Κατίνα Σαλαχούρη-Αγιακάτσικα: Μια ακόμη αρχόντισσα της Ρόδου!

Pοδούλα Λουλουδάκη

Το σπίτι όπου φιλοξενήθηκε ο Σουλτάνος Αμπτούλ Χαμίτ, και η ιστορία της οικογένειας Σαλαχούρη από τον Καποδίστρια μέχρι σήμερα

Η ζωή τους ένα παραμύθι που δεν έχει δράκους μόνο ανθρώπους, οι οποίοι επειδή είναι χορτασμένοι, αγαπούν και όλους τους υπόλοιπους! Είναι λίγες οι… παραμυθένιες οικογένειες στη Ρόδο, αλλά μεταξύ τους είναι σίγουρα η οικογένεια Σαλαχούρη!

Το αρχοντικό όπου βρέθηκα, ακόμα μια φορά, φιλοξενούμενη της κ. Κατίνας Σαλαχούρη- Αγιακάτσικα, είναι το ίδιο που φιλοξένησε στη Ρόδο τον Σουλτάνο όταν ήρθε να επιθεωρήσει τα εδάφη της Αυτοκρατορίας του, ενώ η τεράστια έκταση που ανήκε στον προπάππου της, Κυριάκο Σαλαχούρη, απαλλοτριώθηκε από τους Ιταλούς για να κτιστεί το σχολικό συγκρότημα της Ακαδημίας και να διαμορφωθούν οι γύρω δρόμοι.

Ο Κυριάκος Σαλαχούρης, που έδινε τα γρόσια του για την πατρίδα, έφερνε όπλα από τη Ρωσία για να ενισχύσει την επανάσταση και τον ευχαριστούσε δημόσια ο Ιωάννης Καποδίστριας!

Μου έπαιξε πιάνο για να με ευχαριστήσει, τις μελωδίες του Λούτσιο Ντάλα, και με κέρασε πάλι όλα τα καλά η Κατίνα Σαλαχούρη-Αγιακάτσικα, που στο σπίτι της γίνονταν οι μεγάλοι χοροί και μια φορά όταν τελείωσε η ανακαίνισή του μαγείρεψε η ίδια για τους 98 καλεσμένους της, και τόσα και τόσα που δεν θέλει να γράψω, και πάντα μου λέει «μα, είναι ανάγκη να το πούμε κι αυτό…»;

Είναι ανάγκη να ξέρουμε ότι υπάρχουν ανάμεσά μας αυτοί οι άνθρωποι, αυτές οι αρχόντισσες Ροδίτισσες στους τρόπους, στα λόγια, στα φερσίματα…

Μέσα από την ιστορία της οικογένειάς σας περνάει και η ιστορία αυτού του τόπου! Μιλήστε μου για τον προπάππου σας, σημαίνων πρόσωπο το οποίο ευχαρίστησε ο Ιωάννης Καποδίστριας για τις δωρεές του!
Ο Κυριάκος Σαλαχούρης, ο προπάππους μου ήταν Συμιακής καταγωγής, γεννήθηκε το 1810. Τότε η Σύμη ήκμαζε, είχε πληθυσμό 25.000 όπως και τις επόμενες δεκαετίες που ο πληθυσμός μεγάλωνε μαζί και η ευημερία της. Ο προπάππους μου, είχε καράβια στη Σύμη και λόγω της Ρώσικης υπηκοότητας που είχε, κι όχι τουρκικής όπως είχαν όλοι τότε, μπορούσε να κάνει εμπόριο από τη Ρωσία. Άλλωστε όλοι οι Συμιακοί ταξίδευαν ήταν μπροστά από την εποχή τους! Τον έλεγαν «καπετάνιο»… Μαζί με το εμπόριο έφερνε και όπλα από τη Ρωσία για να ενισχύσει τον αγώνα που έδιναν οι Έλληνες εναντίον των Τούρκων. Υπάρχει η ευχαριστήρια επιστολή που του έστειλε ο Καποδίστριας «για την ενίσχυση της Επανάστασης»…. Επίσης δραστηριοποιείτο ως έμπορος στην Οδησσό, είχε τέσσερα ιδιόκτητα μαγαζιά εκεί όπως αποδεικνύουν τα έγραφα που υπάρχουν στην οικογένεια.

Για τον Κυριάκο Σαλαχούρη, υπάρχει αφιέρωμα, στον τόμο «Ευεργέτες και Δωρητές» του πανεπιστημίου Αθηνών 1837-1944 και φιλοξενείται το αφιέρωμα σ΄ εκείνον δίπλα σ΄ αυτό για τη Σοφία Σλήμαν!
Ήταν δωρητής του Οθώνειου Πανεπιστημίου. Στο δωρητήριο έγγραφο της 30ης Νοεμβρίου 1860 ο ίδιος τονίζει: «βλέπων την πατρίδα μας ελευθέρα προσφέρω εις το Πανεπιστήμιο Όθωνος γρόσια δέκα χιλιάδας και εις το Δημοτικόν Νοσοκομείον Αθηνών άλλας δέκα χιλιάδας γρόσια»… Ο Κυριάκος Σαλαχούρης δώρισε επιπλέον 10.000 γρόσια και στο Νοσοκομείο Σύρου και αυτά τα έκανε όπως έγραφε ο ίδιος «για την πρόοδο και για να συντρέξει κατά δύναμιν…»…

Απέκτησε όμως μεγάλη περιουσία και στη Ρόδο!
Αγόρασε ένα μεγάλο κτήμα από τους Τούρκους το οποίο ξεκινούσε ψηλά πάνω από τα 100 Μαγαζιά, κι έφτανε μέχρι την Αμαράντειο και τη Λοχαγού Φανουράκη που είναι το δικό μου σπίτι σήμερα. Τη Λοχαγού Φανουράκη, τότε την έλεγαν «χοχλακούρα» και περιελάμβανε και το σημείο όπου αργότερα δημιουργήθηκε από τους Ιταλούς το σχολικό συγκρότημα της Ακαδημίας.

Πώς έφτιαξαν την Ακαδημία εκεί οι Ιταλοί αφού η έκταση ανήκε στην οικογένειά σας;
Απαλλοτρίωσαν το κτήμα. Στο σημείο στο οποίο βρίσκεται σήμερα το σχολικό συγκρότημα υπήρχε ένα μεγάλο τούρκικο αρχοντικό που στο δάπεδο είχε θόλους, κι οι κήποι του ήταν γεμάτοι μανταρινιές. Σ΄ αυτό το σπίτι έμενε ο προπάππους μου και τα μανταρίνια τα εξήγαγε στη Ρωσία. Στο σπίτι αυτό γεννήθηκε και ο παππούς μου! Πρέπει ωστόσο να πω εδώ ότι ο προπάππους μου πριν γεννηθεί το δικό του παιδί, υιοθέτησε ένα παιδάκι, το παιδί ενός φύλαρχου της Αφρικής για να το σώσει! Αργότερα έκανε τον παππού μου, σε μεγάλη ηλικία. Πέθανε λίγο αργότερα και το άφησε μωρό! Όμως το υιοθετημένο παιδί καταχράστηκε την περιουσία την κινητή: τα γρόσια, τα κοσμήματα… χάθηκαν, όλα!

Ο Κυριάκος Σαλαχούρης, πατέρας της Κατίνας και η μητέρα της Σμαραγδίτσα, στο γάμο του Πετρίδη του οποίου υπήρξε αντιδήμαρχος και κουμπάρος

Κι έτσι έμεινε η ακίνητη περιουσία που περιελάμβανε και τη μεγάλη έκταση στο κέντρο της πόλης της Ρόδου;
Ναι! Κι ένα σημείο αυτής της μεγάλης έκτασης απαλλοτριώθηκε από τους Ιταλούς για να χτιστεί το σχολικό συγκρότημα της Ακαδημίας και να γίνουν οι γύρω δρόμοι. Τα λεφτά των απαλλοτριώσεων που έδιναν οι Ιταλοί δεν τα έπαιρνε ο παππούς μου ο Θεοχάρης, δεν τα ήθελε, τόση ήταν η στενοχώρια του. Πρέπει εδώ να πω ότι τον ονόμασαν Θεοχάρη γιατί ήταν Θεία Χάρη που γεννήθηκε σε τόσο μεγάλη ηλικία του προπάππου μου. Τα χρήματα λοιπόν οι Ιταλοί τα κατέθεταν στο Παρακαταθηκών και Δανείων, αλλά εκείνος δεν τα πήρε ποτέ. Τα πήραν τα παιδιά του αργότερα, η οικογένεια του πατέρα μου δηλαδή που ήταν πέντε αδέλφια.

Για το σπίτι που ζείτε εσείς σήμερα να μου πείτε, εδώ που βρισκόμαστε, και φιλοξενήθηκε ο 35ος Σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όταν ήρθε στη Ρόδο, ο Αμπτούλ Χαμίτ Β΄…
Το σπίτι στο οποίο ζω εγώ ήταν τούρκικο αρχοντικό στο οποίο έγινε ανακαίνιση το 1939. Εκείνες τις εποχές όμως που ήρθε ο Σουλτάνος στη Ρόδο που ήταν αιώνες υπό Οθωμανική κατοχή, περιελάμβανε ένα οκτάγωνο σαλόνι στο οποίο αργότερα επί των ημερών της δικής μας οικογένειας, δόθηκαν πολλές δεξιώσεις για γενέθλια και επετείους δικές μας, αλλά και φίλων της οικογένειάς μας. Στο μέσον του σαλονιού είχε σιντριβάνι το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα και βρίσκεται στο σπίτι του Κυριάκου Σαλαχούρη, του εγγονού. Αγοράστηκε από τον προπάππου μου πριν το 1860 και σ΄ αυτό είχε φιλοξενηθεί ο Σουλτάνος της Τουρκίας Αμπτούλ Χαμίτ όταν επισκέφθηκε τη Ρόδο.

Δηλαδή εσείς γεννηθήκατε και ζείτε μέχρι σήμερα στο σπίτι που φιλοξένησε το Σουλτάνο!
Ναι, ήμουν ωστόσο από τα πρώτα παιδιά που γεννήθηκαν στο νοσοκομείο το Ιταλικό δηλαδή το παλιό Νοσοκομείο της Ρόδου. Η μαμά μου είχε έρθει από την Αίγυπτο η οποία ευημερούσε τότε και εκεί ήδη οι γυναίκες γεννούσαν στα νοσοκομεία.

Η Κατίνα Σαλαχούρη, μικρό κορίτσι με τη μητέρα της Σμαραγδίτσα που πέθανε πολύ νέα

Ο δικός σας πατέρας και η μητέρα σας ποιοι ήταν;
Ο Κυριάκος Σαλαχούρης, ο πατέρας μου ήταν ο μεγάλος γιός του Θεοχάρη και ως ο μεγαλύτερος στήριξε όλη την οικογένεια. Όπως μου είπε όταν πια μεγάλωσα η Μαρίκα Κοντοβέρου- μητέρα της Ανθίτσας Κωσταρίδη- θα γινόταν προξενιό για τον πατέρα μου, με νύφη που θα ερχόταν από την Αίγυπτο! Ήταν επιφυλακτικός και πήγε στους Μύλους όπου θα ξεπρόβαλε το καράβι να τη δει πριν του την γνωρίσουν.. Πήγε να δει αν του άρεσε, κι αν δεν του άρεσε δεν θα παρουσιαζόταν. Μετά… της έφερνε φορέματα από το Παρίσι…

Ήταν πολύ ωραία η μητέρα σας έχω μάθει όπως είστε κι εσείς!
Σ΄ ευχαριστώ κορίτσι μου, πέρασαν όμως τα χρόνια… Όπως μου είπε κάποτε ο Στέργος Φώκιαλης, όταν η μαμά μου έμπαινε στην αίθουσα της Αμαραντείου, όπου γίνονταν τότε οι χοροί, ήταν σαν να έμπαινε ένα φως. Μου έκανε εντύπωση πώς το πρόσεξε αυτό και μάλιστα μου το είπε ένας συγκρατημένος άνθρωπος!

Τι δουλειά έκανε ο δικός σας πατέρας, ο Κυριάκος Σαλαχούρης;
Ο πατέρας μου δημιούργησε εργοστάσιο επίπλων, με μηχανήματα που έφερε από τη Γαλλία. Ξεκίνησε να κάνει και τα παντζούρια με βιομηχανικό τρόπο. Απασχολούσε Ροδίτες μαστόρους, νησιώτες και Ιταλούς. Από το εργοστάσιό του έγιναν τα έπιπλα για τα ξενοδοχεία του Προφήτη Ηλία, του ξενοδοχείου των Ρόδων… Του ανέθεταν τις δουλειές οι Ιταλοί. Θυμάμαι ως παιδί να μας βάζει κι εμάς στο αυτοκίνητο, ήταν 1930-32 για να πάει να επιβλέψει τις εργασίες.

Αυτή η φωτογραφία που δείχνει τους γονείς σας, τη Σμαραγδίτσα και τον Κυριάκο από πού είναι;
Από το δεύτερο γάμο του Μιχαλάκη Πετρίδη, όπου ο πατέρας μου μπήκε κουμπάρος. Είναι το βράδυ της στέψης. Ήταν πολύ φίλοι με τον δήμαρχο Πετρίδη, χρημάτισε μάλιστα και αντιδήμαρχός του και τον στεφάνωσε κιόλας.

Η μητέρα σας πέθανε πολύ νέα!
Πέθανε όταν εγώ ήμουν 18 χρονών! Μας μεγάλωσε με γαλλικά και πιάνο τότε ξεκίνησε η αγάπη μου για τη μουσική, κι έγινα πιανίστα. Ως παιδί μου έκανε ελληνικά ο πατέρας του Ζίγδη! Στην αρχή ερχόταν στο σπίτι μας και ύστερα πήγαινα εγώ στο δικό του. Θυμάμαι μια μέρα που ήμουν στο σπίτι του Ζίγδη που βομβάρδισαν τα γερμανικά stukas! Είδαμε τη βουτιά που έκαναν για να βομβαρδίσουν και τρέχαμε να βρούμε πού θα προφυλακτούμε μέσα στο σπίτι του Ζίγδη. Την άλλη μέρα όταν τα stukas βομβάρδισαν ξανά, έπεσε βόμβα στο διπλανό σπίτι και σκότωσε τρεις γυναίκες!

Πεθαίνοντας η μητέρα σας, πώς προχώρησε η ζωή σας;
Ήταν μόλις είχε λήξει ο πόλεμος και έγινε η Ενσωμάτωση. Στην προηγούμενη κουβέντα μας είχαμε πει πώς έραβε την ελληνική σημαία κρυφά τις νύχτες. Αυτή τη σημαία που είχα σηκώσει κι εγώ στις επίσημες εκδηλώσεις στο νησί. Μετά το χαμό της πήγα στο Παρίσι, όπως και ο αδελφός μου, σπούδασα μουσική. Ύστερα από δύο χρόνια ξαναγύρισα. Ο αδελφός μου ο Θεοχάρης γύρισε κι εκείνος αργότερα και συνέχισε να στηρίζει το εργοστάσιο. Εξαίρετος! Είναι ένας χρόνος που πέθανε.

Είναι αλήθεια ότι ο αδελφός σας, πριν από 60 χρόνια ακόμη έκανε σκι και ζούσε τη ζωή του Παρισιού και στο Παρίσι και στη Ρόδο;
Έ, βέβαια!