Σελίδες Ιστορίας: Πώς είδε τη Ρόδο ο διακεκριμένος δημοσιογράφος Κώστας Βιδάλης το 1935 και το 1945

Rodiaki NewsRoom

Κάλυψε το φευγιό του Ελ. Βενιζέλου στη Ρόδο και του Αντιβασιλέα Δαμασκηνού την άφιξη, τις πρώτες μέρες της Απελευθερώσεως

Επιμέλεια Κώστας Τσαλαχούρης

Είναι ντοκουμέντο. Ένας νεαρός δημοσιογράφος φτάνει στη Ρόδο με ειδικό υδροπλάνο για να καλύψει το ρεπορτάζ της αφίξεως του Ελευθερίου Βενιζέλου, μετά το αποτυχόν πραξικόπημα της 1ης Μαρτίου 1935 που εξερράγη στην Κρήτη.

Πρόκειται για τον Κώστα Βιδάλη, που γεννήθηκε το 1904 στην Αθήνα και από ηλικία 20 χρόνων άρχισε να εργάζεται στο «Ριζοσπάστη». Υπήρξε ένας από τους πλέον διακεκριμένους Έλληνες δημοσιογράφους, όταν στις 14 Αυγούστου 1946, στο χωριό Μελία της Θεσσαλίας, οι ορδές του Σούρλα, τον απήγαγαν, τον μετέφεραν στο νεκροταφείο του χωριού, όπου τον βασάνισαν και τον δολοφόνησαν.

Από το 1941 υπήρξε μέλος του ΚΚΕ και συμμετείχε στο ΕΑΜ από το πόστο της διαφώτισης, και ιδρυτικό μέλος της Πανελλήνιας Ενώσεως Συντακτών.

Ευρισκόμενος στη Ρόδο γράφει:
«1935. Το Κίνημα έχει κατασταλεί. Και οι ασύρματοι αναγγέλλουν ότι «οι επαναστάται, ο Βενιζέλος, ο Κούνδουρος, ο Μαρής και οι αξιωματικοί του Ναυτικού, κατέφυγαν στη Ρόδο ».
Αμέσως οργανώνεται η δημοσιογραφική αποστολή. Πάμε να δούμε τι γίνεται.

Στις 10 το πρωί το υδροπλάνο προσθαλασσώνεται στον όρμο της Ρόδου. Τα παραλιακά μεγαλοπρεπή κτίρια δεν έχουν τίποτα το ελληνικό. Σ’ όλα με μια μελετημένη και επίμονη προσπάθεια, έχει δοθεί ο μεσαιωνικός ιταλικός ρυθμός.

Οι πλατείες και οι δρόμοι έχουν ονόματα Ιταλών ιπποτών. Στα κτίρια έχουν δοθεί φανταστικά ονόματα μεγάρων του Μεσαίωνα.
Στους τοίχους έχουν σκαλιστεί τα σήματα του φασισμού. Και στις στέγες και τα μπαλκόνια κυματίζουν πάνω σε πανύψηλους ιστούς οι ιταλικές σημαίες.

Μεγαλομανία
Ολόκληρη η μεγαλομανία του Μουσολίνι είναι αποτυπωμένη στα παραλιακά αυτά κτίρια. Μόλις, όμως, άφηνες την παραλία και τον κεντρικό δρόμο, βρισκόσουν μέσα στην ουσία του φασισμού, στο θετικό περιεχόμενό του.

Τη φτώχεια, την κακομοιριά και την αναλγησία που την έκρυβε η «μόστρα». Εκεί μέσα, πίσω από τη μεγαλοπρεπή εμφάνιση και πίσω από τον κόσμο έμεναν μαζεμένοι, μέσα στο εθνικό τους καβούκι, οι Έλληνες.

Αυτοί είχαν χτίσει τα μέγαρα, αυτοί τα είχαν πληρώσει με τον ιδρώτα τους, αυτοί κατέβαλλαν το φόρο των πεζών-κάθε Έλληνας πλήρωνε φόρο για να περπατάει στους κεντρικούς δρόμους-και, όμως, αυτοί δεν είχαν κανένα δικαίωμα.

Αυτή είναι η μοίρα των σκλάβων, να πληρώνουν, να δουλεύουν στους κυρίους τους και να μην έχουν δικαιώματα. Και οι Δωδεκανήσιοι ήταν σκλάβοι του φασισμού, του ιταλικού ιμπεριαλισμού, όπως οι άλλοι λαοί είναι σκλάβοι των άλλων ιμπεριαλισμών.

Στους δρόμους, οι ένοπλοι καραμπινιέροι-οι μικροί ναπολέοντες-δύο δύο, όπως τους γνωρίσαμε εδώ, έσερναν βόλτα. Οι χαφιέδες στις γωνίες στα καφενεία, στα μαγαζιά, στην αγορά, παρακολουθούσαν τους πάντες και τα πάντα. Και στις καραμπινιερίες, τα αστυνομικά τμήματα, εφαρμόζονταν τα «μέτρα του εξιταλισμού».

Οι φυλακές και τα κρατητήρια γεμάτα από Έλληνες. Αρκούσε να κοιτάξει τον καραμπινιέρη για να μην βρίσκει ο Έλληνας τέλος, ενώ οι άποικοι Ιταλοί που είχαν-δυνάμει κατοχής-πάρει τα κτήματα των Ελλήνων, ήταν οι «πολίτες της Δωδεκανήσου».

Στα μαγαζιά, κρυφά, μιλούσαν τα ελληνικά. Και στα σχολειά μόνο τα ιταλικά μάθαιναν τα παιδιά και την ιταλική Ιστορία-την Ιστορία του Μουσολίνι.

Θυμάμαι, μια φοβερή σκηνή. Ο ήλιος έδυεν. Και σαν περιπατούσα στη μέση μιας πλατείας, άκουσα μια σάλπιγγα να σαλπίζει. Από δίπλα μου, μπροστά μου, πίσω μου, κοντά και σε απόσταση, όσο έπαιρνε το μάτι μου είδα όλους τους ανθρώπους, τα ζώα, τα κάρα, τα αμάξια, τα αυτοκίνητα, όλους και όλα να στέκουν «κλαρίνο», να μην αναπνέουν ακόμα.

Ήταν η στιγμή της υποστολής της ιταλικής σημαίας στο Διοικητήριο. Εγώ δεν στάθηκα, προχώρησα. Και ο χαφιές που με παρακολουθούσε, άνοιξε το βήμα του και μου ψιθύρισε:
-Στάσου, γιατί πας χαμένος.

Τη σκηνή την είχα γράψει τότε σε μια εφημερίδα και η «υπερπατριώτις», «Εστία» διαμαρτυρήθηκε, σημειώνοντας:
-Πού να βρεθεί στον γράφοντα το «πατριωτικό αίσθημα».

Σήμερα η «Εστία» που είχε «πατριωτικό αίσθημα». Απέναντι της ιταλικής σημαίας, εορτάζει την ένωση των Δωδεκανήσων …

Ολόκληρος ο λαός της Δωδεκανήσου δούλευε, μοχθούσε γδαρνότανε στους φόρους, καταπιεζότανε για να κάνει τη ρεκλάμα του στην Ανατολική Μεσόγειο, ο ιταλικός φασισμός, για να επιδείχνει την ιμπεριαλιστική του μεγαλομανία».

Ο αρραβώνας
Δέκα χρόνια αργότερα, ο Κώστας Βιδάλης βρίσκεται μεταξύ των απεσταλμένων που συνοδεύουν τον Αντιβασιλέα και Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό στο ταξίδι του στη Ρόδο. Είναι ο επίσημος αρραβώνας των Δώδεκα νησιών για την ένωσή τους με τη Μητέρα Ελλάδα.

Ο μεγάλος αυτός δημοσιογράφος, σημειώνει:
«1945. Ο «Αβέρωφ» αγκυροβολεί έξω από το λιμάνι της Ρόδου. Στην παραλία μια λαοθάλασσα. Το βουητό της έρχεται μέχρι το πολεμικό. Όλα είνε ντυμένα στα γαλανόλευκα. Στα μεγάλα κτίρια του φασισμού, στο Διοικητήριο, κυματίζουν οι αγγλικές σημαίες.

Μόνο στο Δημαρχείο, έπειτα από πάλη είνε υψωμένη η ελληνική. Ο λαός ανησυχεί γιατί η διάδοση είνε ότι τα νησιά θα τα πάρουν οι Άγγλοι.

Στους δρόμους κυκλοφορούν οι καραμπινιέροι, όπως κυκλοφορούσαν και πριν, σχεδόν και στα κτίρια είνε άλλοι μεν Άγγλοι άλλοι δε Γερμανοί. Υποτίθεται ότι είναι αιχμάλωτοι, αλλά μάλλον μοιάζουν με αφεντάδες.

Στις λαϊκές συνοικίες οι άνθρωποι είναι σκελετωμένοι. Η εικόνα είναι η ίδια, με την τραγωδία που περάσαμε και μεις τον χειμώνα του 1941.

Ένα χρόνο τρεφόντουσαν με ………. και αυτά στους 6 τελευταίους μήνες τα κατάσχεσαν οι Γερμανοί. Το σφάξιμο ζώου ή πουλερικού από Δωδεκανήσιο είχε θάνατο-και πολλοί τουφεκίστηκαν.

Οι φυλακές γεμάτες από Έλληνες αντιφασίστες. Οι συνεργάτες των Ιταλών και έπειτα των Γερμανών –παντού τα ίδια-κυκλοφορούσαν ελεύθερα. Τώρα υπηρετούσαν τον νέο κύριο, τους Άγγλους…

Μόνο Ένωση…
Οι συμμαχικοί βομβαρδισμοί είχαν καταστρέψει την αγορά και οι πυρκαγιές είχαν μεταβάλει τα μαγαζιά σε άμορφους τοίχους. Τα μεγαλοπρεπή κτίρια είχαν πάθει εδώ κι εκεί ρήγματα όμοια με αυτά που είχε πάθει επίσης ο ιταλικός φασισμός.

Οι Άγγλοι προσπαθούσαν να τα στηρίξουν, όπως προσπαθούσαν να στηρίξουν και τον ιταλικό φασισμό. Υπήρχε μια μεγάλη, όμως, διαφορά: Οι Ρόδιοι και οι άλλοι Δωδεκανήσιοι δεν πλήρωναν φόρο για να περπατάνε στους κεντρικούς δρόμους, Στα σχολεία μαθαίνανε τα παιδιά ελληνικά. Οι άνθρωποι μιλούσαν ελεύθερα τη γλώσσα τους.

-Θέλουμε Ένωση-Ένωση, ήταν η κραυγή τους.
-Θέλουμε Ένωση, μου έλεγε ένας χωριάτης, γιατί εμείς είμαστε Έλληνες, γιατί με την Ελλάδα έχουμε να κάνουμε. Οι συγγενείς μας εκεί στην Ελλάδα είνε και μεις μαζί σας θέλουμε να μείνουμε.

Σήμερα ο πόθος των Δωδεκανησίων έγινε πραγματικότητα. Όλοι μαζί τώρα θα αγωνιστούμε για τη λευτεριά, τη ζωή, τη Δημοκρατία».