Ιστορική ημέρα η 12η Σεπτεμβρίου για τον απελευθερωτικό αγώνα της Δωδεκανήσου

Rodiaki NewsRoom

Γράφει o Γιώργος Ζαχαριάδης
δημοσιογράφος

Ιστορική η 12η Σεπτεμβρίου για τον απελευθερωτικό αγώνα της Δωδεκανήσου και την έναρξη των συμμαχικών επιχειρήσεων στα νησιά μας κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Την ημέρα αυτή, το 1942, ο συνταγματάρχης Ντέιβιντ Σάδερλαντ ήταν ο επικεφαλής της επιχείρησης Anglo, που είχε σαν αποτέλεσμα να καταστραφούν 15 ιταλικά αεροπλάνα στο αεροδρόμιο της Καλάθου και δύο στο αεροδρόμιο των Μαριτσών.

Στην επιχείρηση πήραν μέρος και δύο νεαροί Δωδεκανήσιοι, ο Νικόλαος Σάββας από το Καστελλόριζο και ο Γιώργος Κυρμιχάλης από τη Σορωνή της Ρόδου, οι οποίοι συνελήφθησαν και ο μεν πρώτος εκτελέστηκε, ο δε δεύτερος καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά κλείστηκε σε φυλακή στην Ιταλία.

Εκεί αρρώστησε με φυματίωση και μετά το τέλος του πολέμου επέστρεψε στη Ρόδο, όπου και πέθανε. Πρόκειται για μία τραγική ιστορία. Τα άλλα μέλη των σαμποτέρ (πλην του Σάδερλαντ και ενός Άγγλου στρατιωτικού που κατόρθωσαν να διαφύγουν) συνελήφθησαν και δεδομένου ότι ήταν στρατιωτικοί κρίθηκαν ως αιχμάλωτοι πολέμου και οδηγήθηκαν σε στρατόπεδο, οι δε Σάββας και Κυρμιχάλης επειδή ήταν Δωδεκανήσιοι και Ιταλοί υπήκοοι, κρίθηκαν ως "προδότες" και ο μεν Σάββας εκτελέστηκε λίγες μέρες μετά τη σύλληψή του, ο δε Κυρμιχάλης λόγω του νεαρού της ηλικίας του (ήταν μόλις 17 χρονών) καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη και φυλακίστηκε στην Ιταλία όπου αρρώστησε και πέθανε.

Στις επιχειρήσεις στη Δωδεκάνησο πήρε μέρος και ο ταγματάρχης Τζωρτζ Τζέλικο (που μετά τον πόλεμο έγινε λόρδος) ο οποίος μετά το "αρμιστίτσιο" έπεσε με αλεξίπτωτο στη Ρόδο και συνάντησε τον τότε στρατιωτικό διοικητή ναύαρχο Καμπιόνι και του πρότεινε "να καταλάβουν το νησί οι βρετανικές και οι ινδικές δυνάμεις και να μην υπάρξει ιταλική αντίδραση, ώστε να μην εισβάλουν οι Γερμανοί."

Ο Καμπιόνι απάντησε ότι "θα το σκεφτεί" και μέχρι να το σκεφτεί εισέβαλαν οι Γερμανοί με τα γνωστά τραγικά αποτελέσματα για τον ιταλικό στρατό και τους κατοίκους της Ρόδου.

Ο συνταγματάρχης Σάδερλαντ και ο λόρδος Τζέλικο, μετά τον πόλεμο επισκέφτηκαν τη Ρόδο και παρέστησαν στα αποκαλυπτήρια των προτομών του Νικολάου Σάββα και Γιώργου Κυρμιχάλη (που διακρίνονται στη φωτογραφία με τον τότε βρετανό πρόξενο στη Ρόδο Δημήτρη Δημητριάδη και τη σύζυγό του), ενώ έγινε και μία αναπαράσταση της Επιχείρησης Anglo στην Αγία Αγάθη και το αεροδρόμιο Καλάθου με τη συμμετοχή βετεράνων βρετανών κομάντος.

Η Επιχείρηση Anglo έχει γυριστεί σε ένα εκπληκτικό 45λεπτο ντοκιμαντέρ από τον Γιώργο Τζεδάκη και τους συνεργάτες του, με τον τίτλο «Αυτοί που τόλμησαν» και προβλήθηκε σε αίθουσες της Ρόδου και της Σορωνής, όπως και σε πολλά σχολεία του νησιού για να ενημερωθεί η νέα γενιά για τα κατορθώματα των Δωδεκανησίων κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Δυστυχώς η ΕΡΤ δεν το πρόβαλε, όπως και ανάλογα ιστορικά ντοκιμαντέρ που αφορούν την εξόντωση των Εβραίων της Ρόδου, το Κοντσεντραμέντο κ.ά.

(Σημ: Μετά τον πόλεμο δόθηκαν τα ονόματα του Σάδερλαντ, του Τζέλικο, του Μόφφατ κ.ά. σε δρόμους της πόλης, αλλά όταν ξέσπασαν τα γεγονότα στην Κύπρο με τον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ και τις εκτελέσεις Κυπρίων πατριωτών, άλλαξαν τα ονόματα, η δε πλατεία Μεγάλης Βρετανίας στο Μαντράκι μετονομάστηκε σε πλατεία Κύπρου!)