Σελίδες Ιστορίας… Η αβάσταχτη ζωή των κρατουμένων στο Στρατόπεδο Συγκεντρώσεως στο Στάδιο, βαριά και ανυπόφορη
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 371 ΦΟΡΕΣ
Από την ταράτσα της οικίας Φώκιαλη μεταδίδονταν τα νέα σ’ αυτούς Η μεταφορά των υπόπτων στους Στρατώνες-Η περίπτωση Χαρίτου
Επιμέλεια και συρραφή
Κώστας Τσαλαχούρης
Είναι ντοκουμέντο. Η ζωή στο Στάδιο των κρατουμένων υπόπτων υπηκόων-sudditi sospetti, όπως και των 512 Εβραίων προσφύγων του ποταμόπλοιου «Πέντσο», ήταν δύσκολη αν όχι τραγική. Η μονότονη ζωή ήταν αβάσταχτη, ανυπόφορη και βαριά. Ύπνος, φαγητό, τάβλι, ή χαρτιά, μελέτη, περίπατος και συζητήσεις, κατόρθωσαν οι «ύποπτοι»| να φτιάξουν, με έξοδά τους, ένα παράπηγμα για να έχουν κάποια προφύλαξη από τοις αέρηδες, το κρύο, την υγρασία και τη βροχή.
Με την πάροδο του χρόνου οι πολιτικοί ύποπτοι αρχίζουν και αυξάνονται. Πρώτος φτάνει ο δικηγόρος Ιωάννης Τσαβαρής ο οποίος παραμένει μόνος σε παράπηγμα, δίπλα από τους πολλούς- είχε το πιο τέλειο για όλους δίκτυο πληροφοριοδοτών, και έτσι καθημερινά γνώριζαν τα πάντα, γεγονότα ντόπια και διεθνή.
Ο Καλαμπίχης γράφει ότι «καθημερινώς υπήρχε «το δελτίον ειδήσεων το οποίον και ανεγιγνώσκετο κατά την ώραν του γεύματος ή του δείπνου...».
Μετά έρχεται ο Ηλίας Ντουλαντάς, από την Κω, θερμός πατριώτης, οι Αντώνιος Σταματιάδης και Σταμάτιος Παντελίκιζης, Kώοι κι αυτοί, ο Νικόλαος Λυριστής από την Κάρπαθο και από την Κάσο ο εγκατεστημένος εκεί Σιαννίτης γιατρός Εμμανουήλ Σταματάκης.
Επικοινωνία με τους οικείους
Τη μονοτονία διέκοψε η απόφαση του Ντε Βέκκι, όπως «άπαξ της εβδομάδος-καθ’ εκάστην Πέμπτην- επιτρέπηται η επικοινωνία των κρατουμένων μετά των οικογενειών των. Εννοείται ότι λόγω της δυσπιστίας του προς τους sudditi sospetti η επικοινωνία των κρατουμένων μετά των μελών των οικογενειών των θα εγίνετο πάντοτε παρουσία οργάνων του Τμήματος Ασφαλείας.
Οι κρατούντες αποδέχτηκαν αίτηση του Αντώνη Γεωργαλλίδη, που έπασχε από έλκος να μεταφερθεί στο σπίτι του, όπως επίσης, και του ηλικιωμένου Ιωάννη Παπαδόπουλου.
Ο χρόνος κυλούσε στα ίδια μοτίβα, μέχρι την παραμονή των Χριστουγέννων, οπότε οι Εβραίοι πρόσφυγες, μεταφέρθηκαν στις αποθήκες των στρατώνων του Αγίου Ιωάννου-το σημερινό Βενετόκλειο.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας έγινε και η μεταφορά των υπόπτων. Μόνο όλους αυτούς τους μετέφεραν κατά πρώτον στο στρατόπεδο των Ελλήνων υπηκόων στην τάφρο για να παρακολουθήσουν τη λειτουργία των Χριστουγέννων. Δεν πήγε ο Καλαμπίχης γιατί του αναγγέλθηκε ο θάνατος της πεθεράς του και του επιτράπηκε να παραστεί στην εξόδιο Aκολουθία. Μαζί του παρέμεινε για συμπαράσταση ο Γαβριήλ Χαρίτος...
Και φτάνουμε στην ασθένεια του Γ. Χαρίτου που τόσο πολύ θορύβησε τους τυράννους. Στις 31 Μαρτίου 1941 υπέστη «μίαν προσβολήν της καρδίας… Αι εντριβαί και αι άλλαι παρασχθείσαι υπό των συναδέλφων του, εν τω πεδίω της συγκεντρώσεως, βοήθειαι, ήσαν ασφαλώς ανίκανοι. Ειδοποιήθη η Διοίκησις του πεδίου και εζητήθη υπ’ αυτής η προσέλευσις του υγειονομικού ιατρού Βιτάλ-σπανίως ενεφανίζετο και εν περιπτώσει ανάγκης ουδέποτε ή μάλλον πολλάς ημέρας, μετά την πάροδον του κινδύνου. Η κατάστασις του Χαρίτου ήτο τοιαύτη, ώστε όχι μόνον θα έπρεπε να προσέλθη ο ιατρός, αλλά και να διαταχθή η έξοδός του εκ του πεδίου, και η μεταφορά του εις την οικίαν του προς νοσηλείαν.
Αντί τούτων διετάχθη η μεταφορά του εις τον σταθμόν βοηθείας των Εβραίων μεταναστών, τον ονομαζόμενον «Εβραϊκόν Φαρμακείον», όπου και έμεινεν αρκετάς ημέρας, τυχών εξαιρετικής περιποιήσεως εκ μέρους των δύο ιατρών που προΐσταντο, του Φίσερ, οφθαλμολόγου, ασκούσε επίσης και γενικήν ιατρικήν-τον βοηθούσε η γυναίκα του ιατρός-και του Γκρος.
Επί τη ευκαιρία οφείλομεν να εξάρωμεν την προθυμίαν και το ενδιαφέρον των ιατρών και των αδελφών νοσοκόμων του «Εβραϊκού Φαρμακείου» το οποίον έδειξαν προς τον Χαρίτον και τον γράφοντα-νοσηλεύτηκε επίσης ο Καλαμπίχης γιατί πολύ πριν είχε χειρουργηθεί δύο φορές για έλκος, και μάλιστα στο στρατόπεδο είχε μια λιποθυμία…
Εις το πρόσωπον και των δύο, έβλεπον δύο πατριώτας, θύματα της φασιστικής τυραννίας, η οποία ήθελε διά της βίας να κρατήση τα Δωδεκάνησα, ως ήσαν και αυτοί θύματα του ναζισμού, ένεκα του οποίου εξερριζώθησαν από τους τόπους της γεννήσεώς των, αφήσαντες όχι μόνον τας αναμνήσεις, αλλά και τους καρπούς πολυετών μόχθων και ιδρώτων, διά να σώσουν την ζωήν των, απειλουμένην από την γερμανικήν επιδρομήν».
Μεταφορά στους στρατώνες
Το εκπληκτικό κείμενο συνεχίζει μέχρι την κατάληψη της Ελλάδος από τους Γερμανούς, στις 6 Μαΐου 1941:
«Την παραμονήν των «υπόπτων υπηκόων» εις το στρατόπεδον, καταδεδικασμένων εις αργίαν επί εξάμηνον, όσον ανιαρά και αν ήτο, καθίστων οπωσδήποτε ανεκτήν αι μεταδιδόμεναι ευχάριστοι ειδήσεις εκ του μετώπου, αίτινες ανεπτέρωναν το ηθικόν των, αλλά και τας ελπίδας των περί συντόμου νίκης των Συμμάχων και απελευθερώσεως της Δωδεκανήσου. Και η ελπίς αυτή δεν είχε εκλείψει, ουδέ στιγμήν, από την ψυχήν των. Τελευταίως μάλιστα εις την ομάδα είχον προστεθή και δύο ακόμη συμπολίται, οι Νικόλαος Σταματίου και Κωνσταντίνος Πανάγος, οίτινες αθωωθέντες υπό του Δικαστηρίου, διά δήθεν λαθεμπορικήν ενέργειάν των, εκλείσθησαν και αυτοί εις το πεδίον συγκεντρώσεως, μη ικανοποιηθείσης της Αστυνομίας εκ της αθωώσεώς των.
Ήρχισαν, όμως, τελευταίως καταφθάνουσαι και ειδήσεις δυσάρεστοι. Η γερμανική επίθεσις κατά της Ελλάδος και η βαθμιαία προέλασις των γερμανικών στρατευμάτων μας απεγοήτευσαν. Ολόκληρον νέον σύστημα μεταδόσεως συχνοτέρων ειδήσεων είχεν επινοηθή. Από την ταράτσαν της οικίας Φώκιαλη διά καταλλήλων σημάτων μετεδίδοντο πληροφορίαι αι οποίαι άλλοτε μας έδιδον την ελπίδα και την χαράν και άλλοτε την απελπισίαν.
Αι απαίσιαι δι’ ημάς ειδήσεις ήσαν βέβαια ευχάριστοι διά τους δεσμώτας μας, οι οποίοι βαθμηδόν ήρχισαν και να χαλαρώνουν τους αυστηρούς περιορισμούς των. Ούτω, επέτρεψαν να μεταβούν εις λουτρόν, του οποίου τόσην είχαν ανάγκην, ύστερον από τόσων μηνών διαμονήν, να παρακολουθήσουν την λειτουργίαν της αναστάσεως το Ν, Σάββατον, αφήκαν δε ελευθέραν την κοινού κατά την ημέραν του Πάσχα, από σκοπού ίσως, διότι θα μετέδιδον όχι ευχαρίστους ειδήσεις.
Και έτσι αι τελευταίαι ημέραι εις το στρατόπεδον, όσον και αν ήσαν χαλαρώτεροι οι περιορισμοί, απετέλεσαν το χειρότερον ψυχικόν μαρτύριον δι’ όλους μας μέχρι της 6ης Μαΐου, οπότε συμπληρωθείσης της καταλήψεως της χώρας υπό των Γερμανο-Ιταλών, εδόθη η διαταγή της απολύσεώς μας».
Φάκελος Χαρίτου
Σύμφωνα με το φάκελο των Ιταλικών Μυστικών Υπηρεσιών, ο Χαρίτος παρέμενε στα Τριάντα, χωρίς να απομακρύνεται από το χωριό. Έτσι στις 6 Μαΐου όλοι οι ευρισκόμενοι στο Στάδιο Sudditi Sospetti-ύποπτοι υπήκοοι, αφήνονται ελεύθεροι, με διαταγή της Κυβερνήσεως, όπως και ο Χαρίτος.
Στις 26 Οκτωβρίου 1941 η Διοίκηση της Αστυνομίας σε αναφορά της προς το Ειδικό Δικαστήριο των Ιταλικών Νήσων του Αιγαίου, για την προστασία του Κράτους απέστειλε κατάλογο ατόμων μεταξύ των ο οποίων και ο Χαρίτος, με την ανάλογη κατηγορία και δράση καθενός.
Στις 13 Σεπτεμβρίου 1942 ο Χαρίτος συνελήφθη με την κατηγορία της πολιτικής συνωμοσίας και φυλακίστηκε μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 1943. Στις 9 Μαρτίου 1943 το Ειδικό Κεντρικό γραφείο, δηλαδή οι Μυστικές Υπηρεσίες ανέφεραν στον Ανώτερο Διοικητή των Ενόπλων δυνάμεων των Νήσων του Αιγαίου την όλη δράση του Χαρίτου, και στις 30 Μαρτίου με απόφαση της Πρωτοβάθμιας Επιτροπής για προληπτικά μέτρα της Αστυνομίας καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλάκιση, με την κατηγορία της πολιτικής συνωμοσίας.
Ύστερα από οκτώ ημέρες και συγκεκριμένα στις 7 Απριλίου ο Χαρίτος μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως στα Απόλλωνα όπου παρέμεινε τρεις ημέρες, γιατί η διεύθυνση του στρατοπέδου διετάχθη να αφεθεί ελεύθερος γιατί η ποινή του μετατράπηκε αλλά με την υποχρέωση να παρουσιαστεί στην Ασφάλεια Ρόδου. Στις 11 Απριλίου 1943 ο Χαρίτος επέστρεψε στη Ρόδο και στις 21 του ίδιου μήνα με απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου αθωώνεται για ανεπαρκή επιβαρυντικά στοιχεία...
Τα κατοπινά χρόνια
Τα κατοπινά χρόνια, ο Γαβριήλ Χαρίτος συνομιλώντας με τον τέως Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Ροδίων Νικόλαο Νικολάου, συγγραφέα, για την όλη πορεία του, την περίοδο που γράφουμε, ανέφερε και τα εξής: Το 1942 πρωτοστάτησε στην οργάνωση της αντιστασιακής ομάδας «Φιλική Εταιρεία Δωδεκανήσου». Συνελήφθη από τους Ιταλούς, λόγω προδοσίας και προφυλακίστηκε 8-9 μήνες στην Καζέρμα Ρεγγίνα.
Δικάστηκε από το Κακουργιοδικείο με τρεις βαρύτατες κατηγορίες, την οργάνωση κατά της Ιταλίας με σκοπό την κατασκοπεία και την καταστροφή στρατιωτικών έργων την παροχή βοήθειας στους Συμμάχους σε περίπτωση καταλήψεως, και την Ένωση της Δωδεκανήσου με τη Μητέρα Ελλάδα. Απαλλάσσεται μεταξύ άλλων συναγωνιστών του, λόγω αμφιβολιών, αλλά συλλαμβάνεται εκ νέου και καταδικάζεται σε 4 χρόνια εκτόπιση στην Ιταλία.
Έκανε έφεση στη Δευτεροβάθμιο Επιτροπή και μεταβλήθηκε η ποινή του σε αστυνομική επιτήρηση. Εθεωρείτο «πολιτικώς επικίνδυνος»| και εκλείσθη διαδοχικά στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως στο Στάδιο, στο Βενετόκλειο και στο χωριό Απόλλωνα. Μέχρι της καταλήψεως επί των Γερμανών, της Ρόδου, ήτο συνεχώς υπό αστυνομική επιτήρηση…
Η συνομιλία έγινε στην οικία του Γ. Χαρίτου, στις 23 Φεβρουαρίου 1987.
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
