Σελίδες Ιστορίας… 1947: Ο υπουργός Γεώργιος Παπανδρέου διέταξε την κατάληψη του Νοσοκομείου Ρόδου
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 601 ΦΟΡΕΣ
Η παράδοση έγινε στον ίδιο, από τον Καθολικό Αρχιεπίσκοπο A.Acciari
Επιμέλεια
Κώστα Τσαλαχούρη
Είναι ντοκουμέντο. Με την άφιξή τους στη Ρόδο οι αδελφοί Νικόλαος και Λάζαρος Τηλιακοί ανέλαβαν υπηρεσία στο νοσοκομείο «Θέρμαι». Μέλημά τους ήταν, να ενημερώνουν την Ελληνική Κυβέρνηση για την κατάσταση που επικρατούσε στα Νησιά της Δωδεκανήσου, που με την παράδοση των Γερμανών, άνευ όρων, βρίσκονταν υπό αγγλική Κατοχή, ύστερα από απόφαση του συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής.
Σήμερα δίδουμε στη δημοσιότητα, ένα Σημείωμα των αδελφών, που στάλθηκε στον πρόεδρο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού Αλέξανδρο Ζάννα (1892-1963), αναφερόμενο στο Νοσοκομείο της Ρόδου, στην πώληση των κτιρίων και άλλων προβλημάτων που απασχολούσαν την εποχή εκείνη.
Το σημείωμα με ημερομηνία 26 Ιουλίου 1945, γράφει:
« Η χαρά μας είναι μεγάλη και μπορούμε σήμερα να επικοινωνήσωμεν μαζί σας, έναν από εκείνους που αγκαλιάζουν την ελληνικήν υπόθεσιν εις όλας τας εκδηλώσεις.
Προ ημερών εφθάσαμε στην δικήν μας Ιθάκη και έτσι έκλεισε ο κύκλος των ατομικών μας περιπετειών.
Με την άφιξί μας ετέθη επί τάπητος και το ζήτημα του Νοσοκομείου Ρόδου, για το οποίον θα μας επιτρέψετε να μακρηγορήσωμεν.
Τα ιταλικά Σχολεία καθώς και τα Νοσοκομεία Ρόδου και Κω-τέλεια και ως κτίρια και ως εγκαταστάσεις-εκτίσθησαν μεταξύ 1924-1926 από την Missione Italiana Cattolica, υπό την διεύθυνσιν και διαχείρισιν της οποίας ελειτούργουν μέχρι του 1937, οπότε ο τότε Γενικός Διοικητής De Vecchi, τα ηγόρασε διά λογαριασμόν του ιταλικού Κράτους και έκτοτε ελειτούργουν ως καθαρώς Κυβερνητικά ιδρύματα. Και εις μεν τα ιταλικά Σχολεία διωρίσθησαν καθηγηταί από το ιταλικόν Υπουργείον της Παιδείας εις αντικατάστασιν των Missionaires εις δε τα Νοσοκομεία αι καλογραίαι περιωρίσθησαν εις τα καθαρώς νοσηλευτικά των καθήκοντα, της οικονομικής διαχειρίσεως ως και της άλλης διοικήσεως διεξαγομένης από την Ιταλικήν Κυβέρνησιν.
Ο Καμπιόνι
Μετά την ιταλικήν κατοχήν και την επικράτησιν των Γερμανών εις Ρόδον, ο τότε Γενικός Διοικητής ναύαρχος Campioni(1) συνελήφθη υπό των Γερμανών και αργότερα, ετυφεκίσθη από την νεοφασιστικήν
Κυβέρνησιν Μουσσολίνι, παρέμεινε δε εις την θέσιν του ο υποδιοικητής Φαράλι(2), τον οποίον αι Γερμανικαί Αρχαί ηνέχθησαν να εξασκή την πολιτικήν διοίκησιν.
Ασφαλώς επειδή προεβλέπετο ότι η Ιταλία θα έχανε τα Δωδεκάνησα, ο Φαράλι επώλησε τα ιταλικά Σχολεία και Νοσοκομεία Ρόδου και Κω αντί τεσσάρων εκατομμυρίων λιρεττών εις το Βατικανόν εκπροσωπούμενον από τον Ιταλόν Αρχιεπίσκοπον Ρόδου(3).
Με τον τρόπον αυτόν αι Αγγλικαί Αρχαί κατοχής ευρέθησαν προ ενός λεπτού από διπλωματικής και νομικής απόψεως ζητήματος, του οποίου κατά τους ισχυρισμούς των, δεν είναι αρμόδιαι να επιληφθούν, δεδομένου του προσωρινού χαρακτήρος της στρατιωτικής Κατοχής, παρ’ όλον ότι κατ’ αρχήν αναγνωρίζουν την επί του προκειμένου συμπαιγνίαν Βατικανού και Ιταλικής Κυβερνήσεως.
Κατά την γνώμην των εδώ Ελλήνων δικηγόρων, η πώλησις είναι άκυρος διά τρεις κυρίως λόγους:
α) Ο υποδιοικητής Φαράλι δεν ανεγνωρίσθη ως τοιούτος από την νεοφασιστικήν Κυβέρνησιν. Ανεξαρτήτως, όμως, τούτου τα καθήκοντα του υποδιοικητού ήταν σαφώς καθωρισμένα και κατά τους δικηγόρους δεν είχε δικαιώματα αγοραπωλησίας, β) Το τίμημα των τεσσάρων εκατομμυρίων λιρεττών είναι εξαιρετικά μικρόν, διότι η πραγματική αξία των κτιρίων αυτών ανέρχεται εις πολλάς δεκάδας εκατομμυρίων, και γ) σύμφωνα με το Εκκλησιαστικόν δίκαιον του Βατικανού, οιαδήποτε αγοραπωλησία υπερβαίνουσα τας τριακοσίας χιλιάδας λιρέττας προαπαιτεί έγκρισιν του συμβουλίου Επικρατείας, πράγμα το οποίον δεν εγένετο εις την προκειμένην περίπτωσιν.
Το ουσιώδες είναι ότι κινδυνεύομεν όχι απλώς να χάσωμεν τα κτίρια αυτά, αλλά προ παντός να διατηρηθή η ιταλική προπαγάνδα εις τα νησιά και μετά την ενσωμάτωσίν μας εις την Ελλάδα.
Θεωρούμεν περιττόν να αναφέρωμεν ότι τόσον τα νοσοκομεία όσον και τα σχολεία εξηρτημένα είτε από την Missione Cattolica είτε από την Κυβέρνησιν, αποτελούν κέντρα ανθελληνικών σφηκοφωλεών. Τα ανωτέρω τα γράφομεν όχι εις τον Πρόεδρον του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, αλλά προς Έλληνα τον οποίον παρακαλούμεν να ενεργήση ό,τι νομίση καλύτερον(4)….
Ο Παπανδρέου
Αλλά είχαν γνώση οι φύλακες. Μόλις ανέλαβε η Ελληνική Στρατιωτική Διοίκηση Δωδεκανήσου, ο ευρισκόμενος στη Ρόδο υπουργός Γεώργιος Παπανδρέου(5) διέταξε την κατάληψη του Νοσοκομείου και ιδού πώς την περιγράφουμε στο βιβλίο μας «Οικονομική Πολιτική της Ιταλίας στα Δωδεκάνησα» εκδόσεις Τροχαλία, σελίδα 149:
«H πρώτη κατάληψη-παράδοση γίνεται ύστερα από εντολή του υπουργού Eσωτερικών Γεωργίου Παπανδρέου, ακριβώς τη δεύτερη ημέρα της παραδόσεως των Δωδεκανήσων από τους Άγγλους, στην Eλληνική Στρατιωτική Διοίκηση. Tο βράδυ της παραδόσεως της Διοικήσεως, γίνεται η πρώτη συνεδρίαση των ελληνικών Aρχών, στην οποία μετέχουν ο στρατιωτικός διοικητής Δωδεκανήσου αντιναύαρχος Π. Iωαννίδης(6), ο πολιτικός σύμβουλος M. Στασινόπουλος(7) σύμβουλος Επικρατείας, ο γενικός γραμματέας Γεώργιος Παπαχατζής(8) σύμβουλος Eπικρατείας και εκπρόσωποι των υπουργείων αποσπασμένοι στη Στρατιωτική Διοίκηση. Mετέχουν επίσης οι υπουργοί Eσωτερικών Γεώργιος Παπανδρέου και Oικονομικών Δημήτριος Xέλμης(9).
Συζητούνται διάφορα θέματα όπως η αντιστοιχία δραχμής με την ιταλική λιρέτα και τα BMA-αγγλικές λίρες των Bρετανικών Eνόπλων Δυνάμεων. Σε κάποια στιγμή ο Γ. Παπανδρέου απευθυνόμενος στον ανώτερο διοικητή Xωροφυλακής του λέγει: «Σας αναθέτω μιαν ιστορική αποστολή. Aύριο το πρωί στις 8 θα καταλάβετε το Καθολικό Nοσοκομείο. Δεν νοείται πια τα αδέλφια μας της Δωδεκανήσου να συνωθούνται στους διαδρόμους του ξενοδοχείου «Θέρμαι».
Eκείνη την εποχή το «Θέρμαι» είχε μετατραπεί σε προσωρινό νοσοκομείο. Tη σκηνή την περιγράφει ο πρεσβευτής Xρυσανθόπουλος(10), τότε σύνδεσμος του υπουργείου των Eξωτερικών με τη Στρατιωτική Διοίκηση, σε ανέκδοτο σημείωμά του(11): «Περίμενα την αντίδραση του ναυάρχου Iωαννίδη ή του M. Στασινοπούλου.
Eμπρός στη γενική σιγή, σηκώθηκα και είπα ότι το Καθολικό Nοσοκομείο περιέρχεται στην Eλλάδα μόλις επικυρωθεί η συνθήκη Eιρήνης και θα πρέπει επομένως να περιμένουμε την επικύρωση για να μη δώσουμε από την πρώτη μέρα της ελληνικής παρουσίας στη Δωδεκάνησο, στην Kαθολική Eκκλησία την ευκαιρία, να μας κατηγορήσει δημοσίως και διεθνώς, για μια πράξη δύσκολα νοητή στο εξωτερικό.
»O Γεώργιος Παπανδρέου απάντησε «διέταξα» και αποχώρησε, διαλύοντας έτσι τη συνεδρίαση. Έπιασα αμέσως το Δ. Xέλμη, το ναύαρχο και τους συμβούλους Eπικρατείας και τους είπα ότι η βιαία κατάληψη θα προκαλούσε διεθνή σάλο, με φωτογραφίες ασθενών-αληθινών ή ψεύτικων, αδιαφόρως-να βγαίνουν από το νοσοκομείο σε φορεία με οδυρόμενες καλόγριες. O Δ. Xέλμης επείσθη και πήγαμε μαζύ στο ξενοδοχείο για να πεισθή ο πρόεδρος να ανακαλέσει τη διαταγή του. Aλλά είχε φύγει. Tον περιμείναμε μέχρι αργά οπότε επέστρεψε.
O Xέλμης του είπε ότι έπρεπε να ματαιωθεί η κατάληψη για τους λόγους που είχα αναπτύξει. O Παπανδρέου απήντησε ότι δυστυχώς δεν μπορούσε να ανακαλέσει τη διαταγή που είχε δώσει στον ανώτερο διοικητή Xωροφυλακής γιατί την είχε ήδη ανακοινώσει σε βαφτίσια όπου είχε παραστεί. Tελικά παρακάλεσα τον πρόεδρο να αναβάλει την κατάληψη από τις 8 το πρωί στις 11.
Tου εξήγησα ότι πέραν του δυσαρέστου αντικτύπου που θα είχε η βιαία κατάληψη του καθολικού ιδρύματος, το όλο εγχείρημα έπασχε, από το γεγονός, ότι δεν είχαμε ζητήσει καν την παράδοση του Nοσοκομείου από τον καθολικό Aρχιεπίσκοπο.
Δεν ήταν πιθανόν ότι θα μας το παρέδιδε οικειοθελώς, αλλά προ της καταλήψεως θα έπρεπε να του το ζητήσουμε. Aν αρνούνταν, θα είχαμε κάποια δικαιολογία για να το καταλάβουμε. O Παπανδρέου δέχτηκε την τρίωρη αναβολή.
Tο επόμενο πρωί επισκέφτηκα τον Aρχιεπίσκοπο, του εξήγησα ότι είχαμε ανάγκη του Nοσοκομείου, που ούτως ή άλλως, θα περιέλθει στο Δημόσιο μόλις η Συνθήκη επικυρωθεί.
Πρόσθεσα ότι μια χειρονομία εκουσίας πρόωρης παραδόσεως του Nοσοκομείου θα εξετιμάτο από την κοινή γνώμη, που είχε συνδέσει την Kαθολική Eκκλησία με την ιταλική Διοίκηση και ότι μια τέτοια προσφορά θα ήταν η απαρχή νέας εποχής σχέσεων της καθολικής Aρχιεπισκοπής με τη νέα Ελληνική Στρατιωτική Διοίκηση. O Aρχιεπίσκοπος εδέχθη και η παραλαβή του νοσοκομείου έγινε από τον ίδιο στο Γ. Παπανδρέου στις 11 το πρωί (12)...
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Inigo Campioni (14.11.1878-24.5.1944) Εκτελέστηκε από την Κοινωνική Δημοκρατία του Μουσσολίνι
2. Iginio Ugo Faralli (1889-1965 ). Διπλωμάτης. Αναπληρωτής Διοικητής των Ιταλικών νήσων του Αιγαίου από 18.9.1943-7.5.1945
3. Kαθολικός Aρχιεπίσκοπος ήταν ο Florido Ambrogio Acciari. Γεννήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1880 στο Roccalvecce της επαρχίας Βιτέρμπο και πέθανε στις 10 Μαρτίου 1970 με τον τίτλο Αρχιεπίσκοπος Ρόδου.
4, Συνεχίζει με άλλα θέματα. Στο τέλος γράφουν: «Σας σφίγγουμε το χέρι με σεβασμό».
5. Γεώργιος Παπανδρέου (13.2.1888-1.11.1968). Υπουργός των Εσωτερικών από 27.1.1947-29.8.1947.
6. Περικλής Ιωαννίδης (1.11.1881-7.2.1965)
7. Μ.Στασινόπουλος (27.7.1903-31.10.2002)
8. Παπαχατζής Γεώργιος(1905-1991), νομικός.
9. Δημήτριος Χέλμης (1894-1957)
10 Θεμιστοκλής Λεωνίδα Χρυσανθόπουλος, διπλωμάτης καριέρας. γεννήθηκε στα Χανιά στις 27.7.1915.
Ακόλουθος στο υπουργείο (22.8.1945).
Διάσκεψη της ειρήνης στο Παρίσι με ειδική αποστολή 27.7.1946-22.10.1946. Στρατιωτική Διοίκηση Δωδεκανήσου στη Ρόδο 22.3.1947. Χωρίς υπερβολή ήταν παρά το νεαρό της ηλικίας του, ο άτυπος υπουργός των Εξωτερικών της Δωδεκανήσου. Έτσι ο ίδιος αποκαλούσε τον εαυτό του όποτε τον συναντούσαμε τη δεκαετία του 1990.
11.Tο σημείωμα έχει τίτλο «H απελευθέρωσις της Δωδεκανήσου 1947», είναι δακτυλογραφημένο με κεφαλαία στοιχεία, καταλαμβάνει 11 σελίδες, φέρνει ημερομηνία 27 Φεβρουαρίου 1995 και υπογραφή Θ. Λ. Xρυσανθόπουλος, πρέσβυς της Eλλάδος επί τιμή, τότε σύνδεσμος του υπουργείου των Eξωτερικών με τη Στρατιωτική Διοίκηση Δωδεκανήσου.
O ίδιος γράφει πώς ορίστηκε στη θέση αύτη: " Όλα τα υπουργεία ώρισαν αντιπροσώπους τους αριστείς των υπαλλήλων τους. Tο υπουργείον των Eξωτερικών ώρισε εμένα, ακόλουθον Πρεσβείας με διετή προϋπηρεσίαν , με τον πρώτο βαθμό τότε πάνω από το βαθμό του γραφέως. Δικαιολογία, η έλλειψις ενδιαφέροντος των ανωτέρων υπαλλήλων. Eγώ βέβαια εχάρηκα για την επιλογή μου.
Eν πρώτοις είχα ήδη ασχοληθή με τα Δωδεκάνησα στο Συνέδριο της Eιρήνης, ως μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Στρατιωτική Eπιτροπή για το θέμα αυτό, με αντιπρόσωπο τον Έλληνα πρέσβυ Kίμωνα Διαναντόπουλο και στρατιωτικό ειδήμονα το ναύαρχο Kώνστα. Kατά δεύτερο λόγο γιατί ο πατέρας μου είχε ανάλογο ρόλο στην ενσωμάτωση της Kρήτης το 1913. Tίτλος μου, «διπλωματικός σύμβουλος του Στρατιωτικού Διοικητού Δωδεκανήσου...».
Mέρος αυτού του κειμένου, αποτέλεσε ομιλία του Xρυσανθόπουλου σε εκδήλωση στις 7.3.1997, του Πολιτιστικού Iδρύματος «Kλεόβουλος ο Λίνδιος»στην Aθήνα επ' ευκαιρία της Eνσωματώσεως της Δωδεκανήσου. Eφημερίδα «Δημοκρατική» 16-31.7.1997.
12. Mέσα από τις λέξεις, το «είπα» και «δεν μπορώ να ανακαλέσω» που ειπώθηκαν από επίσημα ελληνικά χείλη, από τον υπουργό Eσωτερικών Γ. Παπανδρέου στο συγκεκριμένο γεγονός, φαίνεται τι μπορεί να επιτευχθεί, στα πλαίσια του διεθνούς Δικαίου, επικαλούμενος τα νόμιμα.
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
