ΣελIδες ΙστορIας: Το κλιμάκιο Προεστού μετά τη Βιλανόβα εγκαθίσταται στη Μητρόπολη με τον ασύρματο

Rodiaki NewsRoom

Ο Πανορμίτης σκοτώνει την αδελφή του επειδή ηράσθη Ιταλό

Γράφει ο
Κώστας Τσαλαχούρης

Ο φόνος της αδελφής των Κουμνιανών στην Κάλυμνο, από τους ίδιους, επειδή είχε σχέσεις με Ιταλό, και οι τωρινές δραστηριότητές τους στη Ρόδο, ανάγκασαν τις ελληνικές Υπηρεσίες να ζητήσουν την αποστολή άλλου κλιμακίου.

Το πάθος τους για εκδίκηση, μεταφράστηκε αμέσως με τη λέξη κομμουνιστές και αποφασίστηκε να απομονωθούν και να μεταφερθούν σε πρώτη ευκαιρία στην Κύπρο.
Ανοίγουμε μία παρένθεση: Από τις εκδόσεις «Αλφειός», το 1988, κυκλοφόρησε το βιβλίο του Πανορμίτη Κουμνιανού «Κομμάντος του Αιγαίου-οι θρυλικοί Δρύδες», όπου σε 237 σελίδες, δίδεται με κάθε λεπτομέρεια η δράση τους κατά τη διάρκεια του πολέμου. Την επιμέλεια του βιβλίου είχε ο μεγάλος λογοτέχνης μας Γιάννης Μαγκλής.

Αξίζει να διαβαστεί γιατί αναφέρονται πολλά ονόματα συμπατριωτών μας που συνεργάστηκαν μαζί τους, όπως επίσης και οι λεπτομέρειες στις κινήσεις τους. Τον φόνο της αδελφής του, ο Πανορμίτης την αναφέρει με κάθε λεπτομέρεια στις σελίδες του βιβλίου του από 33-41.

Αρκετά χρόνια μετά, και συγκεκριμένα στις 21 Φεβρουαρίου 1949, ημέρα Δευτέρα-την είδηση τη διαβάζουμε στον τοπικό Τύπο, διεξήχθη ενώπιον του Κακουργιοδικείου η δίκη επί αναιρέσει του εκ Καλύμνου Κουμνιανού Πανορμίτη, γιατί τον Δεκέμβριο του 1942, διατελών, σε κατάσταση οργής, σκότωσε την αδελφή του. Ο κατηγορούμενος ομολόγησε την πράξη του και δικαιολογήθηκε ότι ενήργησε κατόπιν προκλήσεως, και για λόγους πατριωτικούς και τιμής.

Μάρτυρες υπερασπίσεως παρέστησαν οι Νικόλαος Ρήγας, Νικ. Ζ. Καθοπούλης, Λάζαρος Τηλιακός, Αντώνιος Νεσγός, Βασίλειος Μαλανδρής και Ι, Μ, Σαρούκος.

Το Δικαστήριο των ενόρκων, αποτελεσθέν από τους Γ. Περδικάκη, Παύλο Γεωργιάδη, Θωμά Βεργωτή, Ευάγγελο Ψιμόριφο, Φρ. Φραντζή, Γ. Κατζικάκη, Αλ. Στεφανίδη, Στ. Σκούρτο, Φώτ. Ζουρούδη και Ι. Στρατή, δέχτηκε πλήρη σύγχυση κατά την πράξη και βάσει της ετυμηγορίας αυτής, οι σύνεδροι απήλλαξαν τον κατηγορούμενο.
Για την ιστορία συνήγοροι υπεράσπισης παρέστησαν οι δικηγόροι Γερακιός, Φωταράς και Παν. Κυριακίδης.

Ο Παπαμιχαήλ
Στις 29 Νοεμβρίου 1943, ακριβώς τέσσερις μέρες πριν από την άφιξη του κλιμακίου “ERRATIC” στη Ρόδο, ο Νικηφόρος Παπαμιχαήλ γράφει στην οικογένειά του, ένα γράμμα παράξενο, ίσως προφητικό-το γεγονός πάντως είναι ότι την επιστολή δεν την έγραψε ο ίδιος. Ποιος ήταν ο συντάκτης; Ως τόπος γραφής αναγράφεται το Κάιρο, ενώ την ημέρα εκείνη ο Νικηφόρος, βρισκόταν στη Σύμη. Υπάρχει επίσης και άλλη εκδοχή. Να την έδωσε σε κάποιον να την ταχυδρομήσει και την ξέχασε· έτσι την έστειλε μερικές μέρες αργότερα.

Στην επιστολή του-με την ορθογραφία της, ο Νικηφόρος έγραφε:
«Ποθαίνω ευχαριστημένος, χαμογελώντας, γιατί επιτέλους κατόρθωσα να εξυπηρετήσω τη Μητέρα Ελλάδα, πουλώντας συνάμα το κορμί μου. Πάντα σας λαχταρούσα και αισθανόμουν τύψεις συνειδήσεως για τα όσα υποφέρατε εξ αιτίας μου, αλλά το καθήκον που μου επέβαλλε η Πατρίς μας με έκανε να παραβλέπω σε όλα. Ποθαίνω ευχαριστημένος και θα ήμουν ακόμη πιο ευχαριστημένος εάν εγνώριζα ότι δεν θα χύνατε ούτε καν ένα δάκρυ για τον θάνατό μου.

»Θέλω και απαιτώ να είσθε υπερήφανοι για μένα, γιατί αυτό θα έκαναν οποιοιδήποτε γονείς εάν είχαν τον γιο σας. Δεν ξέχασα ποτέ την παραβολή του Πανσόφου Σωτήρος μας, δηλαδή το «…κόκκος σίτου εάν μη αποθάνη, ου καρπόν φέρει…».
»Βαδίζοντας κι εγώ μ’ αυτήν την παραβολή, ποθαίνω για να ξεφυτρώσει απ’ τα κόκκαλα όλων μας ο καρπός της Ελευθερίας της γλυκιάς μας Ελλάδας και όλων των Εθνών που καταπατούνται από τη βαρβαρότητα των ναζί…

»Μίσος, γονείς μου, εις τους ανθρωποκτόνους εις τους δολοφόνους οι οποίοι μας εστέρησαν τους αδελφούς Έλληνας και τελευταίον τον γιο σας. Το Σκευί ας με εκδικηθεί όταν γίνει νέος. Τα αγαπημένα μου αδέλφια φιλώ για τελευταία φορά με λαχτάρα. Τα υστερνά μου φιλιά ο Νικηφόρος σας».

Ο Προεστός στη Βιλανόβα
Η πρώτη επαφή που έχουν Προεστός, Παπαμιχαήλ και Χατζημανώλης αμέσως μετά την άφιξή τους στην ακτή της Βιλανόβας είναι με το δάσκαλο του χωριού Θεόφιλο Τηλιακό, τον οποίο γνωρίζει ο Νικηφόρος, από την παραμονή του στη Ρόδο. Επίσης εξασφαλίζουν τη βάρκα για την επιστροφή τους στη Σύμη και τη ρίχνουν σε ένα ξερό πηγάδι.

Στο σπίτι του Τηλιακού τους οδηγεί ένας νεαρός τον οποίο συναντούν με τον πατέρα του, κατά την είσοδό τους στο χωριό. Είναι ο Μιχάλης και ο Σταύρος Αφεντούλης, πατέρας και γιος, αντίστοιχα.

Το πρώτο βράδυ οι τρεις άντρες το περνούν στη Βιλανόβα, όπως και το επόμενο επειδή ο δάσκαλος κατέβηκε στη Ρόδο για να τους βρει κατάλυμα.
Το απόγευμα της τρίτης ημέρας ο Τηλιακός φέρνει μαζί του ένα νεαρό, τον Παντελή Κουγιό, ο οποίος προθυμοποιείται να τους νοικιάσει το σπίτι που μένει με τη μητέρα του.

Έτσι ο δρόμος, τους φέρνει μαζί με τον Τηλιακό στον Άμμο, από την πλευρά της Μητροπόλεως.
Η θέση του σπιτιού είναι άριστη για την παραμονή τους και τη λειτουργία του ασυρμάτου, αλλά από την πρώτη στιγμή εμφανίζεται ανυπέρβλητο εμπόδιο, στο πρόσωπο της μητέρας του νεαρού Παντελή, η οποία τους αναφέρει, να μείνουν το βράδυ, αλλά το πρωί να φύγουν, Ο Προεστός είναι συνηθισμένος σε τέτοιες καταστάσεις.

Στα μικρά μέρη ο κόσμος φοβάται ακόμη και τη σκιά του. Κάθε ενέργεια γίνεται γνωστή. Γι’ αυτό παίρνει όλες τις προφυλάξεις.
Το ίδιο συνέβη στην πρώτη αποστολή στα Δωδεκάνησα, τον Ιούλιο του 1942. Τότε είχε αποσπαστεί από την ελληνική στην αγγλική Υπηρεσία Πληροφοριών του Στρατηγείου Μέση Ανατολής και στη συνέχεια τον πήραν στη SOE, στο παράρτημα Ελληνικών Υποθέσεων και έτσι άρχισε τις αποστολές στα νησιά.

Η πρώτη περιλάμβανε την Κάλυμνο, που ήταν και η ιδιαίτερή του πατρίδα, την Κω, τη Λέρο και την Πάτμο. Ορμητήριο ήταν η Κάλυμνος αλλά και η Αλικαρνασσός, το Μαρμαρίς και η Τσατάλια στην Τουρκία. Τότε παρέμεινε στα νησιά ως τις αρχές του χειμώνα 1942· φεύγει και πάλιν για τα ίδια μέρη τις πρώτες μέρες του Ιανουαρίου του 1943.

Κάνουμε μία παρένθεση. Στον Λευτέρη Προεστό φτάσαμε αργά. Όταν θελήσαμε να τον συναντήσουμε, είχε ήδη μπει στους δαιδάλους της σκοτεινής αβύσσου, της άνοιας, χτυπημένος από τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Ευτυχώς δεν ταλαιπωρήθηκε, γιατί έξι μήνες αφού εμφανίστηκε η ψυχοδιανοητική αυτή κατάσταση, «έφυγε».

Ήταν 6 Σεπτεμβρίου 1992. Ηλικία 79 χρόνων. Η Αττική γη, δέχτηκε απλά, χωρίς φανφάρες, με μία ελληνική σημαία και ένα λογύδριο που εκφωνήθηκε από εκπρόσωπο του υπουργείου Εθνικής Αμύνης, ένα άξιο τέκνο της Δωδεκανήσου που ιδανικά του ήταν η Ελευθερία και η Δημοκρατία...
Στη Ρόδο και ειδικά στην πόλη τα πράγματα είναι διαφορετικά.
Η παρουσία τους δεν πρέπει να γίνει γνωστή.

Για τον σκοπό αυτό, εντάσσει στην ομάδα τον Παντελή Κουγιό, όπως και τον συνεταίρο του, σε ένα καφενεδάκι στην Αγιά Αναστασιά, τον Αντώνη Χατζηπαναγιώτου, τον Σκαζή, όπως όλοι τον ήξεραν. Και οι δυο νέοι είχαν το ίδιο χούι, το ποδόσφαιρο. Όπου εύρισκαν ανοιχτούς χώρους, χωράφες, αλάνες, όπως τις έλεγαν, έβαζαν δυό πέτρες για τη θέση του πορτιέρη και έπαιζαν μονότερμα, ή τέσσερις δύο από τη μια και δυο από την άλλη δια δίτερμα. Αυτό έσωσε στη συνέχεια αυτούς τους νέους.

Όλοι ξέρουν τον Προεστό σαν Λευτέρη, καπετάν Λευτέρη.
Στην ταυτότητα που χρησιμοποιεί τώρα στη Ρόδο, αλλά και στις προηγούμενες αποστολές, αναγράφεται το επίθετο Μάγκος, κι αυτό Δωδεκανησιακό, Καλύμνικο, το ίδιο όνομα Λευτέρης, του Νικολάου και της Αικατερίνης, τόπος γεννήσεως η Κάλυμνος και ημερομηνία γεννήσεως η 10η Ιουλίου 1915.

Η ταυτότητα αυτή είχε αριθμό 2.235, πλαστή εκδόθηκε από το Αρχηγείο στην Αλεξάνδρεια, έφερε ως τόπο και ημερομηνία έκδοσης την Κάλυμνο-ημερομηνία 23 Ιουλίου 1929 και περιείχε επί τα στοιχεία: οικογενειακή κατάσταση άγαμος, επάγγελμα εργάτης, ύψος 1.71μ., ανάστημα κανονικό, χρώμα μελαχρινό, μάτια και μαλλιά καστανά, μύτη μεγάλη.
Απ’ αυτά μόνο η ημερομηνία γεννήσεως διέφερε γιατί είδε το φως την 1η Ιανουαρίου 1913 και φυσικά το επάγγελμά του δεν ήταν εργάτη, αλλά στρατιωτικού.

Ως στρατιωτικός ο Προεστός έφερε το βάρος μιας βαριάς κληρονομιάς. Λίγους μήνες πριν από το Κίνημα του 1935, λιποτάκτησε από τις τάξεις του Στρατού, με την έκρηξή του, προσχώρησε στις δημοκρατικές Δυνάμεις υπό τον Νικόλαο Πλαστήρα και αποτάχθηκε, στις 25 Μαΐου 1935. Αυτό και μόνο το γεγονός θα τον ακολουθεί σε όλη του της ζωή. Ειδικά στη Μέση Ανατολή του δημιούργησε πολλά εμπόδια. Εκεί, όλοι τον γνώριζαν, ως ανθυπολοχαγό Προεστό.

Παλικάρι στην Αλβανία…
Ο Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως του Καΐρου και υπουργός Εθνικής Αμύνης Παναγιώτης Κανελλόπουλος, στο βιβλίο του, «Ημερολόγιο 31.3.1942-4.1.1945» γράφει για τον Προεστό: «…γκρίνιες και τσακωμοί μεταξύ στρατηγού Καλλέργη και Κώστα Παναγάκη. Αχ, τι είναι οι άνθρωποι!. Ο Καλλέργης παραγίνεται με την οξύτητά του.

Έβαλα σήμερα μπροστά και τον υπασπιστή μου, τον ίλαρχο Μεσολογγίτη, Το παρακάνουν οι του ’35. Ωστόσο είναι ή κάνουν πώς είναι πιο συνειδητά προσανατολισμένοι στην αντιφασιστική ιδεολογία. Δριμύτατες παρατηρήσεις έκανα και στον ανθυπολοχαγό Προεστό. Ντράπηκε για την επιπολαιότητα που έκανε, μια μεγάλη επιπολαιότητα. Πάντως τον τιμώρησα μόνο πειθαρχικά, γιατί ήταν παλικάρι στην Αλβανία…».

Στις προσωπικές σημειώσεις του ο Προεστός γράφει μεταξύ άλλων ότι «...τοποθέτησίς μου εις την ΙΙ Μεραρχίαν και εκείθεν εις Μεραρχίαν Κορίνθου και εκείθεν, επιστροφή εις την Μεραρχίαν Τσακαλώτου, όπου ετοποθετήθην εις Διεύθυνσιν Δικαστικού ως γραφεύς. Κατόπιν διά λόγους αγνώστους εις εμέ αλλά γνωστούς εις την Υπηρεσίαν, ετοποθετήθην αργόσχολος εις το Φρουραρχείον Ελευσίνος. Κατόπιν εστάλην εις Γ.Κ.Ε.Α. Διοικητής συνταγματάρχης Γερακίνης. –απώλειαι ημετέρων…εις Γερμανός…». Αυτό φτάνει.
ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ: Το τρίτο μέρος