1826 Σελίδες Ιστορίας: Το λυπητερό τραγούδι ενός βοσκού, ένα είδος ελεγείας, για τα ανδραγαθήματα των Ιπποτών
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 698 ΦΟΡΕΣ
Αποχαιρετισμός του ιερού όρους Φιλερήμου
Από το βιβλίο του Rottiers
Συρραφή Κώστας ΤΣΑΛΑΧΟΥΡΗΣ
Στο σημερινό και τελευταίο σημείωμα, ο συνταγματάρχης Ροττιέ σημειώνει και γράφει λεπτομέρειες της Εκκλησίας, του οροπεδίου, την κοιλάδα των Μαριτσών, το κυνήγι Τούρκων με γεράκια, τα τραγούδια των βοσκών κι εμείς φτάνουμε στα νεώτερα χρόνια με το Μάριο Λάγκο και τη θεούσα Οκταβία. Πραγματικά ήταν ένα ονειρεμένο ταξίδι!..
Γράφει ο Ροττιέ:
Από εκεί πήγαμε στην εκκλησία. Οι Συμιακοί μας είχαν κιόλας προηγηθεί και τους βρήκαμε να προσεύχονται. Μετά την πρώτη μου επίσκεψη ένα τμήμα του κεντρικού θόλου είχε καταρρεύσει και μάλιστα στο σημείο όπου είχαμε σταθεί και το Άσπρο Μαντήλι, που τον είχε ήδη σχεδιάσει, πρόσθεσε τα νέα χαλάσματα. Άλλοτε πίσω από την εκκλησία υπήρχε ένα είδος ευρύχωρου μοναστηριού.
Αλλά είχε ερειπωθεί εντελώς και η κατάσταση της φθοράς δεν επέτρεψε στο ζωγράφο μου να περισυλλέξει το παραμικρό. Ήταν μάλιστα επικίνδυνο να μπει κανείς εκεί μέσα. Και οι βοσκοί, για να προστατευθούν τη νύχτα από την ψύχρα, που στο υψόμετρο αυτό είναι πολύ πιο έντονη απ’ όσο στο υπόλοιπο νησί, κατέφευγαν στην εκκλησία, όπου εύρισκαν ασφάλεια μόνο στη μεριά που γειτόνευε με το παρεκκλήσι.
Έτσι καταστράφηκε εν ριπή οφθαλμού αυτός ο παλαιός ναός, όπου άλλοτε έρχονταν όλοι σχεδόν οι προσκυνητές που πήγαιναν στα Ιεροσόλυμα, είτε στον πηγαιμό είτε στην επιστροφή τους(1)…
…Κάναμε το γύρο του οροπεδίου, που έχει σχήμα έλλειψης. Πιθανότατα είχε μήκος εξακοσίων ποδών και περίπου τετρακόσια πλάτος. Εδώ κι εκεί έβλεπες υπέροχα πεύκα με πολύ ωραίο πράσινο φύλλωμα-pinus alepensis και θάμνους συγκεντρωμένους με τον πιο γραφικό τρόπο. ‘Όπως ήδη έχω αναφέρει, το υπόλοιπο ήταν ένας εκτεταμένος βοσκότοπος. Υπήρχε μια μόνο φοινικιά. Βρισκόταν σε κάποια απόσταση από την είσοδο του υπογείου και άπλωνε μέχρις εκεί τα προστατευτικά κλαδιά της.
Η κοιλάδα
Κατευθυνθήκαμε προς τα δυτικά, αλλά απ’ αυτή την πλευρά βρήκαμε το βουνό απρόσιτο και σχεδόν εξ ολοκλήρου κάθετο. Στα πόδια μας ήταν μια εκτεταμένη πεδιάδα και ο Δημήτριος μας πληροφόρησε πως ήταν η κοιλάδα του Μαρίτσα(2). Απλωνόταν μέχρι τα ερείπια της Ιαλυσού.
Ο κύριος Pagano τράβηξε την προσοχή μας στο βάθος της κοιλάδας, όπου καμιά δωδεκαριά Τούρκοι, όλοι έφιπποι κυνηγούσαν με γεράκια. Για λίγη ώρα παρακολουθήσαμε τις κινήσεις τους και είδαμε το βασιλικό πουλί να αφήνει το χέρι του κυρίου του και να εφορμά σε ένα φασιανό, ρίχνοντάς τον αμέσως. Δύο κυνηγοί το ακολούθησαν καλπάζοντας. Ο ένας αφίππευσε και του πήρε τη λεία του, βάζοντας κάτω από το ράμφος του κάποιο άλλο δόλωμα.
Βλέποντας αυτή τη διασκέδαση που αγαπούσαν οι πρόγονοί μας και που σήμερα είναι σχεδόν άγνωστη, αισθανθήκαμε πολύ ευχάριστα. Το κυνήγι αυτό, σε μια γοητευτική τοποθεσία, κάτω από έναν υπέροχο ουρανό, πρόσφερε εξαιρετικό θέμα σπουδής αντάξιο του χρωστήρα του διάσημου Wouwermans(3).
Τελικά χρειάστηκε να αφήσουμε το παλιό τούτο ερημητήριο των γενναίων μας ηρώων, αφημένο σήμερα σε μερικούς βοσκούς και στα κοπάδια τους. Όμως, ύστερα από μερικά χρόνια, ο χρόνος θα τους αρπάξει το μοναδικό καταφύγιο που τους προσφέρει η εκκλησία στις κακοκαιρίες και θα βλέπει κανείς μόνο ένα σωρό χαλασμάτων και θα μαντεύει δύσκολα την αρχική τους χρήση.
Για μια τελευταία φορά στρέψαμε τα βλέμματά μας προς την εκκλησία και τα ερείπιά της, σαν να την αποχαιρετούσαμε.
Θλιβερές σκέψεις
Παραδοθήκαμε ανεμπόδιστα σε θλιβερές σκέψεις που έγιναν πιο θλιβερές από το λυπητερό τραγούδι ενός νεαρού βοσκού.
Ήταν ένα είδος ελεγείας στα νέα ελληνικά, που αναφερόταν στο παρελθόν. Απαριθμούσε τα ανδραγαθήματα των Ιπποτών κατά την παραμονή τους στη Ρόδο. Τον ακούσαμε μάλιστα να προφέρει πολύ καθαρά τα ονόματα του Βιλλανόβα και του ντ’
Αμπυσσόν. Κάθε στροφή τελείωνε με το ρεφραίν:
Τι αυτοί οι χρόνοι της δόξης αυτών,
Τι ἧ ημέραι της ευτυχίας μας εγίνηκαν(4)
Το τραγούδι αυτό είχε κάτι το απλό και το συγκινητικό, που άγγιζε την ψυχή. Μας ήταν δύσκολο να συγκρατήσουμε τη συγκίνησή μας και ο ίδιος ο βοσκός άρχισε να κλαίει. Ο κύριος Borea δεν προσπάθησε να κρύψει τη συγκίνησή του και έδωσε απλόχερα στο βοσκό όσους παράδες είχε. Ακολουθήσαμε όλοι το παράδειγμά του-σελίδες 392-393.
Αντίο για πάντα
- Αντίο για πάντα ερείπια που μας προκαλείτε τόσο θλιβερές αναμνήσεις, αναφώνησε ο Δημήτρης.
- Αντίο, συ, άλλοτε τόπε παρηγοριάς και σήμερα πόνου, όπου οι καλοί μας πρόγονοι, έρχονταν να αποθέσουν τις προσφορές τους, όπου οι νεαροί πολεμιστές του Τάγματος έρχονταν να εξιλεωθούν για τα ελαφρά τους αμαρτήματα που ο Θεός του ελέους θα τους έχει συγχωρήσει από πολλού!..
- Αντίο για τελευταία φορά,
- Αντίο, δεν θα σας ξαναδώ!..
Για την Ιστορία, τα χαλάσματα αυτά, περίμεναν άλλα εκατό χρόνια για να πάρουν τη θέση τους στη λατρεία, τώρα από τους Καθολικούς και ειδικά από μια θεούσα την Οκταβία Λάγκο, σύζυγο του διοικητή των Ιταλικών Νήσων του Αιγαίου που τον επηρέαζε σχετικά. Ό,τι γινόταν από τους Καθολικούς ιερωμένους πίσω βρισκόταν η Οκταβία. Μάλιστα, ένας εκπαιδευτικός δικός μας, χωριού της Ρόδου, της αφιέρωσε και ένα στίχο για τις επεμβάσεις της στα κοινά και ειδικά στις Σχολές:
Τον Κυβερνήτην σώζε
σεπτόν διοικητήν
μετά της Οκταβίας
κι επιθεωρητήν
Σχετικά με το Φιλέρημο, το ναό, το δρόμο των Παθών, και όλες τις εγκαταστάσεις, λεπτομέρειες με βάση τα επίσημα αρχεία ελληνικά, ιταλικά και ξένα, δημοσιεύονται αναλυτικά στο βιβλίο του Κ. Τσαλαχούρη «Η Οικονομική πολιτική της Ιταλίας στα Δωδεκάνησα(5)» και ειδικά στο κεφάλαιο Ιστ’, με τίτλο «Η περίπτωση του Βατικανού», σελίδες 331έως 354, στο Παράρτημα των εγγράφων σελίδες 371 έως 535 και αλλού.
Σε όλη αυτή την ιστορία του Φιλερήμου σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν, δύο εξέχοντες δικηγόροι της Ρόδου οι Ιωάννης Τσαβαρής και Αχιλλέας Κωνσταντινίδης που με υπομνήματα και παρεμβάσεις τους, βοήθησαν τις ελληνικές Υπηρεσίες στο έργο τους και ειδικά την Ελληνική Στρατιωτική Διοίκηση Δωδεκανήσου. Δεν πρέπει να παραβλέψουμε την αγάπη που επέδειξε για την περιοχή του Ιερού ναού Φιλερήμου, κατά τη διάρκεια της ποιμαντορίας του, ο μακαριστός μητροπολίτης Ρόδου Σπυρίδων Συνοδινός (1907-1988), αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Πάντως για τον ναό του Φιλερήμου, τότε στα σκληρά εκείνα χρόνια της φοβερής αντιπαράθεσης, έγινε κατάληψη, στις 20 Σεπτεμβρίου 1947 και ώρα 10η πρωινή, δηλαδή πολύ πριν την κύρωση της Συνθήκης Ειρήνης από την Ελλάδα.
Ο Ροττιέ συνεχίζει την κάθοδο από το βουνό:
…καθώς κατεβαίναμε ο νεαρός βοσκός και ένας σύντροφός του που είχε έλθει κοντά, θέλησαν να μας ακολουθήσουν οπωσδήποτε. Και προπορεύτηκαν τραγουδώντας ποιμενικά τραγούδια, μέχρι τη βάρκα μας και βοήθησαν να τη ρίξουν στο νερό. Φρόντισα να τους μοιράσουν ψωμί και κρασί και πήραν το δρόμο του γυρισμού πάλι τραγουδώντας.
Ο άνεμος συνέχιζε να είναι πρίμος, ώστε θα γυρίζαμε γρήγορα. Σε λίγο πλέαμε κατά μήκος του χωριού Τριάντα και καθώς περνούσαμε θυμήθηκα το σεβάσμιο Ευθύμιο και την κόρη του, τη γοητευτική Ελένη, που δεν θα ξαναδώ.
Ευχάριστο όνειρο
Για μένα, αυτή η ενδιαφέρουσα μέρα είχε περάσει στην αιωνιότητα και μου φαινόταν πια μόνο σαν ευχάριστο όνειρο.
Έτσι μετασχηματίζονται οι γλυκύτερες συγκινήσεις που δοκιμάσαμε και συχνά η ανάμνησή τους θα είναι για μας μόνο το αποτέλεσμα μιας ψευδαίσθησης, χωρίς την πέννα που μας χρησιμεύει για να διαπιστώσουμε την πραγματικότητά τους.
Χαιρετίσαμε το ύψωμα του αγίου Στεφάνου περνώντας από μπροστά του με την ταχύτητα της αστραπής.
Ο Δημήτρης που χωρίς να μπορώ να μαντέψω το λόγο, είχε μείνει σιωπηλός από τη στιγμή που αφήσαμε το οροπέδιο του Φιλερήμου, έσπασε τη σιωπή του και είπε:
-Εδώ είμαστε στο ύψος του σημείου όπου έκαμαν την απόβασή τους οι τούρκοι το 1480 και συντάχθηκαν στην παραλία, με την κάλυψη των κανονιών των πλοίων τους, για να επιτεθούν εναντίον των δυνάμεων του Τάγματος που τους περίμεναν μοιρασμένες κατά μήκος των διόδων του υψώματος. Υπερασπίστηκαν την κατοχή του με απαράμιλλη ανδρεία και επιμονή.
Από αυτή την απόσταση μπορούμε να φανταστούμε καλύτερα τη μάχη, μια από τις πιο αιματηρές…
Δεν αργήσαμε να αράξουμε στο σημείο απ’ όπου αναχωρήσαμε, στην παραλία των Μύλων, και αφού πληρώσαμε το βαρκάρη μας, πήραμε το δρόμο για τη Μονή…
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Χειρόγραφο Ελευθερίου.
2. Τα Μαριτσά
3. Philips Wouwermans, γεννήθηκε στις 24 Μαΐου 1619 στο Χάαρλεμ της Βορειοδυτικής Ολλανδίας και πέθανε στις 19 Μαΐου 1668 στην ίδια πόλη. Ζωγράφος της Χρυσής Ολλανδικής Εποχής. Έργα του τοπία, σκηνές κυνηγίου και σκηνές μάχης.
4. Στο βιβλίο ο Ροττιέ το γράφει στην ελληνική.
5. Εκδόσεις «Τροχαλία», Απρίλιος 200, σελίδες 566. Τα δικαιώματα του βιβλίου παραχωρήθηκαν από τον συγγραφέα στον Δήμο Ροδίων.
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
