Σελίδες Ιστορίας: Το χειρόγραφα περί Ρόδου, του Φλωμπέρ, βρίσκονται στην Ιστορική Βιβλιοθήκη των Παρισίων

Rodiaki NewsRoom

Η περιγραφή για την 27ωρη παραμονή του στο εσωτερικό του νησιού

Γράφει ο Κώστας Τσαλαχούρης

Είναι ντοκουμέντο. Ο δεύτερος Μεγάλος των Γαλλικών Γραμμάτων, επί είκοσι επτά ώρες, βρίσκετσι με τα πόδια στο εσωτερικό του νησιού της Ρόδου, προσπαθώντας να ζήσει και να καταγράψει, αυτά που μας άφησαν οι προπάτορές μας.

Ήταν μια εκδρομή που αρχίζει στις 9 Οκτωβρίου 1850, και ώρα 10 το πρωί.
Πρόκειται για τον Gustave Flaubert (1821-1880) που φτάνει στη Ρόδο την Παρασκευή 4 Οκτωβρίου και μένει μέχρι τη Δευτέρα 14 του μηνός, οπότε αναχωρεί για το Μαρμαρίς.

Ο Γκουστάβ Φλωμπέρ

Στη Ρόδο τον Φλωμπέρ συνοδεύουν, ο φίλος του Μαξίμ ντυ Καμπ(1) και ο Κορσικανός υπηρέτης του Λουί Σασέτι. Έφτασαν με κρύο, συννεφιασμένο καιρό, και θάλασσα τρικυμιώδη. Μείνανε στις καλύβες της καραντίνας-Λαζαρέτο δύο ημέρες. Τους επισκέφτηκαν ένας εκπρόσωπος του πασά, και ο υποπρόξενος της Γαλλίας.
Έτσι η παραμονή στη Ρόδο, αρχίζει την Κυριακή 6 Οκτωβρίου(2).

Ο Μαξίμ ντυ Καμπ, φίλος του Φλωμπέρ, «περπάτησαν» μαζί το εσωτερικό της Ρόδου

ΣΥΝΑΡΠΑΣΤΙΚΟ
Το κείμενο για τη Ρόδο είναι συναρπαστικό, αθάνατο, γιατί εκτός του ότι δημοσιεύτηκε και εκδόθηκε στην ώρα του, τα χειρόγραφα περί Ρόδου, βρίσκονται στην Ιστορική Βιβλιοθήκη των Παρισίων-σταχωμένα με την επίχρυση σημείωση, κάτω δεξιά, «ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ αριθμ. 7». Το κείμενο γράφτηκε Οκτώβριο-Δεκέμβριο 1850 και αποτελείται από 81 (162 σελίδες) φύλλα, εκ των οποίων τα φύλλα 58-78 (42 σελίδες) και 80-81 (4 σελίδες) είναι κενά. Στο φύλλο 33 ένα χαρτί-μικρό-επικολλάται στην κυρίως σελίδα.

Στο πρώτο φύλλο, γραμμένο, πάντα, διά χειρός Φλωμπέρ, σημειώνονται τα μέρη όπου οι ταξιδιώτες επισκέφτηκαν με αρχή το Φιλέρημο και τελευταίο το Ροδίνι.
Δηλαδή πραγματοποίησαν την εκδρομή από την ανατολική πλευρά της νήσου, μέχρι τη Σορωνή, μετά συνέχισαν στο εσωτερικό Διμυλιά, Πυλώνα Αρταμίτη, Λάερμα, Λίνδο και συνέχισαν, για επιστροφή, τη δυτική πλευρά μέχρι τα Κοσκινού και το Ροδίνι.

Η πρώτη σελίδα περί Ρόδου. Κείμενο Φλωμπέρ

Είναι πλέον η εποχή που ο ταξιδιώτης χωρίς κανένα πρόβλημα, μπορεί να επισκεφτεί το εσωτερικό της Ρόδου. Τα ονόματα τα μεταφέρει στο χαρτί, όπως τα άκουσε-πολλές φορές όχι σωστά…
Ιδού πώς τα κατέγραψε: Philerimos, Thremasi, VillaNuova Kolossi, Sorôné, Dyma, Fondoukli, Polna, Artèmisi, Laëma, Lindo, Massari, Malona, Archangelo, Costinos, Zimpoli,

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ
Πριν φύγουν για την εκδρομή τους, επισκέπτονται την Πόλη και τα Μαράσια.
Μπαίνουν χωρίς καμιά επιφύλαξη στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη όπου συναντούν δύο Βρετανούς(3), ο ένας ζωγράφιζε και ο άλλος έξυνε επιγραφές, το σωστό, νομίζουμε, αντέγραφε επιγραφές. Ο Φλωμπέρ, τον ένα, πρώην αξιωματικό του ναυτικού, τον είχε συναντήσει μέσα σε άμαξα στο Κόμο και στη λίμνη Λουγκάνο στη Βόρειο Ιταλία. Μπήκαν στην εκκλησία από την πλαϊνή πόρτα και βγήκαν από την κεντρική είσοδο. Τώρα ήταν τζαμί. Εκτός από τους δυο τρεις τάφους των Μεγάλων Μαγίστρων, σχεδόν κατεστραμμένους την είσοδο και πού βρίσκονταν δεξιά η Keblah(4) και το Nimbar(5).

Το λεύκωμα με τα χειρόγραφα του Φλωμπέρ, όπως είναι κατατεθειμένο στην Ιστορική Βιβλιοθήκη των Παρισίων

Οι λεπτομέρειες που μας δίδει για την εκκλησία, δεν προσθέτουν τίποτε, απ’ ό,τι γνωρίζουμε από τον Ροττιέ, όπως και για τα λουτρά, που τα επισκέφτηκαν και ο Φλωμπέρ έκανε το μπάνιο του. Αλλά είναι γεγονός ότι ο ερευνητής του μέλλοντος-φαίνεται δεν έγιναν επισταμένες έρευνες-ξεσκονίζοντας αγγλικά αρχεία της εποχής, είναι δυνατόν να βρει σχέδια ή τίποτε άλλο για την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη. Αυτή είναι η πεμπτουσία της Ιστορίας, δεν κλείνει ποτέ!.. Η λεπτομέρεια είναι το παν!..

ΦΙΛΕΡΗΜΟΣ
Μετά τα Τριάντα-το γράφει Τριένδα(6)-«στρίβουμε αριστερά, περιοχή ελαιοδένδρων. Ανεβαίνουμε τον λοφίσκο που οδηγεί στο Φιλέρημο, την αρχαία Ρόδο(7) που βρίσκεται στο ύψωμα. Τα μεγάλα πεύκα της Ιταλίας στην άκρη της ρεματιάς, έρχονται σε αντίθεση με το απαλό πράσινο στο σχεδόν μαύρο χρώμα των βουνών. Παντού ροδόδενδρα, μυρτιές, άλλα δένδρα με καρπούς και γιγάντια ρείκια. Φτάσαμε σε μια πηγή που το νερό της ρέει, κάτω από μια μεγάλη μουριά· δίπλα μια μικρή υπόλευκη οικία, χαμένη στο πράσινο και μπροστά μια περιποιημένη κληματαριά. Αφήνουμε τα μουλάρια και ανεβαίνουμε με τα πόδια. Κόκκινα έλατα στους πρόποδες ενός κόκκινου γκρεμού».

Τα μέρη που επισκέφτηκαν στο εσωτερικό του νησιού, γραμμένα διά χειρός Φλωμπέρ

Για τον Φιλέρημο σημειώνει ότι ολόκληρη η κορυφή του βουνού ήταν κάποτε περιτριγυρισμένη από τείχη προς υποστήριξη της πόλεως και του φρουρίου. Δύο χαλάσματα του Μεσαίωνα, το μεγαλύτερο στην ανατολική πλευρά-μια γοτθική εκκλησία που μετατράπηκε σε στάνη, είναι χωρίς καμιά σημασία…

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ
ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΖΕΙ
Στην Κρεμαστή-τη γράφει Thremasi, εντυπωσιάζει η εκκλησία που είναι παρά πολύ καθαρή, με προαύλιο που αστράφτει-το μωσαϊκό άριστα γινομένο από άσπρα και μαύρα βότσαλα· αυτό το πλακόστρωτο το βρίσκεις παντού στη Ρόδο, κάπνισαν στο χωριό ναργιλέ και έφαγαν ψωμί και σταφύλια.

Προχώρησαν στη Βιλανόβα-τρία τέσσερα σπίτια, ερείπια του κάστρου-υπήρχε υπόγεια εκκλησία. Ένα δωδεκάχρονο κορίτσι, ντυμένο στα λευκά, τρομαγμένο από την εμφάνισή μας, τρέχει μακριά, με φωνές. Ακολούθησαν την πεδιάδα και σε ένα χωράφι προς τη θάλασσα, είδαν γυναίκες στα λευκά, που εργάζονταν, με το κεφάλι κάτω-στην αρχή νομίσανε, όπως φαίνονταν από μακριά, ότι ήταν τούρκικοι τάφοι. Εκεί υπήρχε ένα ελαιοτριβείο, έστριψαν αριστερά.

Εντυπώσεις Φλωμπέρ για τον Φιλέρημο

ΑΓΚΑΛΙΑ
ΜΕ ΤΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ
Το Κολόσσι(8 βρίσκεται σε ωραίο ύψωμα- με μια ελληνική(9) εκκλησία. Εδώ συνέβη το εξής απρόοπτο. Ο συνοδός(10) τους, Δημήτρης αγκάλιασε και φίλησε τις ιερές εικόνες!..

Προχωρώντας προς τη Σορωνή, ο ήλιος δύει σε ομιχλώδη ορίζοντα, τα σύννεφα πρασινωπά, χλωμά με χρυσαφένια μπορντούρα, η θάλασσα στο καφετί, τα βουνά στο βάθος βιολετί, σχεδόν μαύρα. Χωράφια γεμάτα κυρίως με ελαιόδεντρα και βελανιδιές. Πέρασαν μέσα από καπνό, γιατί έκαιγαν χόρτα… Μέχρι στιγμής περπάτησαν επτά ώρες(11).

Στη Σορωνή κοιμήθηκαν σε ένα μεγάλο δωμάτιο όπου στη μέση χωριζόταν με μια καμάρα. Κύριο στολίδι του σπιτιού αυτού ήταν η ποσότητα κοινών πιάτων κρεμασμένων στον τοίχο με νήμα και καρφί. Οι τελευταίες σειρές των πιάτων βρίσκονταν ψηλά, έτσι χρειαζόταν σκάλα για να τις φτάσεις.

Μνημείο Φλωμπέρ

Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος που κοιμήθηκαν οι επισκέπτες με τους συνοδούς τους σε κείνο το δωμάτιο. Ο Μαξίμ ντυ Καμπ ξάπλωσε σε ένα σοφά δεξιά προς την είσοδο, ο Φλωμπέρ καταγής στο στρώμα του, οι δύο συνοδοί δίπλα στην τσιμιά, ο Στέφανος και o Σασέτι κι αυτοί καταγής με μια κουβέρτα, οι οικοδεσπότες πίσω κοντά στο νεροχύτη. Μια λάμπα φώτιζε το δωμάτιο και μια άλλη στο σοφά…

Ο Φλωμπέρ ξύπνησε στις δυόμισι ώρα και βγήκε έξω να καπνίσει…
…Είχε κρύο και ψιλόβρεχε, περπάτησαν στο χωριό για να βρουν να πιουν καφέ, έκαναν πολύ θόρυβο και οπωσδήποτε ενόχλησαν τους χωρικούς, ο Στέφανος του έφερε αλισφακιά-οι γεροντότεροι χρησιμοποιούν αυτό το αφέψημα ως τονωτικό και θερμαντικό.

Ο κόλπος και το χωριό Τριάντα

ΝΕΚΡΑ
ΜΕΓΑΛΑ ΦΙΔΙΑ
Φεύγουν στις 6 το πρωί, προς τη Διμυλιά-Dyma και Dym τη γράφει-περνούν μέσα από το χωριό που έχει γκρίζα σπίτια και παντού πράσινο,,, ανεβαίνουν από ένα μονοπάτι στο βουνό Φουντουκλί γεμάτο μυρτιές ροδόδενδρα, ελαιόδεντρα φορτωμένα με ελιές… Γεύμα κάτω από μεγάλα πλατάνια… Τρώνε βραστά αυγά και κρύο κοτόπουλο, το νερό που τρέχει είναι κρύσταλλο και παγωμένο. Ο Στέφανος και ο Σασέτι γράφουν τα ονόματά τους στον κορμό δένδρου. Παντού υπάρχουν καμένα έλατα και νεκρά μεγάλα φίδια.

ΑΥΡΙΟ: Νέο κείμενο

Χωρική της Ρόδου

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Μαξίμ ντι Καμπ (8 Φεβρουαρίου 1822-8 Φεβρουαρίου 1894), συγγραφέας, πολυγραφότατος, ποιητής, δημοσιογράφος, κριτικός Τέχνης, φωτογράφος, Ακαδημαϊκός. Παρέμεινε υπό τη σκιά των μεγάλων της εποχής του, όπως ο Φλωμπέρ

2. Notes de Voyages, Gustave Flaubert, σελίδες 393-394 και «ŒVRES COMPLĖTES de GUSTAVE FLAUBERT NOTES de VOYAGES I Italie-Ėgypte-Palestine-Rhodes», σελίδα 384.

3.Ôuvres complètes de Gustave Flaubert, Paris, 1910, Τόμος 4ος σελίδα 389. Επίσης «Γουστάβος Φλωμπέρ Το ταξίδι στη Ρόδο», εισαγωγή-μετάφραση Τατιάνα Τσαλίκη-Μηλιώνη, Εκδόσεις ΥΨΙΛΟΝ, σελίδα 40.

4. Δείχνει την κατεύθυνση προς τη Μέκκα για να προσευχηθούν οι μουσουλμάνοι.

5. Στα ισπανικά, φωτοστέφανο

6. Σελίδα 394.

7. Έτσι το γράφει.

8. Το γράφει Kolossi, το εντοπίζουμε ως τη Θολό

9. Έτσι τη γράφει, αντί ορθόδοξη.

10. Τον αναφέρει moucre, δηλαδή αυτός που νοικιάζει ζώα ή που χρησιμεύει ως οδηγός.

11. Σελίδα 396.