Σελίδες Ιστορίας: Τα κρησφύγετα της “ERRATIC II”, στη Μητρόπολη και άλλα δύο στον Άι Γιώργη και το Νιοχώρι

Rodiaki NewsRoom

Η περίπτωση Οσβάλντο Ρεμότι και ο έρωτας του με νεαρή Ροδίτισσα, ο καρπός της δημιουργίας-κορίτσι-που δεν γνώρισε ποτέ-Τι έγινε;

Γράφει ο
Κώστας Τσαλαχούρης

Γ’ Μέρος
Είναι ντοκουμέντο. Με εντολή του Κατέχη, ο Γιώργος αγοράζει την επομένη, 11 Μαΐου 1944, στον Ζίζικα μοτοσυκλέτα για τις μετακινήσεις του, και από τη χρονική αυτή στιγμή, αρχίζει για τους δύο νέους, ένα δέσιμο φοβερό, ειλικρινές, σφιχτό, πρωτόφαντο για τέτοιες υποθέσεις, όπου τα πάντα παίζονται πάνω σε μία κλωστή.
Το μάτι του Ζίζικα θα τον βλέπει, και κάποιες στιγμές, προστατευτικά.

Ο Γιώργος Κωσταρίδης
Ο Γιώργος Κωσταρίδης γεννήθηκε, στις 6 Νοεμβρίου 1915, στο Αϊδίνι, από Δωδεκανήσιους γονείς, Ο πατέρας του ήταν ο Ροδίτης έμπορος Κωνσταντίνος και η μητέρα του Ανθίππη, καταγόταν από την Κάρπαθο. Φοίτησε στην Αστική Σχολή και στο Βενετόκλειο, απ’ όπου πήρε το απολυτήριο του εμπορικού τμήματος, το 1933, με βαθμό, λίαν καλώς.

Συνέχισε τιε σπουδές του στην Αθήνα, σε Σχολή Λογιστών, επί δύο χρόνια. Επιστρέφοντας στη Ρόδο, άρχισε αμέσως να εργάζεται στην επιχείρηση του πατέρα του.

Ήταν σκληρός και τολμηρός στη συλλογή πληροφοριών και επιτύγχανε πάντα, να φέρει σε πέρας αυτό που σχεδίαζε. Εκτός από τους ανθρώπους της Οργάνωσης που χρησιμοποιούνταν στη συλλογή των πληροφοριών, ο ίδιος «κυκλοφορούσε» σε διάφορα σημεία για να αποσπάσει ή να ακούσει αυτό που τον ενδιέφερε. Και σ’ αυτά τα σημεία έκανε το λάθος να μην παίρνει προφυλακτικά μέτρα.

Πήγαινε συχνά στο κουρείο Λούτσι και, αν και γνώριζε ότι ο πατέρας και γιος(1), ήταν φανατικοί φασίστες, μιλούσε ανοιχτά. Αμέσως ο Κατέχης το αντιλήφτηκε και του επέστησε την προσοχή.

Ο Μιχάλης Βρούχος
Ο κύριος σύντροφός του, ο Μιχάλης Βρούχος, ήταν διαφορετικός.
Γεννημένος στο Νιοχώρι, στις 3 Οκτωβρίου 1921, ήταν το τέταρτο παιδί της πολύτεκνης οικογένειας του Νικολάου και της Παρασκευής. Όταν τελείωσε την Αμαράντειο, γράφτηκε στο Βενετόκλειο, αλλά είχε την ατυχία, όπως όλοι οι συνομήλικοί του, να κλείσει ο Ντε Βέκκι(2) τα κοινοτικά σχολεία, οπότε κατάφερε να φτάσει ως τη δεύτερη τάξη.

Οι οικογενειακές υποχρεώσεις τον αναγκάζουν να εργαστεί. Απασχολείται στις επιχειρήσεις Κωσταρίδη και στη συνέχεια στο εργαστήριο επισκευής ραδιοφώνων του Βιτόριο Νοτσέρα, το οποίο και αγοράζει όταν ο ιδιοκτήτης του, το 1941, επιστρέφει στην Ιταλία.

Την ίδια χρονιά η ατυχία χτυπά την οικογένεια Βρούχου. Στις 27 Σεπτεμβρίου 1941, το σπίτι τους, στο Νιοχώρι, βομβαρδίζεται από τα συμμαχικά αεροπλάνα κι έτσι αναγκάζονται να εγκατασταθούν στη Μίξη, στο σπιτάκι τους, που ονόμαζαν «πύργο». Στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν στον «πύργο» της Μαρουλίτσας Βενετοκλή, που τους το παραχώρησε η ίδια,

Η γνωριμία Γιώργου και Μιχάλη γίνεται στις επιχειρήσεις του πατέρα του πρώτου, αφού η διαφορά ηλικίας που έχουν, δεν επέτρεπε συνεχή επαφή και στενή φιλία. Αυτή δημιουργείται και γίνεται πραγματική φιλία, όταν και οι δύο συλλαμβάνονται, το 1942, μεμονωμένα την πρώτη φορά και μαζί με άλλους τη δεύτερη.

Η στρατολόγηση
Η στρατολόγησή του στον συμμαχικό αγώνα γίνεται αμέσως. Όχι μόνο λόγω της ειδικότητάς του, αλλά γιατί τον διακρίνει η σοβαρότητα και η εργατικότητα. Είναι θετικός και μεθοδικός. Είναι ο κλασικός Ροδίτης, η Ροδιτιά. Αεικίνητος, συνεχώς βρίσκεται σε επιφυλακή, μήπως ο ασύρματος σιγήσει.

Σε κάθε εμπόδιο, είτε πρόκειται για βλάβη είτε πρέπει να φορτιστούν οι μπαταρίες, δίνει το «παρών» και πηγαίνει ο ίδιος στη Μονόλιθο για τις επιδιορθώσεις. Μεταφέρει επίσης τις πληροφορίες και τα σημειώματα από την πόλη της Ρόδου, με κίνδυνο να συλληφθεί στο κάθε μπλόκο.
Με την άφιξη του Κατέχη και την έναρξη της δραστηριότητας της “ERRATIC II”, ο ασύρματος έχει επαφή με το Κάιρο δύο και τρεις φορές την ημέρα. Μεταδίδει τα πάντα. Αυτός ο ρυθμός δεν θα «σπάσει».

Θα συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η εντολή που έχει ο Βρούχος να συναντιέται με αλλοεθνείς πληροφοριοδότες, τον κάνει προσεκτικό. Στο μαγαζί του σπάνια εμφανίζονται, γιατί τις επαφές του, τις κάνει αλλού, όμως, κάποια μάτια τον παρακολουθούν, όπως και τον Γιώργο. Ο Γιώργος Κωσταρίδης «παραδίδει» στον Βρούχο τον Οσβάλντο Ρεμότι(3).

Είναι σχεδόν συνομήλικός του και ο κύριος πληροφοριοδότης του. Ο νεαρός Ιταλός αεροπόρος πάντα προσπαθεί, να δίνει, όσο γίνεται περισσότερες πληροφορίες για να πληρώνεται, να έχει χρήματα για τις εξόδους του στην πόλη. Κάπου σε απομακρυσμένη περιοχή της πόλης, βρίσκεται με μία φίλη του Ροδίτισσα με την οποία έχει δεσμό, αν και γνωρίζει ότι του «κάνει νερά» είναι ελευθεριάζουσα.

Ναι, βρισκόταν σε «σπίτι» του Άη Φανούρη. Ένα βράδυ που οι δύο ερωτευμένοι βρίσκονται σε τρυφερές στιγμές, η Ελένη του εκμυστηρεύεται ότι ο έρωτάς του σφραγίζεται με κάτι άλλο. Του αποκαλύπτει ότι ήδη βρίσκεται στις πρώτες στιγμές της δημιουργίας. Ο Οσβάλντο πετάει στα σύννεφα, κάνει όνειρα για το παιδί του που, όμως, δεν θα δει ποτέ(4).

Ο Σάββας Μαμαλίγκας
Στην παρέα του Γιώργου είναι και ο Σάββας Μαμαλίγκας. Γεννημένος στην Αντίς Αμπέμπα της Αβησσυνίας, στις 4 Οκτωβρίου 1917, από πατέρα Ροδίτη, τον Σπυρίδωνα, και μητέρα Αβησσυνή, την Μαριάμ Ταβεζά Ολέτ, ήρτεν στη Ρόδο πολύ μικρός, στη γιαγιά του Σεβαστή που τον ζήτησε για να έχει συντροφιά. Μόλις είχε χάσει τον σύζυγό της και ο μικρός Σάββας, ήταν το αντίδοτο για να απαλύνει τον πόνο της.

Τα σκληρά εκείνα χρόνια που τα πάντα μετρούσαν και υπολογίζονταν, ο Σάββας δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να αγοράζει τα βιβλία του σχολείου. Κι όταν θέλησε να ακολουθήσει το Εμπορικό Τμήμα του Βενετοκλείου, ο Γιώργος Κωσταρίδης, που ήταν στην αμέσως επόμενη τάξη, του έδινε τα βιβλία. Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκε μεταξύ τους φιλία η οποία συνεχιζόταν μέχρι τώρα.

Μόνο που ο Μαμαλίγκας, όταν ενηλικιώθηκε είχε προβλήματα με τους Ιταλούς. Λόγω του ότι η μητέρα του ήταν Αβησσυνή και η χώρα της είχε κατακτηθεί από τους Ιταλούς, του ζητήθηκε να πάρει την ιταλική υπηκοότητα· αυτός, όμως, προσέφυγε στο Προξενείο της Ελλάδος και πεισματωδώς ζήτησε να παραμείνει Έλληνας υπήκοος.

Με αιτήσεις και υπομνήματα προς τις αρμόδιες ελληνικές Αρχές και ύστερα από αγώνα που διήρκεσε περισσότερο από δύο χρόνια, επιτυγχάνει να πάρει τη μερίδα του πατέρα του στο Δημοτολόγιο του δήμου Αθηναίων με αύξοντα αριθμό 8531(5)
Όλα αυτά του δημιουργούν προβλήματα και, όταν με την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου, οι Έλληνες υπήκοοι μεταφέρονται στην Τάφρο του φρουρίου, μεταξύ αυτών είναι και ο νεαρός Σάββας.

Ο Κωσταρίδης στο κατασκοπευτικό του έργο δεν χρησιμοποιεί τον φίλο του, αλλά ορισμένες φορές αντλεί απ’ αυτόν αυτά που θέλει, με τον τρόπο του. Είναι μία πηγή πληροφόρησης που περιμένει την κατάλληλη στιγμή να την ενεργοποιήσει. Και αυτή δεν αργεί. Με λίγα λόγια ο Μαμαλίγκας δεν είναι στρατευμένος, γι’ αυτό δεν τον γνωρίζει κανένας στην Οργάνωση. Βρίσκεται στο «βεληνεκές» του φίλου του, όπως και δεκάδες άλλοι που τον τροφοδοτούν με πληροφορίες.

Τα κρησφύγετα
Το κέντρο βάρους της “ERRATIC II”, βρίσκεται στη συνοικία της Μητροπόλεως. Εκτός από το σπίτι του Θεοχάρη, που είναι το σημείο για τις συναντήσεις του, ο Κατέχης χρησιμοποιεί λίγες φορές ως κατάλυμα και για επαφές με τον πρώτο το σπίτι του Γιαμαλή.

Σε μία ακτίνα ογδόντα μέτρων, διαθέτει τρία καταλύματα και σε απόσταση τριάντα με πενήντα μέτρων απ’ αυτά βρίσκεται ιταλικό Αστυνομικό Τμήμα. Το πρώτο από τα καταλύματα αυτά είναι τα κελιά της εκκλησίας της Μητροπόλεως και συγκεκριμένα το χτίσμα που έχει ορατότητα προς τον κεντρικό δρόμο για να παρακολουθεί –για την περίπτωση που συμβεί κάτι το απρόοπτο-την κίνηση του Τμήματος.

Η απόσταση που χωρίζει τα δύο σημεία είναι τριάντα πέντε μέτρα. Επίσης έχει το πλεονέκτημα ότι μπορεί να φύγει από ‘κει εύκολα, πηδώντας τον τοίχο, από την πίσω πλευρά, «πέφτει» στην αυλή του σπιτιού του Γιαμαλή, το οποίο χρησιμοποιείται ως δεύτερο κατάλυμα και σε ευθεία βρίσκεται σαράντα μέτρα από το Τμήμα.

Για τρίτο κατάλυμα ο Κατέχης χρησιμοποιεί τη σοφίτα της Αστικής Σχολής, που και αυτή βρίσκεται σε απόσταση πενήντα μέτρων, δεξιά από την Καραμπινιερία. Αυτό το κατάλυμα θα ενεργοποιηθεί μόνο τέσσερις φορές. Αργότερα, όμως, θα γίνει στέκι του υπολοχαγού Γιώργου Διαμαντίδη.

Το σπίτι Θωμόγλου
Ο Κατέχης βρίσκει επίσης φιλοξενία στο σπίτι του Σάββα Θωμόγλου, απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Το μέρος είναι ιδανικό, λόγω των πολλών τρόπων διαφυγής που προσφέρει, αλλά χρησιμοποιείται μόνο για λιγότερο από τέσσερις μέρες. Αιτία, τα τρία παιδιά του Σάββα Θωμόγλου, ο Θάνος, ο Πέτρος και η Μαρία. Σε περίπτωση σύλληψης, το βάρος θα έπεφτε στον πατέρα. Έτσι τα παιδιά τι θα απογίνονταν;

Η απόφαση ήταν δεδομένη, να μην πάει ποτέ σ’ αυτό το μαράσι.
Άλλο σημείο της “ERRATIC II”, είναι το σπίτι Βασιλείου, πίσω από το Νοσοκομείο «Ρετζίνα Έλενα», ιδανικό για κατόπτευση προς τη θάλασσα, απ’ όπου καταγράφονται οι κινήσεις του εχθρού στο στενό Ρόδου-μικρασιατικών ακτών και του δρόμου που οδηγεί στο αεροδρόμιο των Μαριτσών. Η διαμόρφωση του σπιτιού με την αυλή και το πηγάδι είναι ιδανική γι’ αυτό που θέλουν να το χρησιμοποιήσουν. Θα αποτελέσει το ορμητήριο του νεαρού κατασκόπου για είκοσι πέντε μέρες, καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής του στη Ρόδο.

Χρησιμοποιεί και ένα σπίτι στους Αγίους Αναργύρους, όπου εκεί έχει τα «χαρτιά» του-αν μπορεί να τα πει κανείς χαρτιά, αφού ένας άνθρωπος του μυστικού πολέμου, δεν ξέρει από τέτοια. Το νεαρό της ηλικίας του, όμως, δεν ακολουθεί τον κανόνα και από κάποια στιγμή και μετά, κρατά σημειώσεις, που μόνο αυτός μπορεί να αποκωδικοποιήσει. Έχει απόλυτη εμπιστοσύνη στην οικοδέσποινα Αδελαΐδα Σταματίου, η οποία τον βλέπει σαν παιδί της.
ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ: Το Δ’ Μέρος

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Για τον πατέρα Γρηγόριο Λούτσι και τον γιο Εμμανουέλλε Λούτσι, είχαν, από τις 18.6.1937 εκδοθεί ερυθρά δελτία, ήταν δηλαδή, ανεπιθύμητοι στην Ελλάδα, από την Υπηρεσία Αλλοδαπών (έτσι ονομάζονταν τότε οι ελληνικές Μυστικές Υπηρεσίες) του υπουργείου Δημοσίας Ασφαλείας.

2. Τζέζαρε Μαρία ντε Βέκκι, κόμης του Βαλ Τζισμόν γεννήθηκε στο Καζάλε Μονφεράτο στις 14.11.1884 και πέθανε στη Ρώμη, στις 23 Ιουνίου 1959. Μέλος της Τετρανδρίας του φασισμού, χρημάτισε υπουργός στις Κυβερνήσεις Μουσολίνι, στις 2 Δεκεμβρίου 1936 διοικητής των Ιταλικών νήσων του Αιγαίου, ως το 1940. Τα απομνημονεύματά του δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Τέμπο», από τις 10.11.1959 (αριθμός τεύχους 45) ως τις 22.3.1960 (αριθμός τεύχους 12).

3. Ο Ρεμότι γεννήθηκε στο Σαν Μικέλε της Αλεξάνδρειας-Ιταλίας, στις 2 Μαρτίου 1922 και εκτελέστηκε στη Ρόδο στις 20 Σεπτεμβρίου 1944. Χρυσό μετάλλιο ανδρείας. Η γενέτειρά του τον τίμησε, δίδοντας το όνομά του σε κεντρική οδό της πόλεως.

4. Στα κατοπινά χρόνια, στις έρευνές μας, κάναμε τις διαδρομές που πραγματοποιούσε ο Ρεμότι για να συναντήσει την Ελένη. Αυτό που μας έμεινε είναι η ταυτότητά της, αντίγραφο της οποίας βρίσκεται στα χαρτιά μας. Για την Ιστορία η Ελένη είχε γεννηθεί το 1926. Ο καρπός του έρωτά τους ήταν κορίτσι, για το οποίο, από το πρώτο χρονικό διάστημα της υπάρξεώς του, το κάλυψε η λησμονιά.

Έφυγε με τα άλλα παιδιά στην Ιταλία με τις «σόρες» από το Ορφανοτροφείο Θηλέων, τότε τα πρώτα χρόνια της απελευθερώσεως ή παρέμεινε στη Ρόδο, με την οικογένεια της μητέρας της; Αυτό δεν το γνωρίζουμε…

5. Αρχείο Προξενείου Ρόδου, φάκελος 1936. Όλες οι ενέργειες του Μαμαλίγκα γίνονται την περίοδο 1935-1936 και ένα χρόνο μετά, ο ίδιος ζητά να καταταγεί στη Σχολή Ικάρων ως ιπτάμενος.