν Μας, τότε θα στρέψει τα όπλα εναντίον της κατοικίας του. Ο Μας είχε κτήματα στα Τριάντα που καλλιεργούσαν άνθρωποί του. Δεν τον άφηναν, όμως ήσυχο και ειδικά οι Αιγύπτιοι και Τούρκοι που πήγαιναν στο Μοριά για να πολεμήσουν, προερχόμενοι από την Αλεξάνδρεια. Του έκλεβαν συνεχώς την παραγωγή.
Αυτό ανάγκασε τον Άγγλο πλοίαρχο να ζητήσει αποζημίωση από τον Σουκιούρ ο οποίος στις διαπραγματεύσεις που έγιναν, με ένα αξιωματικό του, δεν έλαβε σοβαρά υπόψη ότι έπρεπε να δεχθεί το δίκαιες απαιτήσεις του Άγγλου. Όταν έφτασαν οι διαπραγματεύσεις στο απροχώρητο, τότε ο Σόθμπυ του μήνυσε ότι «αν σε μια ώρα, με το ρολόι, δεν εισακουστούν οι διαμαρτυρίες μου, θα υποστηρίξω το αίτημά μου με το κανόνι, την έσχατη λογική των βασιλέων. Αυτό είναι και το τελευταίο μου επιχείρημα».
Πριν ακόμη λήξει η προθεσμία ο πλοίαρχος έριξε αρκετές βολές, και μάλιστα μερικές προς την κατεύθυνση των διαμερισμάτων του Σουκιούρ, τα οποία και κτύπησαν.
Τότε αναγκάστηκε ο Σουκιούρ να δεχτεί τους όρους, αλλά το γεγονός αυτό μείωσε το κύρος του στους υπηκόους του, μάλιστα δε έγινε αφάνταστα σκληρός και βίαιος.
Ο διαβόητος αυτός εξωμότης παρέμεινε στη Ρόδο μέχρι το 1835, με εννεάμηνο χρονικό διάστημα απουσίας όταν έπεσε σε δυσμένεια το 1826 και ανακλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, αντικατασταθείς από τον Χασάν μπέη, ένα καλό και δίκαιο διοικητή, που νομίστηκε ότι πιθανόν να προερχόταν από χριστιανική οικογένεια. Επιστρέφοντας ο Σουκιούρ μπέης, έρχεται με τον τίτλο του πασά.
Ο Ετιέν Μας γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1780 και πέθανε στη Ρόδο στις 5 Οκτωβρίου 1851. Παντρεύτηκε τη Μονίκ Ρυμπώ και απέκτησαν 4 παιδιά. Από τότε αρχίζει το γενεαλογικό δένδρο της οικογένειας με κλάδο τη Ρόδο-οι ρίζες των άλλων κλάδων χάνονται στα βάθη των αιώνων.
Σκιαγραφία του Σουκιούρμπεη
Στις 15 Ιανουαρίου 1831 επισκέπτεται τη Ρόδο ο Γάλλος δημοσιολόγος και ιστορικός, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας, Joseph-François Michaud(3), συναντάται με τον Σουκιούρ και μας δίνει μια φανταστική περιγραφή αυτού του φοβερού ανθρώπου.
Αφού γράφει για το ιστορικό της οικογένειας Μαυρομιχάλη, πώς ανατράφηκε παιδί από Τούρκους κουρσάρους, πώς πουλήθηκε στο παζάρι και ανατράφηκε μεταξύ των σκλάβων στο παλάτι, τη συμμετοχή του στις ραδιουργίες που συντάρασσαν την Αυτοκρατορία, πώς ήταν αναγκασμένος να ζει υπό την απειλή της αγχόνης που ξέφευγε πάντοτε δια της φυγής, συνεχίζει(4):
«Αφού διήγε μια ζωή σαν περιπλανώμενος Ιουδαίος, ανακλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και όταν ξέσπασε η ελληνική επανάσταση, στάλθηκε στη Ρόδο για να συγκρατήσει το λαό, δια του φόβου, να μην επαναστατήσει. Και αυτός ήταν ο πιο κατάλληλος, λόγω ικανοτήτων, και του χαρακτήρα του. Ήταν σκληρός και άσπλαχνος.
Όταν φτάσαμε(5) στο σπίτι του Μπέη, μας περίμενε όρθιος στην πόρτα. Ήταν ένα άντρας περισσότερο από έξι πόδια, και το βάρος ήταν ανάλογο του σώματός του. Παρατηρώντας αυτό το γιγαντιαίο ανάστημα και αυτό τον πελώριο όγκο, σκέφτηκα κατ’ αρχήν τον κολοσσό της Ρόδου. Δεν ξέρω πια άγρια βαρβαρότητα αποκαλυπτόταν, κρυβόταν στη φυσιογνωμία του Σουκιούρ.
Η χροιά του προσώπου του είναι κίτρινη και χολώδης, το μέτωπο ρυτιδωμένο και λυπημένο, το μάτι του μαύρο και απειλητικό. Αν και τα λόγια του ήταν ευγενικά, η φωνή του περιείχε κάποια σκληράδα και το χαμόγελό του κάτι το σκοτεινό.
»Μας είπε να καθίσουμε στο ντιβάνι του. Ενώ πίναμε τον καφέ και καπνίζαμε τσιμπούκι, άφησα να «περπατήσει» η ματιά μου στο δωμάτιο όπου βρισκόμασταν.
»Παρατήρησα κατ’ αρχήν καμιά εικοσαριά τουφέκια κρεμασμένα στους τοίχους. Μερικά ήταν στολισμένα με μάργαρο και με πλάκες αργύρου. Ένα ζεύγος πιστολιών βρισκόταν πάνω ακριβώς από το κεφάλι του πασά. Απέναντί μας ένα μπουκέτο μπαχαρικών περίτεχνα τακτοποιημένο με γιρλάντες, έμοιαζε καδραρισμένο μεταξύ των γιαταγανιών, με λαβές από ατλάζι της Δαμασκού.
Σε άλλη πλευρά, μια σανίδα στερεωμένη στον τοίχο άφηνε να φαίνεται ένας τόμος 4ου σχήματος-με κάλυμμα τριμμένο ανακατεμένο μέσα σε πορτοκάλια. Οπωσδήποτε ήταν το Κοράνι. Δύο εσοχές με τζάμι, λίγο πιο πέρα, περιέκλειαν διάφορα χαρτιά. Στο βάθος υπήρχε ένα ξύλινο κιβώτιο που έμοιαζε με εκκλησιαστικό θρόνο και ήταν ακουμπισμένο στον τοίχο. Άλλα έπιπλα δεν υπήρχαν. Πουθενά δεν έβλεπες επιχρύσωμα, καμιά ταπετσαρία.
Μόνο στο γυμνό τοίχο ήταν κρεμασμένος ένας μικρός ζωγραφικός πίνακας, αναπαριστώντας ιστιοφόρο με πανιά ξεδιπλωμένα, αλλά χωρίς πλοηγό και ναύτες, γιατί τα ανθρώπινα πρόσωπα, είναι απαγορευμένα να απαθανατιστούν από το χρωστήρα των μουσουλμάνων καλλιτεχνών(6). Καθώς η επίπλωση του μπέη απασχολούσε την προσοχή μου, ο φιλοξενών μας, θέλησε να πάρει το πρόγευμά του. Η εξοχότητά του έφαγε πιλάφι και δύο αυγά.
Έφερνε στο κάθε πιάτο τα χοντρά του χέρια και κάθε λίγο και λιγάκι γυρνώντας προς το μέρος μας, έλεγε:
-Α λα τούρκα, α λα τούρκα!
»Μετά το πρόγευμα ήπιε ένα μεγάλο ποτήρι κόκκινο ηδύποτο, έκανε το συνήθη καθαρισμό του και ξανάπε:
-Α λα τούρκα, α λα τούρκα!
»Όπως όλοι οι άνθρωποι της Πύλης που πήραν τη διαταγή να καλοδέχονται τους Γάλλους, ο μπέης νόμισε ότι μπορούσε να περιστρέψει τη συζήτηση στην ελευθερία και τους νόμους της Ευρώπης. Μας μίλησε για τη Γαλλική Επανάσταση και νομίζοντας ότι μας είναι αρεστός, μας επανέλαβε για πολλοστή φορά στην ιταλική.
-Καλό Σύνταγμα, καλό Σύνταγμα.
»Ένας από τους συνταξιδιώτες μας του είπε ότι το Σύνταγμα για τους Τούρκους είναι η ράβδος, κι εκείνος του απάντησε ότι άλλοι μεν υπακούουν στους νόμους, άλλοι δε στο φόβο. Το Οθωμανικό Έθνος, είναι Έθνος αγροίκων που αρέσκονται στη σκληρότητα γιατί αν τους φέρεσαι ήπια οπωσδήποτε θα επαναστατήσουν(7).
Ήθελε έτσι να δικαιολογήσει τον τρόπο που κυβερνούσε. Φημιζόταν ότι συγκαταλέγεται μεταξύ των πολλών κυβερνώντων που μιλά σαν ψαλμωδός και χωρίς καμιά ανησυχία και τυπικότητα δεν σταματά, και καταβροχθίζει το λαό σαν ένα κομμάτι ψωμί.
»Την ώρα που μιλούσε ο πασάς, εξέτασα εκ νέου το γιγαντιαίο του παράστημα και τη βάρβαρη φυσιογνωμία του. Όσο τον παρατηρούσα, τόσο μου φαινόταν ότι αν του έβαζαν μάτι, ένα μάτι στο μέτωπο, θα είχαν φτιάξει ένα κύκλωπα όπως τον Πολύφημο.
»Ενώ συνομιλούσαμε, ήλθε ένας πλοηγός, Έλληνας. Παρουσιάστηκε με δεμένο το βραχίονα, το κεφάλι γυρτό-κρατιόταν κυριολεκτικά όρθιος δια της βίας. Ο πασάς τον είχε επιφορτίσει να κυβερνήσει ένα από τα πλοία του, αλλά ο φτωχός Έλληνας ζητούσε να τον απαλλάξει από αυτή την… τιμή. Για να δικαιολογηθεί, προφασίστηκε όλων των ειδών τις αρρώστιες. Τον έβλεπες, είχε παραλύσει. Ευχαρίστως θα παραδιδόταν στην πανώλη ή τον κίτρινο πυρετό.
Οι δικαιολογίες του πλοηγού έγιναν πιστευτές. Η παρουσία μας τον είχε προστατέψει. Έφυγε χωρίς να τον απειλήσει, αλλά είμαι βέβαιος ότι όταν θα εγκαταλείπαμε το παλάτι, θα βρισκόταν μεταξύ του ξυλοκοπήματος και της δόξας και οπωσδήποτε θα έπρεπε να διαλέξει, και θα έλεγε το ναι. Αυτός ο ίδιος θα εξέφραζε την επιθυμία να μπει στην υπηρεσία του πασά…».
Ο Σουκιούρ μπέης πέθανε σε βαθύ γήρας.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Rottiers, Bernard-Eugène Antoine «Description des Monumens de Rhodes», Bruxelles 1828 και 1830. Από την έκδοση του1828, σελ. 70-73. Κάποια παράδοση αναφέρει ότι ένας από τους γιους του Γιάννη ή Σκυλογιάννη Μαυρομιχάλη (1726-1769) συνελήφθη, έγινε μουσουλμάνος και αργότερα βαλής των νησιών του Αιγαίου με το όνομα Μεχμέτ Σουκιούρ-μπέης.
2. I.M.Xατζηφώτης «Tα "μπουγιουρδιά" του μουτεσερίφη του Σαντζακίου της Pόδου, δεν πτοούν του νησιώτες». Aρχειακό υλικό προερχόμενο από το αρχείο Eυαγγελίας Γεωργά-Bολονάκη.
3. J.F.Michaud (19.6.1767-30.9.1839). Σημαντικά του έργα είναι το πεντάτομο «Ιστορία των Σταυροφοριών», 1811-1822 και «Βιβλιοθήκη των Σταυροφοριών» 1822.
4. Μετάφραση από το γαλλικό κείμενο, Ελένης Λέφα-Τσαλαχούρη.
5. Ο Michaud συνοδευόταν από το Γάλλο υποπρόξενο για τον οποίο γράφει στην επιστολή του ότι «δεν γνώριζε τίποτε από τη Ρόδο, τίποτε έξω από το σπίτι του…».
6.Correspondance d΄ Orient (1830-1831) par M. Michaud, de l΄Académie Française et M. Poujoulat, Tome IV, Bruxelles 1841, σελ.112-113.
7. Ελεύθερη μετάφραση. Το κείμενο: «…que la nation ottomane était une nation grossière qui aimait à être menée durement, et qui se révolterait si on la ménageait tant soit peu».
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
