Σελίδες Ιστορίας: Η ζωή στα Τούρκικα και την Εβραϊκή συνοικία στο Κάστρο, όπως την είδαν οι περιηγητές
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 2111 ΦΟΡΕΣ
Πώς γινόταν το αλισβερίσι, το εμπόριο, το 19ο αιώνα
Επιμέλεια Κώστας Τσαλαχούρης
Ο Charles Cottu συνεχίζει με τη ζωή του μουσουλμανικού πληθυσμού της Ρόδου στην Παλιά Πόλη και τη ζωή στην Εβραϊκή συνοικία.
Γράφει:
Αν εξαιρέσει κανείς τις ανώτερες τάξεις, ο Οθωμανός ζει με το τίποτα. Εκνευρισμένος από τη ζέστη, τρώει λίγο. Καθαρό νερό, μερικά φρέσκα λαχανικά, φρούτα, ζυμαρικά, ένα πρόβατο που ψήνεται ανάμεσα στους πιστούς τις γιορτινές μέρες, αρκούν για τις ανάγκες του.
Η ΜΕΚΚΑ Ο ΠΟΘΟΣ
Ένα χαλί απλωμένο στη γη, κάτω από ένα δένδρο, κοντά σε μια πηγή, η πίπα του, που την καπνίζει με την ησυχία του, ο καφές που ετοιμάζεται πάνω σε μια πέτρα, ο ήλιος που κοιτάζει κι όπου μέσα του η ψυχή του χάνεται, στα πόδια του η μεγαλόπρεπη θάλασσα, που νομίζει πως είναι το φράγμα που έβαλε Θεός για να χωρίσει τους πιστούς από τους άπιστους, η προσευχή, τρεις φορές την ημέρα, ο διακαής πόθος να πάει στη Μέκκα πριν πεθάνει, ο ύπνος ή καλύτερα αυτές οι ώρες χαλάρωσης της Ανατολής, που βυθίζουν το πνεύμα στον κόσμο των απολαύσεων και των ουρί· αυτή είναι ακόμα και σήμερα η ζωή του Τούρκου. Και αυτή η ζωή θα αλλάξει ποτέ; Βλέπει την Αυτοκρατορία να καταρρέει και σκύβει το κεφάλι.
Ίσως την ύστατη ώρα να έχει ένα απ’ αυτά τα φοβερά ξυπνήματα, που κάνουν έναν ολόκληρο λαό να θυσιάζεται σε μια έσχατη μάχη, ή νικημένος εξαρχής, γνωρίζοντας το μέλλον του, να υποταχθεί χωρίς γκρίνιες στις διαταγές του Αλλάχ.
Ο πατέρας της οικογένειας θα σελώσει τότε τα γαϊδούρια του και τις καμήλες του, τα μικρά παιδιά, στην αγκαλιά γυναικών με καλυμμένο πρόσωπο, θα πάρουν θέση πάνω στα σαμάρια και το μεγάλο καραβάνι, ξαναπαίρνοντας το δρόμο της ερήμου, θα χαθεί σύντομα μέσα στις άγνωστες ερημιές, απ’ όπου ήρταν τα Αραβικά Έθνη και στις οποίες γυρνούν για να αναζωογονηθούν όταν αισθάνονται εξουθενωμένοι.
180 ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΝΕΚΡΟΙ
Βγήκαμε από την πόλη από την ανατολική πύλη, κοντά στην οποία αποκεφαλίστηκε ο Amaral. Σύντομα, είδαμε να στέκονται στους αγρούς χιλιάδες πέτρες επίπεδες και πλατιές. Πάνω σε κάποιες υπήρχαν στίχοι απ’ το Κοράνι κι ένα σαρίκι σμιλεμένο άκομψα.
Σ’ αυτό το μέρος θάφτηκαν, βιαστικά, οι εκατόν ογδόντα χιλιάδες άντρες που στοίχισε στον Σουλεϊμάν η κατάκτηση της Ρόδου. Ανάμεσα στους τάφους, που περιτριγυρίζουν την πόλη, στριμωγμένοι ο ένας δίπλα στον άλλον, μικροί θόλοι στρογγυλεύουν στη σκιά μιας συστοιχίας γέρικων πλατάνων. Εκεί, ξεκουράζονται οι αρχηγοί μαζί με τους γενίτσαρούς τους. Κάκτοι με κόκκινα λουλούδια και άγριες μουριές μεγαλώνουν κάτω από τα προστατευτικά φύλλα αυτών των όμορφων δέντρων.
ΠΕΝΘΙΜΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ
Απ’ όλες τις πλευρές, κατά μήκος των τάφρων, το μάτι βλέπει, αυτό τον πένθιμο στρατό, που μοιάζει να απειλεί ακόμα τα τείχη, σημαδεμένα από τις σφαίρες και με το θυρεό του Αγίου Ιωάννη να λάμπει σε κάποιες μεριές, να χάνεται μέχρι τον ορίζοντα.
Πάνω στις επάλξεις ξεκουράζονται κανόνια με φαρδύ στόμιο και τεράστια μπρούτζινα τηλεβόλα πάνω στα οποία είναι ακουμπισμένα τα κλείστρα και οι γεμίστρες. Μεγάλα αρπακτικά πουλιά πλανιούνται πάνω από τους πυργίσκους και γαϊδούρια βόσκουν ελεύθερα μέσα στις τάφρους.
Το έδαφος είναι καλυμμένο από μια λαμπερή σκόνη, που την παρασύρει η αύρα μαζί με τις στάχτες από τους τάφους που ανοίγονται τη νύχτα από τα πεινασμένα σκυλιά.
ΔΕΝ ΑΛΛΑΞΕ ΤΙΠΟΤΕ
Ποτέ παρόμοιο σώριασμα αρχηγών και στρατιωτών μαζί, ανακατεμένων μεταξύ τους, δεν μου είχε κάνει τέτοια εντύπωση. Τα πεδία μάχης που είχα διασχίσει ως τώρα είχαν λίγα σιτηρά ή πράσινη χλόη. Σε αυτό το μέρος, όμως, γύρω από την πόλη, τίποτα δεν είχε αλλάξει.
Όλοι τους κείτονται στη θέση που πολέμησαν, μπροστά στη θάλασσα που τους είχε φέρει στην ακτή. Η γη δε σκάφτηκε από άροτρο, και όταν, σύμφωνα με τη μουσουλμανική πίστη, ο Ασραέλ, ο άγγελος του θανάτου, επιθεωρεί τις νύχτες της θύελλας, τους πένθιμους μαχητές, καθένας βρίσκεται στο πόστο του, κοντά στα ίδια οχυρώματα, που στέκουν πάντα όρθιοι.
Αυτές οι πρώτες επισκέψεις δεν έκαναν τίποτα άλλο από το να αυξήσουν την περιέργειά μας.
ΣΤΗΝ ΕΒΡΑΪΚΗ
Έτσι δεχτήκαμε πρόθυμα την προσφορά του κυρίου Drovetti, που μου πρότεινε να πάμε στην Εβραϊκή Συνοικία να επισκεφτούμε ένα πλούσιο έμπορο Ισραηλίτη, που γνώριζε.
Αφού ακολουθήσαμε ένα μονοπάτι, που περνούσε μέσα από τους τάφους, γυρίσαμε στην πόλη από μια άλλη Πύλη που τη φύλαγε ένα Σώμα φρουράς.
Οι στρατιώτες είχαν κρεμάσει τα ντουφέκια τους στον τοίχο κι έπαιρναν το μεσημεριανό τους ύπνο. Μόλις μπήκαμε στον δρόμο, όλα τα παιδιά του Ισραήλ έπεσαν πάνω μας, απλώνοντας το χέρι.
Οι κοπελίτσες, μας χαμογελούσαν κοντά στις γριές, που έκλωθαν τη ρόκα τους, μπροστά στα σπίτια. Νεαροί, ψηλοί με γυμνές γάμπες, ντυμένοι με ένα σκούρο ύφασμα, σφιγμένο με μια ζώνη, μέσα από την οποία περνούσε η λαβή ενός μελανοδοχείου, ήρθαν να μεγαλώσουν την ακολουθία μας, που προχωρούσε ανάμεσα από τις κολακείες των ανδρών και τις φωνές έκπληξης των γυναικών.
Ο κύριος Drovetti συνέστησε να στείλει ένα μικρό, που κούτσαινε και που ξαναεμφανίστηκε αργότερα μαζί με ένα όμορφο γέροντα με άσπρα γένια, να αναγγείλει τον ερχομό μας.
Αυτός ο Ισραηλίτης φορούσε μια πλούσια γούνα και ένα μαύρο σαρίκι. Πίσω του έρχονταν οι γιοι του. Προχώρησε προς τον πλοίαρχο της φρεγάδας και τον χαιρέτησε θερμά ή μάλλον τον προσκύνησε σκύβοντας το κεφάλι και φέρνοντας το χέρι στην καρδιά και στα χείλια του.
Ο έμπορος πέρασε μέσα από πολλούς δρόμους, όπου τα σπίτια τους, παρότι ήταν όμοια με αυτά της οδού Ιπποτών, ξεχώριζαν από την αφθονία των λουλουδιών που στόλιζαν τα παράθυρα και τις ταράτσες, και που τους έδιναν μια γιορτινή όψη.
Οι θυρεοί ήταν λιγότεροι και σε μερικά μέρη, τα καινούρια χτίσματα στέκονταν πάνω σε παλιά θεμέλια.
Φτάνοντας στην είσοδο του σπιτιού του, ο αφέντης απομάκρυνε με το χέρι το πλήθος, που ήθελε να μπει μετά από μας. Δεν άφησε να μπουν παρά μόνο οι συγγενείς του, οι οποίοι έβγαλαν τις παντόφλες τους και μας ακολούθησαν στην όμορφη αίθουσα που στηριζόταν σε αρχαίες κολόνες. Κοντά στα παράθυρα με τα ξύλινα και βερνικωμένα καφασωτά, υπήρχε μια μεγάλη εξέδρα με σκαλιστή ράμπα, καλυμμένη με ένα περσικό χαλί και μεταξωτά μαξιλάρα.
ΑΙΘΟΥΣΑ ΠΑΖΑΡΙ
Ο κύριος Drovetti, που φαινόταν να γνωρίζει όλες τις γωνιές του σπιτιού, άνοιξε ένα εβένινο ντουλάπι μέσα στο οποίο υπήρχαν τακτοποιημένα εβραϊκά χειρόγραφα. Συγχρόνως οι γιοί του γέροντα έβγαλαν από ένα μεγάλο κέδρινο μπαούλο, υφάσματα λινά, γαρνιρισμένα με χρυσό, εσάρπες μεταξωτές και κελεμπίες με έντονα χρώματα, που μύριζαν άρωμα γιασεμιού και τριαντάφυλλου.
Σε λίγο η αίθουσα δεν ήταν πια παρά ένα παζάρι πολύτιμων υφασμάτων. Αφού μας έβαλε να προεργαστούμε αυτά τα καταπληκτικά υφάσματα, ο έμπορος μας οδήγησε σε ένα σκεπαστό εξώστη που έβλεπε σε ένα κήπο. Μια παχιά κληματαριά άπλωνε από όλες τις πλευρές, κάτω από τα δοκάρια, τα κλαδιά της, γεμάτα από υγρά φύλλα και κρεμασμένα τσαμπιά. Ο αφέντης έβαλε τον πλοίαρχο να καθίσει σε ένα χαμηλό καναπέ, ενώ μικρά παιδάκια μας έκαναν νόημα να μας βάλουν, σύμφωνα με την ανατολίτικη συνήθεια, πάνω σε κόκκινα μεταξωτά μαξιλάρια.
ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΚΟΙ ΠΥΡΓΟΙ
Φερμένος ξαφνικά σ’ αυτό το σπίτι του πλούσιου Ισραηλίτη, που δε βλέπει κανείς τίποτ’ άλλο εκτός από σαρίκια, γούνες, μαξιλάρια και λουλούδια, θυμήθηκα τους φεουδαρχικούς πύργους, τ’ αρχοντικά, που με περιτριγύριζαν ένα λεπτό πριν, και αυτή τη γαλλική πόλη του Μεσαίωνα, όπου διάβαζα γοτθικά εμβλήματα πάνω σε αριστοκρατικούς θυρεούς.
Έδινα προσοχή στη συζήτηση και άκουγα να αναφέρουν τα ονόματα Κωνσταντινούπολη, Ταυρίδα, Κύπρος, όρος Καρμέλ-το βουνό Καρμέλ βρίσκεται στο Ισραήλ στη Χάιφα και μεταφράζεται ο «αμπελώνας του Θεού»- Ιερουσαλήμ και τέλος όλες αυτές οι περιοχές για τις οποίες μιλάνε συνεχώς οι «Χίλιες και μία Νύχτες» και που μπορούσα, κατά κάποιο τρόπο, να δω σ’ αυτό το σκεπαστό εξώστη, στον οποίο καθόμουν σαν πασάς και με την άνεσή μου.
Έτσι λοιπόν αναρωτήθηκα χαμηλόφωνα αν δεν ονειρευόμουν κι αν κάποια πνεύματα δεν με είχαν φέρει, όπως αυτόν τον καλό αχθοφόρο που φοβόταν το Θεό, αλλά αγαπούσε το κρασί, από τις ακτές της Βρετάνης, μέσα σε ένα από αυτά τα αραβικά κιόσκια, που, άλλοτε, η περιγραφή τους με μάγευε.
ΑΥΡΙΟ: Το επόμενο
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
