Σελίδες Ιστορίας… Οι αγγλικές αποζημιώσεις και το Καστελλόριζο στις αρχές της δεκαετίας 1960-Τα σκληρά χρόνια
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 641 ΦΟΡΕΣ
Κάηκε και λεηλατήθηκε το νησί από τους άρπαγες Άγγλους (Ινδοί στρατιώτες)
Γράφει και επιμελείται
Κώστας Τσαλαχούρης
Είναι ντοκουμέντα. Γράφουμε σε στιγμές προσωπικές, στιγμές πόνου και πίκρας.
Επιστρέφοντας, χρόνια πίσω, περιδιαβάζοντας τους σκληρούς μας εξωτερικούς δίσκους, μπορούμε να μελετήσουμε με κάθε λεπτομέρεια την πρόσφατη ιστορία της πατρίδας μας.
Η πεμπτουσία είναι ότι η Ιστορία δεν σταματά ποτέ. Κάθε λίγο και λιγάκι «ανασύρεται» κάτι που προστίθεται στα άλλα- κι έτσι συνεχίζεται αυτό που άρχισε να μελετάται…
Ρίχνουμε το βλέμμα σε πολλά, ναι σε πολλά, για να μην γράψουμε χιλιάδες, ντοκουμέντα, που δεν είδαν ακόμη το φως. Αναφέραμε, τότε, στη μεγάλη δραστηριότητα της έρευνας γύρω από τα νησιά μας, ότι σταματάμε στη χρονιά 1955, τότε που η Γενική Διοίκηση Δωδεκανήσου, έγινε Νομαρχία του Κράτους και δεν υπήρχε πια λόγος για νέα ξεσκαλίσματα… Αμ, δε…
Έτσι σήμερα, ανασύρουμε δύο έγγραφα του 1960, που αναφέρονται στις περίφημες αγγλικές αποζημιώσεις για το Καστελλόριζο. Κατά καιρούς γράψαμε για το θέμα, πάντα από επίσημα κρατικά Αρχεία με κυριότερα τρία, όλα δημοσιευμένα από τις στήλες της «Ροδιακής».
Στις 6 Φεβρουαρίου 1997, με αριθμό 221 αριθμός της εργογραφίας μας, δημοσιεύεται το πρώτο, με τίτλο «Σελίδες Ιστορίας. Τα ελληνικά κλιμάκια στα Δωδεκάνησα. Οι εκτελεσθέντες Δωδεκανήσιοι στη διάρκεια της Κατοχής. Η καταστροφή του Καστελλορίζου με τη φωτιά των Ινδών στρατιωτών».
Το δεύτερο με αριθμό 328 της εργογραφίας μας δημοσιεύτηκε στη «Ροδιακή» από 4 μέχρι 10 Ιανουαρίου 2004 με τίτλο «Η καταστροφή του Καστελλορίζου και οι αγγλικές αποζημιώσεις. Η πρώτη επίσημη έκθεση και εντυπώσεις από απεσταλμένο Καστελλορίζιο. Τα ονόματα των Καστελλοριζίων που κατέθεσαν δηλώσεις αποζημιώσεως.
Οι ισχυρισμοί των Άγγλων. Η καταστροφή όλων των πλεούμενων του νησιού. Οι ιταλικές αποζημιώσεις και οι ενστάσεις που υποβλήθηκαν».
Το τρίτο, με αριθμό 273 της εργογραφίας έχει τίτλο «1944-Η λεηλασία του Καστελλορίζου», και δημοσιεύτηκε στη «Ροδιακή» στις 26 Ιουλίου 2005.
ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Το πρώτο έγγραφο έχει τίτλο «ΣΗΜΕΙΩΜΑ περί των απαιτήσεων για το Καστελλόριζο» και γράφτηκε στις 16 Μαρτίου 1960-το υπογράφουν οι Ι. Χατζάρας και Α. Γκότας των Οικονομικών Υποθέσεων του υπουργείου των Εξωτερικών-Τμήμα ΙΙΙ.
Γράφουν με τιτλάκι «Το ιστορικόν»:
«Μετά την απελευθέρωσιν της Δωδεκανήσου τη 9.5.1945, και προ της πρασαρτήσεώς της εις την Ελλάδα την 31,3,1947 η διοίκησις ταύτης ανετέθη προσωρινώς, εντολή του Συμμαχικού Στρατηγείου, εις τα Βρεταννικά Στρατεύματα.
Κατά την διάρκειαν της διοικήσεως αι Βρεταννικαί Στρατιωτικαί Αρχαί προς διευκόλυνσιν των συναλλαγών των, έθεσαν εις κυκλοφορίαν 90.000 στρατιωτικάς λίρας Αγγλίας-κατά δήλωσιν των ιδίων- προέβησαν δε εις επιτάξεις πλοίων και λοιπών μέσων, χωρίς να καταβάλωσι την αξίαν των εις τους καθ’ ων αι επιτάξεις κυρίους.
Η Αγγλική Κυβέρνησις έναντι των απαιτήσεων τούτων, επρόβαλε ωρισμένας απαιτήσεις της εν αις και τα έξοδα διοικήσεως της Δωδεκανήσου, προτείνουσα τελικώς τον συμψηφισμόν τούτων, ον απεδέχθη και η Ελλάς.
Όσον αφορά τας απαιτήσεις Καστελλορίζου κατά την διάρκειαν των πολεμικών επιχειρήσεων εις βάρος των Άγγλων.
Αιτήσεις αποζημιώσεως
Οι Καστελλορίζιοι ως και οι λοιποί Δωδεκανήσιοι, υπέβαλον μέχρι του 1949 αιτήσεις αποζημιώσεως διά πολεμικάς ζημίας προξενηθείσας εις περιουσιακά των στοιχεία, αίτινες εξεδικάσθησαν υπό των υπό του Ν.Δ. 2730/1953 του ν. 3295/55 και του ν. 3809/1958 συσταθεισών Επιτροπών, και απεζημιώθησαν.
Ως μόνοι δικαιούχοι νυν αποζημιώσεως απομένουν εκείνοι οίτινες εζημιώθησαν, εκ πράξεως των αγγλικών αρχών, κατά την περίοδον της αγγλικής Διοικήσεως, ήτοι την περίοδον 1945-1947, ως ανωτέρω ελέχθη, δι’ επιτάξεις πλοίων και λοιπών μέσων υπό των Αγγλικών Αρχών κατά την ειρημένην περίοδον.
Η τυχόν επέκτασις της αποζημιώσεως και εις λοιπάς κατηγορίας ζημιών Δωδεκανησίων, ανεξαρτήτως της προσθέτου ζημίας εις βάρος του Ελληνικού Δημοσίου, (μόνον αι ζημίαι των αδελφών Κωνσταντίνου, κατοίκων Καστελλορίζου, ανέρχονται εις 30.000 λίρας στερλίνας) θα προσέδιδον εις το νομοσχέδιον χαριστικόν χαρακτήρα, δυνάμενον να προκαλέση τας δικαίας διαμαρτυρίας των λοιπών Δωδεκανησίων, αλλά και των Ελλήνων γενικώτερον, καθόσον θα επρόκειτο περί κατ’ εξαίρεσιν καταβολής αποζημιώσεων διά πολεμικάς ζημίας εφ’ όσον, ως γνωστόν ουδεμία νομοθετική πρόβλεψις περί αποζημιώσεως τοιούτων ζημιών υφίσταται εν Ελλάδι.
Εν συμπεράσματι επιζητείται νυν η προνομιακή μεταχείρισις της υποθέσεως των αδελφών Κωνσταντίνου δι’ αφαίρεσιν μηχανημάτων των, αξίας 30.000 λιρών στερλινών αφαιρεθέντων υπό των Άγγλων κατά την επιχείρησιν των “COMMANDOS” κατά το 1943(1) εις το Καστελλόριζον, και τινων άλλων ενδιαφερομένων, οίτινες, είτε παρημέλησαν την επιδίωξιν ικανοποιήσεώς των, συμφώνως προς το ν.δ. 2730/53, ν, 3205/55 και ν. 389/1958, είτε δεν ηδυνήθησαν να αποζημιωθώσι, συμφώνως προς τας διατάξεις των Νόμων τούτων, καθόσον δεν είχον τας υπ’ αυτών προϋποθέσεις.
Με μια απλή ανάγνωση, φαίνεται καθαρά ότι πολλοί δικαιούχοι παρέμειναν εκτός και το πρόβλημα των αποζημιώσεων βρισκόταν στην επικαιρότητα μέχρι τα τέλη του περασμένου αιώνα.
Επιστολή Κονδυλιού
Πραγματικό ντοκουμέντο αποτελεί επιστολή του Δημάρχου Καστελλορίζου Ευαγγέλου Κονδυλιού προς τον υπουργό των Εξωτερικών Ευάγγελο Αβέρωφ(2) γύρω από το ζήτημα των καταστροφών και των αποζημιώσεων.
Γράφει ο Δήμαρχος:
«Εν συνεχεία διαφόρων προηγουμένων εγγράφων μας, αναφερομένων εις το ζήτημα των ζημιών των επενεχθεισών υπό των οργάνων της αγγλικής Στρατιωτικής Διοικήσεως εις την νήσον μας και επειδή εξακολουθεί να παραμένη εν εκκρεμότητι το κυρωτικόν της σχετικής Ελληνοβρεταννικής(3) συμφωνίας νομοσχέδιον, επιθυμούμεν, χάριν του καλλιτέρου κατατοπισμού σας, να τονίσωμεν διά του παρόντος εγγράφου μας, τα ακόλουθα:
Το Καστελλόριζον κατελήφθη οριστικώς από τους Βρεττανούς τον Οκτώβριο του 1943. Έκτοτε δε, παρέμεινε υπό Βρεττανικήν στρατιωτικήν Διοίκησιν αδιαλείπτως μέχρι της εν έτει 1947, εγκαθιδρύσεως της Ελληνικής Στρατιωτικής Διοικήσεως.
Αι μαζικώς επενεχθείσαι εις βάρος ιδιωτικών περιουσιών ζημίαι δια τας οποίας ευθύνονται τα όργανα της εν Καστελλορίζω Βρεττανικής κατά τα ανωτέρω Στρατιωτικής διοικήσεως, ασημειώθησαν αμέσως μετά την υπ’ αυτών διαταχθείσαν κατ’ Οκτώβριον 1943, εκκένωσιν της νήσου από τον αστικόν αυτής πληθυσμόν, εν συνεχεία δε και καθ’ όλην την διάρκειαν της αγγλικής Κατοχής.
Αι ζημίαι αύται εγένοντο εις έκτασιν καθολικήν, είναι δε άσχετοι με τας εκ του πολέμου επενεχθείσας τοιαύτας, συνεπεία βομβαρδισμών ή εξ άλλων πολεμικών αιτιών.
Η διαταγή του Άγγλου στρατιωτικού Διοικητού διά την εκκένωσιν της νήσου, ήτο άκρως επείγουσα και δεν επέτρεπε την αποκομιδήν ει μη των απολύτως αναγκαίων αποσκευών, γενομένην και ταύτην εν σπουδή και υπό συνθήκας πανικού.
Σημειωτέον δε ότι διά της εκδοθείσης προκηρύξεως ανελαμβάνετο η προστασία των εγκαταλειπομένων περιουσιών.
Εμπρησμοί-λεηλασίες
Αι επενεχθείσαι ζημίαι κατανέμονται εις δύο κατηγορίας:
α. Εις εμπρησμούς ακινήτων δια των οποίων διηυκολύνθη η συγκάλυψις των διαρπαγών και
β. Εις την εν ευρεία εκτάσει λεηλασίαν του περιεχομένου οικιών, αποθηκών, καταστημάτων.
Πλείστα πολύτιμα αντικείμενα και οικιακά σκεύη μετεφέρθησαν και επωλήθησαν εις τας αγοράς των πόλεων της Μέσης Ανατολής.
Αι ολικαί ζημίαι εις ακίνητα και εις κινητά πρέπει να υπολογισθούν εις ποσόν κυμαινόμενον πέριξ των 30.000.000 δραχμών.
Το ποσόν τούτο αναφέρεται ενδεικτικώς καθ’ ημετέραν εύλογον συλλογικήν εκτίμησιν, χωρίς να λαμβάνεται υπ’ όψιν ότι αι καταρτισθείσαι μέχρις ώρας υπό των ενδιαφερομένων προς υποβολήν δηλώσεις δια ζημίας υπό των Βρεττανών εν Καστελλορίζω, υπερβαίνουν τα 40.000.000 δραχμάς.
Εις τας δηλώσεις ταύτας δεν συμπεριλαμβάνονται αι ζημίαι όλων εκείνων οι οποίοι δεν έχουν μέχρι σήμερον εμφανίση τας ζημίας των.
Ευελπιστούντες ότι θέλετε ενεργήση δια την ταχυτέραν δυνατήν ψήφισιν του Νομοσχεδίου, συγχρόνως δε θέλετε μεριμνήση και διά την ανάλογον αύξησιν του διατεθησομένου διά τας αποζημιώσεις κονδυλίου».
Τι έγινε; Σταματάμε εδώ…
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Ίσως να αναφέρονται στο Φεβρουάριο 1941. Τον Οκτώβριο 1943 απλώς υπήρξε κούρσεμα, ληστεία. Ό,τι απαλλοτρίωναν το έπαιρναν ή το έστελναν για πούλημα στις ειδικές αγορές της Παλαιστίνης. Δεν είναι, όμως, του παρόντος. Πάντως η έρευνα έφτασε μέχρις εκεί, πάντα από επίσημα Αρχεία.
2. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ υπήρξε υπουργός των Εξωτερικών από 17 Μαΐου 1958 μέχρι 20 Σεπτεμβρίου 1961. Η επιστολή στάλθηκε προσωπικά στον υπουργό, στις 7 Σεπτεμβρίου 1960 από τη Μεγίστη-όχι Καστελλόριζο- με την ένδειξη προς τη Διεύθυνση Οικονομικών Υποθέσεων, με αριθμό Πρωτοκόλλου 761.
3. Άλλοτε στα έγγραφα η λέξη Βρετανία αναγράφεται με δύο «τ», Βρεττανία και άλλοτε με δύο «ν» Βρεταννία.
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
