Σελίδες Ιστορίας: Επιστροφή στη Βιλανόβα και σφοδρή μάχη στην παραλία με τους Γερμανούς

Rodiaki NewsRoom

Σκοτώνεται ο Νικηφόρος Παπαμιχαήλ

Γράφει ο Κώστας Τσαλαχούρης

Την 1η Ιανουαρίου 1944, εγκαθιστούν τον πομπό στο σπίτι της Ειρήνης Λουκούμη, της δασκάλας και της αδελφής της. Λίγο πιο πάνω από τα σπίτια της Παπανικήτα και του Κουγιού. Εκεί βρίσκουν κατάλυμα ο ασυρματιστής Χατζημανώλης και ο Προεστός.

Ο Νικηφόρος διανυκτερεύει στην Εβραϊκή και μια νύχτα τον ακολουθεί εκεί και μία γυναίκα.
Την κίνηση αυτή την «βλέπει» το μάτι του νεαρού Δενδρινού, ο οποίος και τη μεταφέρει στον Προεστό.

Δεν είναι, όμως, ο μοναδικός μάρτυρας· τον βλέπει και άλλο μάτι, που τον «φλερτάρει», κι έτσι αρχίζουν οι ζηλοτυπίες.
Με τη γυναίκα αυτή διατηρούσε σχέσεις πολύ πριν φύγει για τη Μέση Ανατολή. Παλιά ήταν ερωμένη του.

Ο δρόμος με κατεύθυνση τη φυγή έφερε τα βήματά του στο Παραδείσι κι από εκεί πήρε των ομματιών του για κάτω, με τη βοήθεια του Θεόφιλου Τηλιακού. Αυτά συμβαίνουν λίγες μέρες, μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας.

Την ημέρα της συνθηκολόγησης βρισκόταν υπόδικος στην «Καζέρμα Ρεγγίνα» και, όταν οι πόρτες της φυλακής άνοιξαν, αυτός και όλοι σχεδόν οι έγκλειστοι, εγκατέλειψαν τα μπουντρούμια και κρύφτηκαν αμέσως σε φιλικά σπίτια και στα χωριά.

Ο Νικηφόρος προτίμησε τη Μέση Ανατολή και τώρα, ύστερα από τρεις μήνες, επιστρέφει στο νησί, με την αποστολή Προεστού.

Στο πρώτο διάστημα δεν βλέπει τη φίλη του που εργάζεται ως καθαρίστρια σε γερμανική υπηρεσία. Την αποφεύγει συστηματικά.

Η άγνωστη γυναίκα
Αλλά ποια ήταν η γυναίκα με την οποία κοιμήθηκε ο Νικηφόρος εκείνο το βράδυ; Ίσως δεν θα το μάθουμε ποτέ…
Ακολουθούν τα γεγονότα που διαδραματίζονται στην Παλιά Πόλη και ειδικά στην Εβραϊκή.

Όλα αυτά περιλαμβάνονται στο βιβλίο μας «Ρόδος ’43-’44 Μέρες αντίστασης και προδοσίας» και στις σελίδες από 33μέχρι 43, και αποτελούν στιγμές ηρωισμού για τους νέους που έπαιξαν και έδωσαν τη ζωή τους για τη λευτεριά. Δεν παραλείπονται επίσης και οι ανθρώπινες αδυναμίες, ειδικά των νέων.

Όλα αυτά περιλαμβάνονται με κάθε λεπτομέρεια μέχρις ότου αποφασίζεται η αναχώρηση του κλιμακίου μέσω Απλοθήκας, φυσικά από τη Βιλανόβα, στην Αίγυπτο ή Παλαιστίνη.

Ο Γιώργος Κωσταρίδης
…Και φτάνουμε στις αρχές του τρίτου δεκαημέρου του Ιανουαρίου 1944. Ο Προεστός νιώθει φοβισμένος, κυνηγημένος. Το τελειωτικό χτύπημα είναι η συνάντησή του με το Γιώργο Κωσταρίδη ο οποίος του αναφέρει ότι οι Γερμανοί είναι ανάστατοι και άρχισαν να κάνουν έρευνες σε σπίτια, και να μπλοκάρουν δρόμους στο Κάστρο.

Έχει απόλυτη, τυφλή μπορεί να πει κανείς εμπιστοσύνη στο Γιώργο, γιατί ό,τι του έλεγε και οι πληροφορίες που του έδινε ήταν όλα απολύτως ακριβή, μάλιστα δε η όλη προσφορά του ήταν άκρως σημαντική…

…Η απόφασή του είναι τελεσίδικη. Εφόσον από τα γεγονότα είναι φανερό ότι το κλιμάκιο προδόθηκε, δεν μπορούσε πλέον να εκπληρώσει την αποστολή του. Έτσι η παραμονή του στην πόλη και ειδικά στα Μαράσια και στο νησί, ήταν αδύνατη.

Αποφασίζεται η αναχώρηση να γίνει το σούρουπο της Παρασκευής 21 Ιανουαρίου 1944. Την ημερομηνία αναχώρησης ίσως να τη γνώριζε ο ασυρματιστής Χατζημανώλης. Κάτι αναφέρει στον Γιάννη Δενδρινό και ο μικρός τού εκμυστηρεύεται την επιθυμία του, όποτε εγκαταλείψουν τη Ρόδο, να τον πάρουν μαζί τους.

Ο Προεστός τον αποθαρρύνει και τον παροτρύνει να συνεργάζεται στενά με τον Κωσταρίδη και να τον βοηθά στη συλλογή πληροφοριών. Και, όταν του λέει ότι έφτασε η ημέρα της αναχώρησής του, για να τον καθησυχάσει, τον βεβαιώνει ότι ο Κωσταρίδης θα του δώσει κάποια σημαντικά έγγραφα, και τότε, θα γίνει προσπάθεια να φυγαδευτεί κι αυτός για κάτω.

Το πρωί ο Προεστός ξεκινά με ποδήλατο για το Παραδείσι πηγαίνει κατευθείαν στο σπίτι του δασκάλου Τηλιακού και του ανακοινώνει τον σκοπό της μετάβασής του, ότι «είναι αναγκασμένοι να φύγωσι, να τους αναμένει το βράδυ, θα του έστελνε τον Παπαμιχαήλ διά να τον προωθήση εις την παραλίαν και ετοιμάση την εξ ελαστικού βάρκαν κατά το σούρουπο…».

Κατά την επιστροφή του, περνά από τα Τριάντα, βρίσκει τον Παπαμιχαήλ και τον διατάζει, τις πρώτες απογευματινές ώρες, να πάει στο Παραδείσι «προς τακτοποίησιν της λέμβου, όπερ και έπραξεν…».

Διερχόμενος από την αγορά, σταματά στο μαγαζί του Κωσταρίδη, από τον οποίο ζητά το φορτηγό αυτοκίνητο που έχει, για τη μεταφορά του ασυρμάτου στο χωριό.

Προδοσία
Ο Κωσταρίδης του δίνει τα τελευταία σημειώματα με τις πληροφορίες που συνέλεξαν, αυτός και οι συνεργάτες του, τα οποία διαβιβάζονται αμέσως, με την προσθήκη ότι αυτή θα είναι η τελευταία επαφή του με το Κέντρο, γιατί εγκαταλείπουν τη Ρόδο, εσπευσμένα, λόγω προδοσίας.

Ειδοποιείται και ο Ποθητός Καλαφάτης, ο οποίος συμφωνεί να φύγει, επειδή η θέση του είναι δύσκολη.
Η τελευταία συνάντηση που έχει είναι με το δικηγόρο Ιωάννη Τσαβαρή. Του λέει ότι είναι φίλος του αδελφού του Βασίλη που υπηρετεί ως γιατρός στον ΒΕΣΜΑ (Βασιλικός Ελληνικός Στρατός Μέσης Ανατολής) και είναι σύνδεσμος με τις αγγλικές στρατιωτικές υπηρεσίες και εάν θέλει να στείλει τίποτε, είναι πρόθυμος να το πάρει ή αν θέλει να του διαβιβάσει τίποτε να του το πει. Έτσι χώρισαν.

Στις 7 το βράδυ ο οδηγός του Κωσταρίδη Χασάν Μπαστιαλή, σταματά το φορτηγό στον δρόμο της Μητροπόλεως, έξω από το σοκάκι του σπιτιού της Δασκάλας, και φορτώνονται ο ασύρματος και οι μπαταρίες.

Επιβιβάζονται οι Προεστός, Χατζημανώλης και Καλαφάτης-δεν τους ακολουθεί ο Δενδρινός και το φορτηγό φεύγει για τη Βιλανόβα όπου φτάνει στο σπίτι του Τηλιακού στις 7.30 μ.μ.

Εκεί ο Προεστός επιβεβαιώνει ότι ο Νικηφόρος προωθήθηκε στην παραλία και τους περιμένει, ζητά από τον Τηλιακό να τους οδηγήσει στη θάλασσα και να τους ακολουθήσει για κάτω, αλλά αυτός αρνείται. Έτσι τους δίνει για οδηγό τον Μιχάλη Αφεντούλη που ήταν εκεί.
Τη συνέχεια μας τη δίνει γραπτώς ο ίδιος ο Προεστός.

Η μάχη…
«…Καθ’ οδόν ευρέθημεν αντιμέτωποι μιας γερμανικής περιπόλου παρ’ ης εβλήθημεν. Εναντίον αυτής εβάλομεν διά των όπλων μας και ημείς, όπως ταυτοχρόνως αντιληφθείς την μάχην αυτήν, και ο εν τη παραλία ευρισκόμενος Νικηφόρος, ήρχισε βάλλων και αυτός κατά της γερμανικής περιπόλου.

Υπ’ αυτάς τας συνθήκας και εν τη δημιουργηθείση συγχύσει και λόγω του σκότους, κατωρθώσαμεν να διαφύγωμεν του κλοιού των Γερμανών, πλην, όμως, του Νικηφόρου Παπαμιχαήλ, ον τε εξετέλεσαν επί τόπου…».

Στο πόρισμα της προανάκρισης, το γεγονός, δίδεται ως εξής:
«…Προηγείτο ο χωρικός Μιχαήλ φορτωμένος με τον ασύρματον, πλην των τυμπάνων, άτινα είχεν εις τον σάκκον του ο Προεστός μετά των φωτοτυπιών του μυστικού ναυτικού τριμηνιαίου γερμανικού κώδικος και άλλων εγγράφων του κλιμακίου, και ηκολούθουν εις φάλαγγα κατ’ άνδρα και εις απόστασιν πέντε μέτρων ο εις του άλλου, κατά σειράν, Προεστός, Καλαφάτης, άοπλος, και τελευταίος ο Χατζημανώλης, ακολουθούντες ατραπόν τινα.

»Μόλις έφθασαν πλησίον ενός κήπου όπου είχον κρυφθεί κατά την αποβίβασίν των, διέκριναν σκιάς απέναντί των και επί της ατραπού ην ηκολούθουν και ήκουσαν εν «αλτ» γερμανικόν.

Αμέσως ο Αφεντούλης απέρριψεν εκ των ώμων του χαμαί τον ασύρματον και ετράπη εις φυγήν προς το χωρίον Παραδείσι. Τούτον ηκολούθησαν και οι άλλοι διασκορπισθέντες, δεχθέντες ταυτοχρόνως ριπάς αυτομάτων όπλων εις ας απήντησαν διά πιστολίων και χειροβομβίδων οι Προεστός και Χατζημανώλης.

ήκουσαν και βολάς πιστολίου, απομεμακρυσμένας, προερχομένας, εκ του μέρους ένθα ήτο ο Παπαμιχαήλ, ερχόμενος προφανώς προς ενίσχυσιν των συναδέλφων του. Κατά την συμπλοκήν ταύτην, εφονεύθη ο Παπαμιχαήλ…».

Σε άλλη μαρτυρία του ο Προεστός αναφέρει:
«--Εφθάσαμεν εις Τηλιακόν όπου και ο αρχικός χωρικός Μιχαήλ Αφεντούλης. Την ώραν που ήτο ο Παπαμιχαήλ εις την παραλίαν, είπα εις τον Τηλιακόν να πάμε μαζί, ούτος ηρνήθη και μας έδωσε τον χωρικόν. Χαιρετηθήκαμε και κατευθυνθήκαμε προς την παραλίαν με τον χωρικόν να οδηγή. Συνηντήθημεν με Γερμανούς, «αλτ», ο Αφεντούλης έφυγε, απορρίπτων τον Ασύρματον.

»Τον ακολουθήσαμεν τρέχοντας, έρριψαν-οι Γερμανοί-ριπάς, ερρίψαμεν διά πιστολίων και χειροβομβίδων. Ταυτοχρόνως, ηκούσαμεν βολάς από μακρόθεν διά πιστολίου υπό Παπαμιχαήλ ερχομένου προς ενίσχυσιν. Εφθάσαμε εις χωρίον…».

Ο Τηλιακός, ακούγοντας την ανταλλαγή πυρών και διαισθανόμενος ότι κάτι σοβαρό συμβαίνει, εξαφανίστηκε και, όταν η ομάδα χωρίς τον Παπαμιχαήλ μπήκε στο σπίτι, βρήκαν μόνο τη μητέρα και την αδελφή του.

Αποφασίζουν να εγκαταλείψουν αμέσως το χωριό για να μην αποκλειστούν από το μπλόκο που οπωσδήποτε θα έκαναν οι Γερμανοί.

Με οδηγό τον Καλαφάτη και μέσα από τα χωράφια, μακριά από την παραλία για τον φόβο ναρκοπεδίων, φτάνουν στην Κρεμαστή όπου χτυπούν την πόρτα του κρεοπώλη Στέφανου Καρπούζη, ο οποίος τους δέχεται και τους φιλοξενεί τη νύχτα.

ΑΥΡΙΟ: Το Πέμπτο μέρος

* Φίλε Αναγνώστη.
Με το σημερινό ιστορικό σημείωμα, συμπληρώνονται, ακριβώς, 1.000 ιστορικά θέματα που δώσαμε στη δημοσιότητα. Όλα άρχισαν από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, συνεχίστηκαν συστηματικά-υπήρχε μία ενναετής διακοπή-το 1976 μέχρι σήμερα.

Τα περισσότερα δημοσιεύτηκαν από τις φιλόξενες στήλες της εφημερίδας «Η Ροδιακή», από τις στήλες της οποίας ξεκινήσαμε τη Δημοσιογραφία για να συνεχίσουμε στις Αθηναϊκές εφημερίδες «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ», «ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ», «ΝΕΑ ΠΟΡΕΙΑ» και «ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ», ως μέλος της Ενώσεως Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών και της Διεθνούς Ενώσεως Δημοσιογράφων.

Σε ποσοστό 95% τα ιστορικά κείμενά μας προέρχονται από έρευνες σε επίσημα Αρχεία υπουργείων των Εξωτερικών, Βιβλιοθήκες ελληνικές και ξένες, αρχεία εφημερίδων, διεθνείς συλλέκτες, ιδιωτικά δυσπρόσιτα αρχεία κ.λπ., κ.λπ.

Συνολικά, ερευνώντας, φτάσαμε αισίως πεντέμισι δεκαετίες. Η έρευνα τέλειωσε στις 23 Μαΐου 2023. Έτσι, δημοσιογραφία και έρευνα κάλυψε το διάστημα 1 Ιουνίου 1955 μέχρι 23 Μαΐου 2023.

Για την Ιστορία σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα θα δώσουμε από τις στήλες της «Ροδιακής» και το Facebook, την εργογραφία μας.