Οι δύο ιστορικοί κατακλυσμοί στη Ρόδο που έκαναν να πέσουν ακόμα και τα τείχη της!

Rodiaki NewsRoom

Η μελέτη του ακαδημαϊκού Αγαπητού Γ. Τσοπανάκη, για τους δύο ιστορικούς κατακλυσμούς στη Ρόδο το 316 π.Χ. και το 1476 μ.Χ.

Της Ροδούλας Λουλουδάκη

Ανίσχυρος ο άνθρωπος και τότε και τώρα, μπροστά στην οργή της φύσης. Δύο ιστορικούς κατακλυσμούς είχε η Ρόδος στην ιστορία της από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, και γι’ αυτούς θα μάθουμε βασιζόμενοι στους αρχαίους γι’ αυτόν του 316 π.Χ. και στις διαταγές των Μεγάλων Μαγίστρων που αντιμετώπισαν τον κατακλυσμό του 1476 ο οποίος ήταν τόσο σφοδρός που έριξε μέχρι και μέρος των τειχών της Μεσαιωνικής Πόλης.

Και οι ανθρώπινες απώλειες ήταν μεγάλες, μόνο που τότε η ζωή είχε ακόμα μικρότερη αξία απ΄ ότι σήμερα και γι αυτό δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία.

Οι πληροφορίες προέρχονται από τα πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών και τη μελέτη του Ρόδιου ακαδημαϊκού Αγαπητού Τσοπανάκη. Στις συνέπειες από τον κατακλυσμό του 1476 επανέρχεται ο ίδιος επιστήμονας με βάση και το αρχειακό υλικό από τη Μάλτα που καταγράφει ζημιές στο κάστρο της Ρόδου από τον κατακλυσμό του 1476.

Ο κατακλυσμός του 316 π.Χ.
Οι δύο κατακλυσμοί είναι ιστορικά μαρτυρημένοι ότι συνέβησαν στη Ρόδο, σημειώνει ο Αγαπητός Τσοπανάκης. Για τον πρώτο έχουμε μια αρκετά εκτεταμένη περιγραφή του Διοδώρου, (ο οποίος γράφει στα χρόνια του Κικέρωνα και του Αυγούστου, δηλαδή το β΄ μισό του 1ου αιώνα π.Χ). Πηγή του Διοδώρου θεωρείται ότι είναι ο Ζήνωνας ο Ρόδιος, ο οποίος έζησε τον 2ο π.Χ αιώνα και έγραψε την ιστορία της Ρόδου από την αρχαιότητα ως την εποχή του.

Η περιγραφή του Διοδώρου είναι πολύ ζωντανή και από αυτήν δίνουμε τα σημαντικότερα σημεία:
«Κατά την ίδια περίπου εποχή (316 π.Χ.) έτυχε να γίνει στην περιοχή της Ρόδου ο τρίτος κατακλυσμός, που χάλασε πολλούς κατοίκους. Από αυτούς ο μεν πρώτος πολύ λίγο πείραξε ανθρώπους, επειδή η πόλη ήταν νεόχτιστη και είχε γι αυτό μεγάλην ευρυχωρία, ο δεύτερος πάλι ήταν μεγαλύτερος και χάλασε περισσότερα κορμιά.

Ο τελευταίος όμως ξέσπασε με την αρχή της άνοιξης καθώς ξέσπασαν ξαφνικά μεγάλες βροχές και χαλάζι απίστευτα μεγάλο. Γιατί έπεφτε με μέγεθος μιάς μνάς (αντιστοιχούσε σε 416 γραμμάρια) και κάποτε και μεγαλύτερο έτσι ώστε πολλά σπίτια να σωριάζονται από το βάρος, και όχι λίγοι από τους ανθρώπους να σκοτώνονται. Επειδή δε η Ρόδος είχε σχήμα θεάτρου και οι συρροές των νερών στο μεγαλύτερό τους μέρος κατευθύνονταν σε ένα σημείο, αμέσως πλημμύριζαν τα χαμηλότερα μέρη της πόλης, γιατί είχαν αμελήσει να καθαρίσουν τους οχετούς, επειδή νόμιζαν ότι ο χειμώνας είχε περάσει και επειδή στούπωσαν οι οχετοί των τειχών, ενώ το νερό συγκεντρωνόταν με απίστευτον τρόπο, γέμισε η περιοχή γύρω στη λαϊκή αγορά και τον ναό του Διονύσου…

Έπεσαν πολλά σπίτια και πιο πολλά έπαθαν ζημιές. Οι άνθρωποι άρχισαν να αναζητούν τη σωτηρία τους, άλλοι στα πλοία, άλλοι στα ψηλότερα σημεία του θεάτρου και της πόλης. Όσοι όμως δεν είχαν τόσο χρόνο μπροστά τους ανέβαιναν στους ψηλούς βωμούς, στα βάθρα των αγαλμάτων και άλλοι άρχισαν να πνίγονται. Πνίγηκαν πάνω από πεντακόσιοι και θα πνίγονταν περισσότεροι, αν δεν έσπαζε το τείχος σε μεγάλη έκταση από την πίεση των νερών, έτσι ώστε αυτά να ξεχυθούν στο λιμάνι, και αν δεν άντεχαν τα σπίτια που ήταν πέτρινα και όχι πλίνθινα, επάνω στα οποία ανέβηκαν οι άνθρωποι και αν δεν γινόταν το κακό, μέσα στην ημέρα.».

Ο Διόδωρος, βεβαιώνει ότι αυτός ήταν ο τρίτος και πολύ πιο καταστροφικός κατακλυσμός από τον δεύτερο, κι από τον πρώτο. Είναι εύλογο να υποθέσουμε ότι ο κατακλυσμός δεν περιορίστηκε μόνο στην πόλη της Ρόδου, και ότι οι ζημιές στην ύπαιθρο και στους οικισμούς με τις όχι τόσο πλούσιες κατασκευές και στα χωράφια από τις πλημμύρες χειμάρρων, κατολισθήσεις κατοικημένων περιοχών και ακατοίκητων μπορεί να ήταν μεγαλύτερες. Η διαπίστωση των ενδεχόμενων καταστροφών είναι αναμφισβήτητα δύσκολη ύστερα από 24 αιώνες, δεν είναι όμως αδύνατη.

Ωστόσο, στο βιβλίο του Γρηγορίου Κωνσταντινοπούλου, γενικού εφόρου Αρχαιοτήτων και επί πολλά χρόνια εφόρου Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, το οποίο τιτλοφορείται «Αρχαία Ρόδος», ο συγγραφέας αναφέρεται στον κατακλυσμόν αυτό και διαπιστώνει ότι «ύστερα από το συμβάν αυτό, οι Ρόδιοι κατασκεύασαν πολλούς μικρούς και μεγάλους αποχετευτικούς αγωγούς. Ένας απ΄ αυτούς, περισσότερο από δύο μέτρα πλατύς, με χτιστά τοιχώματα και ξέσκεπος από πάνω, αποκαλύφθηκε στην περιοχή του όρμου της Ακαντιάς.

Αξίζει να τονισθεί εδώ ότι μέσα σε 10 χρόνια οι Ρόδιοι αποκατέστησαν τις ζημιές και τη δύναμή τους, κι αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι το 305-304 π.Χ. μπόρεσαν να αντισταθούν με επιτυχία στην πολύμηνη (ένα χρόνο) επίμονη και ασφυκτική πολιορκία του αήττητου έως τότε Δημητρίου του Πολιορκητή, με τα πιο σύγχρονα πολιορκητικά μέσα (επταόροφη «ελέπολις», καταπέλτες κ.ά) με τα οποία συγκλόνιζε τα τείχη.

Οι συνέπειες του κατακλυσμού του 316 π.χ ήταν μεγάλες όχι μόνο στην πόλη της Ρόδου, αλλά και στην ύπαιθρο και ιδιαίτερα στην περιοχή της Καμείρου. Δεν ξέρουμε αν οι ζημιές από τον κατακλυσμό ήταν εξίσου εκτεταμένες και στην Ιαλυσία και τη Λινδία περιοχή, αφού έως τώρα δεν βρέθηκαν επιγραφές που να το μαρτυρούν.

Ο κατακλυσμός του 1476
Ο δεύτερος ιστορικός κατακλυσμός έγινε το 1476, 46 χρόνια πριν από την εκδίωξη των Ιπποτών από τη Ρόδο και την υποδούλωσή της στους Τούρκους, δηλαδή μόνο 546 χρόνια αρχαιότερος από την εποχή μας.

Μπορούμε επομένως να τον παρακολουθήσουμε καλύτερα και από τη ζωντανή περιγραφή που μας δίνει ο C. Bosio, χρονογράφος των Ιπποτών και κυρίως από τη μνημόνευση διαταγμάτων πριν και μετά τον κατακλυσμό, με τα οποία ο Μέγας Μάγιστρος της κάθε εποχής έδινε οδηγίες στους κατοίκους των χωριών, σε ποια κάστρα θα κατέφευγαν σε περίπτωση επιθέσεων ή αποβάσεων του τουρκικού στόλου. Από τα διατάγματα αυτά προκύπτουν σοβαρά στοιχεία τα οποία είναι πολύ πιθανό να σχετίζονται και με τον κατακλυσμό.

Γράφει λοιπόν ο Bosio, στον δεύτερο τόμο σελ. 365 τα εξής:
«Λίγο ύστερα απ΄ αυτό έπεσε στην πόλη και στη νήσο Ρόδο μια άγρια, τρομερή και θυελλώδης καταιγίδα με τόσον κατακλυσμόν νερού και τόσην μανία και ορμή ανέμων που δεν είχε δοθεί ποτέ μια τέτοια σύμφωνα με τη μνήμην ή τη θύμηση των ανθρώπων. Και αφού έκαμε ζημιές στο νησί της Ρόδου, κατέστρεψε και έριξε στην γη ένα μέρος από τα κάστρα της πόλης…

Και επειδή εκείνη η καταστροφή ήταν πολύ επικίνδυνη και τέτοια που θα μπορούσαν οι εχθροί να είχαν μπει μέσα στην πόλη και επειδή το παλαιό τείχος έπαθε ζημιές σε ορισμένα άλλα μέρη από την ορμή εκείνης της μανιασμένης και εκπληκτικής θύελλας, επιθυμώντας ο Μέγας Μάγιστρος D’ Aubusson, με νέο διάταγμα το 1479 να επισκευαστούν και να αποκατασταθούν εκείνες οι καταστροφές με την ταχύτητα που απαιτούσαν ο κίνδυνος και η μεγάλη ανάγκη, στις 18 Δεκεμβρίου ανέλαβε προσωπικά να βάλει να ξαναχτίσουν τα πεσμένα και να αναστηλώσει τα κάστρα που έπαθαν ζημιές».

Αμέσως μετά από αυτή την οργή της φύσης (1480,1481) σημειώνονται στη Ρόδο και φοβεροί σεισμοί, με παλιρροϊκά κύματα, κι αυτό τη στιγμή που οι Ιππότες ασχολούνται με τις επιδιορθώσεις των τειχών.