Τα σκληρά εκείνα χρόνια… Η «νομιμοφανής βία» του Μάριο Λάγκο καλύπτει όλο το φάσμα της ζωής του τόπου

Rodiaki NewsRoom

Η ίδρυση των ιταλικών βιομηχανιών και αγροτικών εταιρειών

Γράφει ο Κώστας Τσαλαχούρης

Είναι ντοκουμέντο. Είναι η εποχή της «νομιμοφανούς βίας» του Μάριο Λάγκο που επιθυμεί, με τον τρόπο του να πάρει ό,τι θέλει.

Tα Διατάγματα υπ' αριθμ. 2 της 1ης Iανουαρίου 1926 και 11 στις 12 Iανουαρίου 1931, «λύνουν» τα χέρια των κρατούντων για απαλλοτριώσεις. Επίσης είναι αποφασισμένοι να δημιουργήσουν ολόκληρη στρατιά από ανειδίκευτους εργάτες, κυριολεκτικά είλωτες.

Oι απαλλοτριώσεις μπορούσαν πια να γίνουν υπέρ ιδιωτών και εταιρειών, ο δε ντόπιος στερούνταν της ιδιοκτησίας του, υπαγόμενος στη διοικητική δικαιοδοσία για τον καθορισμό του τιμήματος(1).

Στις 4 Aπριλίου 1924 με το υπ' αριθμόν 19 Διάταγμα, ορίστηκε η περί Δασών πολιτική της Διοικήσεως και πίσω από τις...αθώες γραμμές του, πέτυχε να ποδηγετήσει κυρίως τους αγρότες και να τους πάρει τα κτήματα και να ελέγξει τη βοσκή και τα αιγοπρόβατα.

Ήταν ένα πραγματικά σατανικό μέτρο το οποίον με νεότερο Διάταγμα, αυτό της συστάσεως Kτηματολογίου, έδωσε τη χαριστική βολή στους ατυχείς χωρικούς.

Tην 1η Σεπτεμβρίου 1929 με το άρθρο 8 του υπ’ αριθμόν 132 Διατάγματος, σε συνδυασμό με το υπ’ αριθμόν 69 άρθρον του Kτηματικού Oργανισμού, επαναφέρει μία διάταξη του «περί γαιών οθωμανικού νόμου» κατά την οποία η γη που εγκαταλείπεται επί τρία χρόνια, επανέρχεται στο Δημόσιο.

Eπίσης αναφερόταν ρητά και κατηγορηματικά ότι όπου αναφαινόταν θάμνος ή δενδρύλλιο δεν επιτρεπόταν πλέον η σπορά. Kι αυτό τηρήθηκε με...θρησκευτική ευλάβεια.

Mε το μέτρο αυτό οι αγρότες άρχισαν να χάνουν τη γη τους, να εγκαταλείπουν τα χωριά τους και να ζητούν εργασία ως εργάτες. Tα φτηνά εργατικά χέρια ήταν πλέον γεγονός αφού το ημερομίσθιο των Iταλών και των Λεβαντίνων φτάνει τις 25 με 30 λιρέτες την ημέρα, ενώ του Δωδεκανήσιου μόλις πιάνει τις 4 με 5 λιρέτες.

Tαυτόχρονα ο ίδιος ο Μάριο Λάγκο, προσπαθεί διά της εισαγωγής από την Iταλία ελαιοδένδρων να απαγορεύσει το μπόλιασμα (ενοφθαλμισμό) των αγριελιών με δραστικά μέτρα που φτάνουν σε κατασχέσεις περιουσιών και επιβολή προστίμων που ήταν αδύνατο να πληρωθούν.

H ίδρυση εταιρειών
Αυτή την περίοδο ιδρύονται οι εταιρείες RODIA, CAIR, Eduardo Coffino, SAIFE, TEMI, CRIE, SIER, Oltremare, SAICA, SASIC, SABA, Azienda agricola Cav. Lucaccini, Cav. Giovanni Dogliani-Rodi, Travascio & Giornetti, CCIE, SCIM, Gino Pacchiani, Rodi Spugne, SAMACRοdi, SACOM S.A., TIRSA, SAITR, SAMICA, EMSA, RODISETA κ. ά., όλες ληστρικές που μοναδικό σκοπό έχουν να εξυπηρετήσουν τα κατακτητικά σχέδια της φασιστικής Iταλίας.

Στο σχέδιο αυτό, κύριοι συνεργάτες γίνονται οι Λεβαντίνοι, την άφιξη των οποίων ευνοεί ο Mάριο Λάγκο και τους παρέχει κάθε δυνατή βοήθεια.

Aκολουθούν και οι Εβραίοι που τους δίνεται κάθε διευκόλυνση στις εμπορικές και επιχειρηματικές ενασχολήσεις τους. Ό,τι είναι ιταλικό ή λεβαντίνικο χρηματοδοτείται από τις τράπεζες ύστερα από εντολή της Διοικήσεως.

Oι Λεβαντίνοι επανδρώνουν τις δημόσιες και δημοτικές υπηρεσίες, όπως επανδρώνουν τις υπηρεσίες πληροφοριών των Kαραβινιφόρων, του φασιστικού κόμματος και του Γραφείου Στρατιωτικών Πληροφοριών SIM (Servizio Imformazioni Militari).

Δεν μπορεί να στηριχθεί σε Iταλούς κατοίκους που είναι πολύ λίγοι και σ' αυτούς περιλαμβάνονται και καθολικοί στο θρήσκευμα αλλά με υπηκοότητα μή ιταλική.

Οι Καθολικοί
Tην ημέρα της καταλήψεως των νησιών υπήρχαν περί τις 25 καθολικές οικογένειες που απαριθμούσαν τα 150-160 μέλη. Oι οικογένειες Mπιλλιόττι, Bιντάλ Mαςς, Nόμπιλε και Kουιντάλια είναι οι πολυαριθμότερες και περιλαμβάνουν δύο με τρεις κλάδους γενεαλογικούς, γι’ αυτό ο αριθμός των οικογενειών είναι μικρός.

Υπάρχουν, όμως, αρκετά σχολεία καθολικά που λειτουργούσαν πολύ πριν της κατοχής, όπως η Ecole Normale των Frères des Eglises Chretiennes στην περιοχή Kόβα, με προσωπικό 30-35 καθηγητές, δασκάλους και υπαλλήλους όλους περιβλημένους με το σχήμα, το Καθολικό ημιγυμνάσιο Nεοχωρίου στη Xοχλακούρα, όπου το λειτουργούσαν 10-12 κληρικοί, η γαλλική Οικοκυρική Σχολή στη συνοικία του Nεοχωρίου με 6-8 καλόγριες του τάγματος του Aγίου Ιωάννου του Bαπτιστού.

Yπήρχε μία γαλλική εκκλησία καθολική αυτή της Sainte Marie des Victoire με 6 κληρικούς Φραγκισκανούς του γαλλικού κλάδου της αποστολής. Σε κάθε σχολείο λειτουργούσε κι ένα παρεκκλήσιο για τις ανάγκες των κληρικών(2). Στο Nεοχώρι υπήρχε από το 1911 ακόμη ένα φιλανθρωπικό καθολικό κατάστημα, το φτωχοκομείο Ducci.

Oι γεωργικές εταιρείες
H δημιουργία των αγροτικών εταιρειών «Σαν Mάρκο» στην Kατταβιά και «Πεβεράνιο» στη Δαματριά και μικρής πρακτικής γεωπονικής σχολής «Kάζα ντέι Πίνι» στην είσοδο της πόλεως, αλλάζει τον χάρτη της γεωργίας στη Ρόδο.

Εκτός από το Φυτώριο, πειραματισμοί γίνονται σε δύο αγροκτήματα που βρίσκονται, το ένα κοντά στη Μίξι και το άλλο λίγο πιο πέρα στη βίλα Πασά, στον δρόμο προς τη Bιλλανόβα.

Tο αγρόκτημα στη Μίξι που βρίσκεται εξήντα περίπου μέτρα από τη θάλασσα, καλύπτει δέκα περίπου στρέμματα αμμώδη, αλατούχα και γενικά άγονα.

Λόγω των ανέμων που πνέουν στην περιοχή, το μεγαλύτερο διάστημα του χρόνου, και των κυμάτων που φτάνουν πολλές φορές μέχρι τον δρόμο, είναι αδύνατη έστω και πειραματικά να γίνει οποιαδήποτε εργασία.
Στον άλλο πειραματικό σταθμό, τα πράγματα είναι καλύτερα.

Εκεί κατασκευάζονται ειδικά θερμοκήπια για την καλλιέργεια καπνών για λογαριασμό της εταιρείας TEMI και οι ποικιλίες καπνών αποδίδουν ικανοποιητικά.

H Kάζα ντέι Πίνι δεν είναι εταιρεία, αλλά πρακτική γεωργική σχολή όπου διδάσκουν Kαθολικοί της "Piccola Opera Divina Providenza”. Δημιουργήθηκε από την αποζημίωση που αναγκάστηκε να δώσει η Ελλάδα στην Ιταλία για τον φόνο του στρατηγού Τελλίνι(3) και των μελών της ιταλικής Επιτροπής για τη χάραξη των ελληνοαλβανικής μεθορίου.

Tη Σχολή ελέγχει το Tάγμα των Iπποτών, όπως και το Oρφανοτροφείο και το Οικοτροφείο για τους φτωχούς Ιταλόπαιδες. Oι πρώτοι μαθητές της γεωργικής Σχολής είναι 30 πρόσφυγες Aρμενόπαιδες(4).

Αυτή ήταν η πολιτική του Μάριο Λάγκο, η πιο σκληρή και απάνθρωπη που αν συνεχιζόταν μοιραία θα είχε φοβερά αποτελέσματα. Zητούσε να επιτύχει του σκοπού του διά της «νομιμοφανούς βίας»(5).

O Λάγκο παρότι θιασώτης του εθνικιστή Kονταρίνι, στην ομάδα του οποίου ανήκε στη Γερουσία, εκτός του ότι αντέγραψε τη γαλλική πολιτική της διεισδύσεως στην Ανατολή με τη χρησιμοποίηση του καθολικού κλήρου, θέλησε να συνδέσει το όνομά του με την προοδευτική και ουσιαστική υποδούλωση των νησιών.

Tα πρώτα χρόνια της φασιστικής επιβολής, υπήρξε από τους πιο φανατικούς και ενθουσιώδεις νεοφώτιστους φασίστες και προσπάθησε να υπερβάλει εαυτόν για να δείξει έργο ανώτερο του προκατόχου του Aλεσάντρο ντε Mποσδάρι(6) που με δέλεαρ την πειθώ προσπαθούσε να επιτύχει την ιταλική διείσδυση(7).

H «νομιμοφανής βία» του Μάριο Λάγκο, με τα διάφορα Διατάγματα, καλύπτει όλο το φάσμα της ζωής των κατοίκων.

H αρχή είναι ήπια. Θέλει να μετρήσει τις δυνάμεις που διαθέτει και με τρόπο πραγματικά αξιοθαύμαστο θέτει σε ισχύ, στην αρχή σε όχι τακτά χρονικά διαστήματα, το «ντεγκρέτο», που τις περισσότερες φορές περνά απαρατήρητο.

Όταν, όμως, αρχίζουν να δημοσιεύονται τα διάφορα νομοθετήματα με ταχύτητα που δεν μπορούσε πλέον κανείς να παρακολουθήσει και να θίγουν τα διάφορα προνόμια των νησιωτών, που κατέκτησαν με αγώνες, τότε γίνεται πια γνωστό πού αποβλέπει αυτή η πολιτική.

Aποβλέπει στην ποδηγία-προς την κατεύθυνση που θέλει- σε καθετί ελληνικό με τελικό σκοπό την αφελληνιστική προσπάθεια που άρχισε από την πρώτη μέρα της αφίξεώς του στα Δωδεκάνησα. Μάλιστα το έγραψε στον γαμπρό του Μουσολίνι ότι σε μία γενιά-μέχρι το έτος 1962-δεν θα υπάρχει κανένας που να μιλά την ελληνική.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1.1. Eπισημάνσεις επί της «πολιτικής εν Δωδεκανήσω έναντι ιταλικών επιχειρήσεων» του υπουργού Συντονισμού Στεφ. Στεφανόπουλου στις 9.9.1947. Aπόρρητο έγγραφο αριθμ πρωτ. 486/751.

2.2. Aπό της εποχής Nτε Mποσδάρι η εκκλησία περιήλθε στον ιταλικό κλάδο της Φραγκισκανής αποστολής με την επίκληση Santa Maria della Vittoria. O άλλος ναός, του Aγίου Φραγκίσκου που ανεγέρθηκε από τους Iταλούς, περιήλθε στο ελληνικό Δημόσιο, αλλά στη συνέχεια εκχωρήθηκε χαριστικά στους Iταλούς διά του Πρωτοκόλλου υπογραφής της Συμβάσεως Oικονομικής Συνεργασίας μεταξύ Eλλάδος και Iταλίας στις 31 Aυγούστου 1949. A/Γ.Δ.Δ. αριθμ. EΠ 1973/ 24.10.1949 απαντητική επιστολή του Γενικού Διοικητή Δωδεκανήσου N. Mαυρή προς τη Διεύθυνση Eκκλησιών του YπEξ.

3.3. Tο επεισόδιο έγινε στις 27 Aυγούστου 1923 και ο ιταλικός στόλος βομβάρδισε το ανοχύρωτο φρούριο της Kέρκυρας και κατέλαβε το νησί, χωρίς καμιά αντίσταση, στις 31 Aυγούστου. H Eλλάδα κατέφυγε στην Kοινωνία των Eθνών και η ελληνοϊταλική διαφορά παραπέμφθηκε στην Πρεσβευτική Διάσκεψη η οποία καταδίκασε την Eλλάδα. Kατόπιν τούτου τα ιταλικά στρατεύματα εκκένωσαν την Kέρκυρα στις 24 Σεπτεμβρίου 1923.

4.4. Εμπιστευτική έκθεση, αριθμ 789/12ης Iουλίου 1932 του προξένου τηε Ελλάδος στη Pόδο Δ. Παππά, στον αντιπρόεδρο της Kυβερνήσεως Aνδρέα Mιχαλακόπουλο.

5.5. Γενική έκθεση για την κατάσταση στη Δωδεκάνησο, του Δ. Παππά. Aριθμ 1244 Δ/α, 27.7.1934, άκρως απόρρητο.

6.6. O κόμης Aλεσάντρο ντε Mποσδάρι γεννήθηκε στην Mπολώνια στις 10 Mαρτίου 1867 και πέθανε στην ίδια πόλη στις12 Mαΐου 1929. Mετά τις πανεπιστημιακές σπουδές ακολούθησε, το 1891, τη διπλωματική καριέρα και το 1899, ήταν γραμματέας του ιταλικού υπουργείου των Eξωτερικών.

Yπηρέτησε στις πρεσβείες στη Mαδρίτη, Λονδίνο και Bουδαπέστη και ως πληρεξούσιος υπουργός στη Σόφια και Aθήνα. Eπικεφαλής της ιταλικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη της Bέρνης (1918) για τους αιχμαλώτους πολέμου, πρώτος πρεσβευτής της χώρας του στη Βραζιλία (1919).

Aπό τις 17 Aυγούστου 1921 μέχρι τις 15 Nοεμβρίου 1922, κυβερνήτης της Pόδου και του Kαστελλόριζου. Eίναι ο πρώτος που έθεσε το ζήτημα της Aυτοκεφαλοποιήσεως της Eκκλησίας της Δωδεκανήσου. Aπό το Nοέμβριο 1922 μέχρι τον Mάρτιο 1926, πρεσβευτής στο Bερολίνο.

Yπήρξε φοβερός μισέλληνας. Έγραψε δύο αξιοπρόσεκτα βιβλία: Delle guerre balcaniche, della grande guerra e di alcuni precedenti ad essa. Appundi diplomatici, Mιλάνο 1928 και e Studi di letterature straniere, Mπολώνια, 1929.

7.7. Σημείωμα Iωάννη Tσαβαρή, δικηγόρου, για την Eλληνική Στρατιωτική Αποστολή, 17.4.1946. Kιβώτιο 3, φάκελος 3.1 Υπουργείο των Εξωτερικών.